Ένα βιβλίο-δοκίμιο γνωστού Ιταλού διανοητή για τη μαρτυρική Γάζα, το οποίο έμελλε να αποτελέσει το «κύκνειο άσμα» ενός σπουδαίου Κερκυραίου μεταφραστή, κυκλοφορεί από τον περασμένο μήνα στις προθήκες αθηναϊκών βιβλιοπωλείων, με τον τίτλο «Η Γάζα μπροστά στην Ιστορία». Ο μεταφραστής του, Νίκος Κούρκουλος (Κέρκυρα, 1960 - Αθήνα, 2024), «έφυγε» από τη ζωή ενώ το βιβλίο αυτό έπαιρνε τον δρόμο για το τυπογραφείο, με τη μετάφραση που εκείνος μόχθησε πολύ για να την τελειώσει, λίγες εβδομάδες προτού κλείσει τα μάτια του.  

Το βιβλίο «Η Γάζα μπροστά στην Ιστορία» (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου) φέρει την υπογραφή του άλλοτε υποστηρικτή των ιδεών και της δράσης της «ανανεωτικής Αριστεράς» στα ελληνικά πράγματα Ιταλού ιστορικού και φιλόσοφου Έντσο Τραβέρσο. Όπως και το μεγαλύτερου ιστορικού βάθους βιβλίο «Το Παλαιστινιακό Ζήτημα - Ιστορική αναδρομή στις ρίζες και την εξέλιξή του» (Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή), που επίσης κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο και γράφτηκε από τον κομμουνιστή Έλληνα ιστορικό Αναστάση Γκίκα, μέλος του Τμήματος Ιστορίας του ΚΚΕ, είναι αναμφίβολα μια ενδιαφέρουσα επιλογή για όσους αυτή την περίοδο θα ήθελαν να βρουν ένα βιβλίο στην ελληνική γλώσσα για τη συγκλονιστική τραγωδία που διαδραματίζεται στην Παλαιστίνη και τη γύρω περιοχή. 

Ειδικότερα αυτό του Τραβέρσο, έχει τη διάσταση ότι είναι γραμμένο από έναν εγκατεστημένο στις ΗΠΑ πανεπιστημιακό (διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ της Νέας Υόρκης) και ενσωματώνει αγνοημένες από τα μεγάλα «δυτικά» ΜΜΕ πλευρές της δράσης του Ισραήλ και της εναντίωσης της αμερικανικής κοινωνίας στο δολοφονικό όργιο του ισραηλινού κράτους κατά των Παλαιστινίων, το οποίο θεωρεί γενοκτονία. Ο συγγραφέας εξετάζει την τραγωδία της Γάζας και το παλαιστινιακό ζήτημα από πολλές απόψεις. Ενώ επικρίνει κάποιες πλευρές της δράσης της ένοπλης πτέρυγας της Χαμάς, με πλούσια επιχειρηματολογία αντικρούει ως υποκριτική κάθε θέση περί «ίσων αποστάσεων». Συγχρόνως, αποκαλύπτει την επεκτατική  «φιλοσοφία» του ισραηλινού στρατού (κοινώς γνωστού στο Ισραήλ με το ακρωνύμιο Τσαχάλ) και τον στηριγμένο σε ωμά ψεύδη ορυμαγδό της αντιπαλαιστινιακής προπαγάνδας, που προωθούν κυρίως το Ισραήλ και οι ΗΠΑ. 

Δύσκολα ίσως θα συμφωνήσει ο αναγνώστης του βιβλίου πως έχουν βάση ορισμένες επιμέρους ιδεολογικές θέσεις του συγγραφέα και, κυρίως, η συνηγορία του σε υποτιθέμενη «λύση» δημιουργίας κοινού ισραηλινο-παλαιστινιακού κράτους, αντί των δύο κρατών, αλλά θα ανακαλύψει, μεταξύ άλλων, έναν πλούτο άγνωστων ή επιμελώς αποκρυπτόμενων από τα μεγάλα ΜΜΕ στοιχείων, που φέρνει στο φως ο συγγραφέας και δικαιώνουν τον αγώνα των Παλαιστινίων. 

Η πιστή μετάφραση του Νίκου Κούρκουλου, σε γλώσσα μεστή, κοφτερή και λαϊκή, είναι «χρωματισμένη» άλλωστε από την κοινωνική αγωνία ενός σταθερού υπέρμαχου των δικαιωμάτων των λαών, όπως ήταν ο ίδιος στη ζωή του και στην κοινωνική δράση του, υποστηρίζοντας αντιρατσιστικές και άλλες προοδευτικές δραστηριότητες για το δίκιο της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων.  

Θύτες και θύματα

Ο Τραβέρσο επισημαίνει, ανάμεσα σε άλλα, ορισμένες εξαιρετικά επικίνδυνες πλευρές της ποικιλόμορφης ευρύτερης ιδεολογικής διαμάχης που διεξάγεται στην Ευρώπη, με αφορμή αυτή τη σύγκρουση.

«Ενώ αφανίζει τη Γάζα κάτω από μια βροχή βομβαρδισμών», σημειώνει, «το Ισραήλ παρουσιάζεται σαν το θύμα "του μεγαλύτερου πογκρόμ της ιστορίας μετά το Ολοκαύτωμα". Το σκηνικό είναι μάλλον αλλόκοτο. Σάμπως να παρακολουθούμε κάτι σαν τη δίκη της Νυρεμβέργης απ’ την ανάποδη, όπου δεν δικάζονται τα εγκλήματα των ναζί αλλά οι (αναμφισβήτητες) αγριότητες που διαπράξανε οι Σύμμαχοι. Σύμβολο της δικαιοσύνης των νικητών, η δίκη της Νυρεμβέργης ήταν γεμάτη αντιφάσεις, κανείς όμως δεν μπορούσε να αμφισβητήσει στα σοβαρά την ενοχή των κατηγορουμένων. Μετά την 7η Οκτωβρίου 2023, απεναντίας, το Ισραήλ παρουσιάζεται πάντα σαν θύμα. Η καταστροφή της Γάζας; Μια λυπηρή υπερβολή σ’ ένα νόμιμο πόλεμο αυτοάμυνας, η ανελέητη μα κατανοητή αντίδραση ενός κράτους που απειλείται και υπερασπίζεται τον εαυτό του με κάθε μέσο». 

Έτσι, βάλλεται από τη «Δύση» η Χαμάς, «κίνημα το οποίο υποτίθεται ότι έχει σαν μοναδικό λόγο ύπαρξης το μίσος προς το Ισραήλ», ενώ η αλήθεια είναι ότι «το 2006, κέρδισε τις εκλογές στη Γάζα (...), καταδίκασε το Ολοκαύτωμα και τον αντισημιτισμό, δηλώνοντας ότι ο αγώνας της δεν στρέφεται εναντίον των εβραίων αλλά ενάντια στο σιωνιστικό κράτος», ενώ το 2017, στο νέο καταστατικό της, «εγκατέλειψε το στόχο της κατάλυσης του Ισραήλ και υιοθέτησε την ιδέα ενός παλαιστινιακού κράτους στα σύνορα του 1967, δηλαδή στη Δυτική Όχθη, στη Γάζα και στην Ανατολική Ιερουσαλήμ». Η ισραηλινή απάντηση τότε, εξηγεί, «ήταν η σφαγή του Μαρτίου 2018». 

«Στα τέλη του ψυχρού πολέμου, την εποχή του Historikerstreit», θυμίζει ο Τραβέρσο, «όλοι οι συντηρητικοί υποστήριξαν τον Νόλτε (σ.σ. Ένρικ Νόλτε, συντηρητικό Γερμανό ιστορικό), που είχε εκθέσει θαρραλέα τη λογική του Χίτλερ: αφού το όραμά του για τον κόσμο στηριζόταν σε μια ριζική μορφή αντιμπολσεβικισμού, έπρεπε να του αναγνωριστεί κάποιο ελαφρυντικό. Τα ναζιστικά εγκλήματα έτειναν να σχετικοποιηθούν. Οι εφημερίδες που τότε υποστήριζαν τον Νόλτε, με πρώτη την Frankfurter Allgemeine Zeitung, έγιναν οι πιο άκαμπτοι υποστηριχτές του Ισραήλ. Τον 21ο αιώνα, ο ισλαμικός φονταμενταλισμός, με τον οποίο ταυτίζουν την Παλαιστίνη, απειλεί τη Δύση όπως την απειλούσε ο κομμουνισμός τον προηγούμενο αιώνα. Τα ιδεολογικά κίνητρα του φιλοϊσραηλινού μετώπου, τόσο αδιάλλαχτου στον αγώνα ενάντια στον αντισημιτισμό, είναι κατά βάθος τα ίδια με κείνα που πριν σαράντα χρόνια ωθούσαν τη μεγάλη εφημερίδα της γερμανικής αστικής τάξης να είναι τόσο επιεικής απέναντι στις απολογητικές ερμηνείες του ναζισμού που ενσάρκωνε ο Νόλτε. Και στις δύο περιπτώσεις βλέπουμε μια αντιστροφή των ρόλων: στην πριν σαράντα χρόνια διαμάχη, τα θύματα ήταν οι Γερμανοί κι όχι οι εβραίοι – σήμερα τα θύματα είναι οι Ισραηλινοί κι όχι οι Παλαιστίνιοι»! 

Η 7η Οκτωβρίου 2023, εξηγεί, «δεν είναι μια ξαφνική έκρηξη μίσους, έχει μεγάλη γενεαλογία. Είναι μια τραγωδία που προετοιμάστηκε μεθοδικά από εκείνον που θα ήθελε σήμερα να παραστήσει το θύμα. Είναι μια τραγωδία που συνεχίζεται. Γι’ αυτό έχει σημασία να μην αντιστρέφονται οι ρόλοι». Παραθέτει στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία η Λωρίδα της Γάζας, τα χρόνια μετά την απόσυρση του Ισραήλ (2005) δέχτηκε συνεχείς επιθέσεις εκ μέρους του ισραηλινού στρατού, με χιλιάδες νεκρούς. «Το 2023, ανάμεσα στην 1η Ιανουαρίου και τις 6 Οκτωβρίου, ο Τσαχάλ είχε ήδη σκοτώσει 248 Παλαιστίνιους στα κατεχόμενα εδάφη, ενώ είχε συλλάβει 5.200. Ανάμεσα στο 2008 και τις 6 Οκτωβρίου 2023, ο Τσαχάλ είχε σκοτώσει περισσότερους από 6.300 Παλαιστίνιους, από τους οποίους πάνω από 5.000 στη Γάζα (...) Δεν μπορούμε να εξισώνουμε τη βία ενός εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος με εκείνη ενός στρατού κατοχής, γιατί η νομιμότητά τους δεν είναι η ίδια. Το έγκλημα του πρώτου έγκειται στη χρήση αθέμιτων μέσων, το έγκλημα του δεύτερου έγκειται στον ίδιο του το σκοπό, απ’ τον οποίο απορρέει (...) Η παλαιστινιακή βία έχει τη δύναμη της απόγνωσης (...) Αν την εξηγούσαμε με την επίκληση των συνηθισμένων επιχειρημάτων –ο ισλαμικός φανατισμός, η βαρβαρότητα της Χαμάς ή ο αιώνιος αντισημιτισμός– θα ήταν μια άθλια υπεκφυγή, ένας τρόπος να κρυφτούμε πίσω από τις δικές μας προκαταλήψεις».

Το έργο του Τραβέρσο, δοκίμιο και όχι ιστορική καταγραφή, όπως ο ίδιος εξηγεί, εστιάζει στο γεγονός ότι ενώ η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 «έγινε αντικείμενο, παντού σχεδόν, μιας απαραίτητης και κατανοητής καταδίκης, η καταστροφική και φονική μανία που εξαπόλυσε το Ισραήλ τους επόμενους μήνες, απεναντίας, προκάλεσε πολύ πιο διφορούμενες αντιδράσεις, αποστασιοποιήσεις αμήχανες αλλά πάντα επιεικείς και συνήθως συγκαταβατικές», από τις ελίτ. Από τις κυρίαρχες τάξεις «όλες οι επικρίσεις προς την ισραηλινή πολιτική δεν αμφισβητούν μια πάγια θέση που δηλώνει συμπάθεια και αλληλεγγύη. Το νόημα πίσω από τις γραμμές ήταν σχεδόν πάντα το ίδιο: για να πούμε την αλήθεια το παρακάνετε, δεν μπορούμε να μην επικρίνουμε τις κάπως ωμές μεθόδους σας, όμως το κάνουμε αυτό μόνο επειδή είμαστε, όπως πάντα, στο πλευρό σας και θέλουμε να σας βοηθήσουμε να πολεμήσετε τα τέρατα, που βρίσκονται στην άλλη πλευρά. Οι χώρες του λεγόμενου παγκόσμιου Νότου έχουν εκφράσει την ομόφωνη αγανάχτησή τους απέναντι στην καταστροφή της Γάζας, ενώ η Δύση –δηλαδή η μεγάλη πλειονότητα των κυβερνήσεών της και των μίντια– την έχει επιδοκιμάσει, διευρύνοντας όλο και περισσότερο το χάσμα που χωρίζει τις ελίτ από την κοινή γνώμη». 

Η κριτική ματιά του Ιταλού στοχαστή επικεντρώνεται «στην πολιτική και διανοητική αντιπαράθεση» που προκάλεσε η κρίση της Γάζας, «εξετάζοντας τη μάζα της ιστορίας και της μνήμης που την περιβάλλει», αναδεικνύοντας συγχρόνως το χάσμα που προκύπτει ανάμεσα στη στάση των ελίτ και σ' εκείνη των λαών. «Ο πόλεμος αυτός σηματοδοτεί μια καμπή, όχι μόνο για τις συνέπειές του αλλά και γι’ αυτό που εκπροσωπούν οι Παλαιστίνιοι και οι Ισραηλινοί στα μάτια του κόσμου». 

Η δική του σκοπιά, όπως αναφέρει, «ξεφεύγει από την ομοφωνία της "χορωδίας", με την έννοια ότι δεν συμπίπτει με τα αξιώματα αυτού του μικρού μέρους του κόσμου που ονομάζουμε Δύση, η οποία ισχυρίζεται ότι κατέχει το μονοπώλιο, όχι μόνο της εξουσίας αλλά και της ηθικής». 

Κι επισημαίνει: «Ένας κοινός τόπος χαραχτηρίζει το Ισραήλ δημοκρατική νησίδα μέσα στον σκοταδιστικό ωκεανό του αραβικού κόσμου και τη Χαμάς μια στρατιά διψασμένων για αίμα θηρίων. Η ιστορία μοιάζει να επιστρέφει στο 19ο αιώνα, όταν η Δύση πραγματοποιούσε γενοκτονίες στο όνομα της εκπολιτιστικής της αποστολής. Ο οριενταλισμός δεν πέθανε στον πλανητικό κόσμο του 21ου αιώνα, και μάλιστα η ατμόσφαιρα είναι ακόμα κορεσμένη με οριενταλισμό. Τα αξιώματά του δεν έχουν αλλάξει και παραμένουν προσκολλημένα σε μια φαντασιακή οντολογική διχοτόμηση μεταξύ πολιτισμού και βαρβαρότητας, προόδου και καθυστέρησης, διαφωτισμού και σκοταδισμού (...) Πλάι στις τελετουργικές διακηρύξεις υπέρ του δικαιώματος του Ισραήλ να αμυνθεί, κανείς δεν αναφέρει το δικαίωμα των Παλαιστίνιων να αντισταθούν σε μια επίθεση που κρατάει δεκαετίες». 

Η «δυτική» προπαγάνδα, σύμφωνα με τον συγγραφέα, «θέλει να παρουσιάσει τους εβραίους σαν θύματα ενός ενδημικού αραβικού διωγμού, εικόνα που χρησιμοποιείται για να δικαιώσει την άγρια μεταχείριση που επιφυλάσσει το Ισραήλ στους Παλαιστίνιους». Αντιθέτως, αποσιωπά τη δήλωση του Ισραηλινού πρωθυπουργού Νετανιάχου «που, μέσα από μια βιβλική αναφορά, επικαλέστηκε τον ανελέητο αγώνα των εβραίων εναντίον των Αμαλικιτών (βλ. Σαμουήλ Α΄, α΄, 3: Ύπαγε τώρα και πάταξον τον Αμαλήκ, και εξολόθρευσον παν ό,τι έχει, και μη φεισθής αυτούς· αλλά θανάτωσον και άνδρα και γυναίκα, και παιδίον και θηλάζον, και βουν και πρόβατον, και κάμηλον και όνον)». 

Μολονότι το Ισραήλ, όπως αναφέρεται στο βιβλίο, δεν γεννήθηκε σαν «προμαχώνας του ιμπεριαλισμού», στην πορεία «έγινε όμως ακριβώς αυτό», στο τέλος «μιας μακρόχρονης διαδρομής ενσωμάτωσης στο δυτικό στρατόπεδο». Ο ακροδεξιός πρωθυπουργός Νετανιάχου είναι «η ζοφερή ενσάρκωση αυτής της μεταμόρφωσης».

Μαύρη προπαγάνδα

Σημειώνει για την μαύρη προπαγάνδα εναντίον των Παλαιστινίων: «Η φήμη ότι οι εβραίοι σκότωναν χριστιανόπουλα για να χρησιμοποιήσουν το αίμα τους για τελετουργικούς σκοπούς διαδιδόταν τακτικά πριν ξεκινήσει κάποιο πογκρόμ (σ.σ. αυτό είχε γίνει στα καθ' ημάς και στην Κέρκυρα το 1891). Με τον ίδιο τρόπο, μετά τις 7 Οκτωβρίου, το μεγαλύτερο μέρος των δυτικών μίντια, συμπεριλαμβανομένων και πολλών εφημερίδων που θεωρούνται συνήθως σοβαρές, δημοσίευσαν ψεύτικες πληροφορίες για έγκυες που ξεκοιλιάστηκαν, για δεκάδες παιδιά που αποκεφαλίστηκαν και για μωρά που ρίχτηκαν στους φούρνους από μαχητές της Χαμάς. Τηλεοπτικοί δημοσιογράφοι δήλωναν με αυστηρό και αγαναχτισμένο βλέμμα ότι είχαν στη διάθεσή τους τρομερές εικόνες αγριοτήτων που δεν τις έδειχναν για να μη σοκάρουν τους θεατές. Αυτές οι επινοήσεις που κυκλοφόρησαν από τον ισραηλινό στρατό έγιναν αμέσως δεχτές σαν αποδείξεις –ο Τζο Μπάιντεν, ο Άντονι Μπλίνκεν και διάφοροι υπουργοί ευρωπαϊκών κυβερνήσεων τις επανέλαβαν στους λόγους τους (...) Για να αποδομήσει κανείς αυτές τις φριχτές φαντασιοκοπίες και για να ανακαλύψει την πηγή τους, έπρεπε να βλέπει Αλ Ζαζίρα ή να συμβουλεύεται ιστοσελίδες αντιπληροφόρησης. Η διόρθωση αυτών των ψεμάτων γινόταν με ιδιαίτερα διακριτικό τρόπο στα παραδοσιακά μίντια: το βασικό ήταν να μη διαταραχτεί το κυρίαρχο αφήγημα σχετικά με τη βαρβαρότητα της Χαμάς και τη θυματοποίηση του Ισραήλ».

Η κάλυψη που προσφέρει η Δύση στο Ισραήλ είναι κατά τον συγγραφέα εξόφθαλμη. «Το Ισραήλ παραβίασε για δεκαετίες το διεθνές δίκαιο και τώρα καταστρέφει τη Γάζα με όπλα που του προμηθεύουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και διάφορες ευρωπαϊκές χώρες», οι οποίες υποκριτικά «περιορίζονται σε συστάσεις και εκκλήσεις για μετριοπάθεια, χωρίς ποτέ να θέτουν υπό συζήτηση την οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη προς τον βασικό σύμμαχό τους». Έτσι, διάφορες κυβερνήσεις που «αρνούνται να επιβάλλουν κυρώσεις ενάντια σ’ ένα κράτος που έχει ήδη σκοτώσει εκατοντάδες γιατρούς, νοσηλευτές και εργαζόμενους ανθρωπιστικών οργανώσεων, ανάστειλαν αμέσως τη χρηματοδότηση της UNRWA (Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για τους παλαιστίνιους πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή) μόλις ο ισραηλινός στρατός διέδωσε πληροφορίες (που δεν τεκμηριώθηκαν ποτέ) για πιθανή εμπλοκή 12 εργαζόμενων της (σε σύνολο 13.000) στην επίθεση της 7ης Οκτωβρίου». 

Αλλά, όπως τονίζει, «αυτά τα διπλά κριτήρια προκαλούν την αγανάχτηση ολόκληρου του κόσμου». 

Αυτό συμβαίνει -παρατηρεί- κατά κόρον και στη δυτική Ευρώπη, όπου ο αγώνας των ελίτ δήθεν εναντίον του αντισημιτισμού «έγινε η σημαία πίσω από την οποία στοιχίζονται όλα τα μεταφασιστικά και ακροδεξιά κινήματα, πρόθυμα να πολεμήσουν την "ισλαμική βαρβαρότητα" πριν καν απαλλαγούν από τις παλιές αντισημιτικές προκαταλήψεις τους». 

Κάνει σαφές, μάλιστα, πως όταν οι ηγέτες των ΗΠΑ και κάποιοι Ευρωπαίοι ηγέτες μπαίνουν στον κόπο να ψελλίζουν λίγα λόγια για μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος, αυτό που εννοούν συνήθως, λαμβάνοντας υπόψη τα «τετελεσμένα» που διαμορφώνονται στα κατεχόμενα εδάφη, δεν είναι κάτι άλλο «από ένα ή δύο παλαιστινιακά "μπαντουστάν" (σ.σ. υποτιθέμενα κρατίδια του παλιού καθεστώτος απαρτχάιντ στη Νότιο Αφρική) κάτω από τον ισραηλινό στρατιωτικό έλεγχο», με ή χωρίς δυνάμεις του ΟΗΕ ή άλλες, τρίτες δυνάμεις. 

Η αντίσταση στις ΗΠΑ και οι Αμερικανοί εβραίοι  

Σύμφωνα με τον Έντσο Τραβέρσο, στις ΗΠΑ η λαϊκή εναντίωση στο ισραηλινό πογκρόμ κατά των Παλαιστινίων, ακόμη και μεταξύ των Αμερικανών εβραίων, είναι πολύ μεγαλύτερη απ' όσο μαθαίνουμε από τα κυρίαρχα ΜΜΕ. 

«Οι φωνές ενάντια σ’ αυτό τον πόλεμο», πληροφορεί, «είναι πολύ περισσότερες και γίνονται πιο ακουστές στην εβραϊκή διασπορά, που προφανώς δεν είναι υπεύθυνη γι’ αυτή τη σφαγή αλλά στην οποία υπήρξαν πολλοί που ένιωσαν την ανάγκη να πουν ότι δεν θεωρούν ότι τους εκπροσωπεί ένα κράτος που ισχυρίζεται πως ενεργεί στο όνομά τους. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτή η τάση είναι πιθανότατα ηγεμονική στις νέες γενιές, όπου αποχτά μιαν ευρύτητα συγκρίσιμη με κείνη των κινημάτων ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ τη δεκαετία του ’70. Σήμερα όπως και τότε, διάχυτη είναι η συνείδηση ότι ο πόλεμος μπορεί να σταματήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη χώρα απ’ όπου προέρχονται τα όπλα της γενοκτονίας. Στη Νέα Υόρκη, η Jewish Voice for Peace έκλεισε το Γκραντ Σέντραλ, τον βασικό σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης, έκλεισε τη Γέφυρα του Μανχάταν και κατέλαβε το Λίμπερτι Άιλαντ: οι μαύρες μπλούζες της με το σύνθημα "Not in our name" γνώρισαν τεράστια επιτυχία».

Η παλαιστινιακή υπόθεση «έγινε η σημαία», υποστηρίζει, όχι μόνο ποικίλων δυνάμεων του παγκόσμιου Νότου, αλλά «και μεγάλου μέρους της κοινής γνώμης, ιδιαίτερα των νέων, συμπεριλαμβανομένων πολλών εβραίων, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες». Επισημαίνει, επίσης, πως για πανεπιστημιακούς των ΗΠΑ, όπως ο Ραζ Σεγκάλ, καθηγητής Holocaust and Genocide Studies στο Πανεπιστήμιο Στόκτον του Νιού Τζέρσεϊ, ήδη η Γάζα θεωρείται «περίπτωση γενοκτονίας κατάλληλη για εγχειρίδια».

Αναφέρει, ακόμη, για τις φοιτητικές κινητοποιήσεις, για την αντίδραση των μεγάλων ΜΜΕ στις ΗΠΑ και για τις απίστευτες μεθόδους συκοφάντησης και καταστολής που επιστρατεύονται: 

«Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν γνωρίσει κινητοποιήσεις ανάλογης ευρύτητας από την εποχή του πολέμου του Βιετνάμ (...) Όπως και οι πρόγονοί τους, οι σημερινοί φοιτητές έχουν κατανοήσει ότι η δράση τους παίζει κρίσιμο ρόλο στο να σταματήσει η σφαγή, ότι οι διαδηλώσεις τους δεν είναι απλές πράξεις αλληλεγγύης, αλλά ένας ξεσηκωμός οργανικά συνδεδεμένος με την παλαιστινιακή αντίσταση. Και στις δύο περιπτώσεις, τα κινήματα αυτά συκοφαντήθηκαν με ιδιαίτερη οξύτητα και γνώρισαν την καταστολή. Την εποχή του πολέμου του Βιετνάμ, οι φοιτητές που έκαναν καταλήψεις στις πανεπιστημιουπόλεις και έκαιγαν την αμερικάνικη σημαία παρουσιάζονταν σαν εχθροί του ελεύθερου κόσμου, κομμουνιστές και οπαδοί του ολοκληρωτισμού. Σήμερα, υποτίθεται πως είναι αποκρουστικοί αντισημίτες (...) Ενωμένοι γύρω από ένα αίτημα δικαιοσύνης και ισότητας, εβραίοι και Παλαιστίνιοι δείχνουν αδελφικά συναισθήματα (...) Όταν γυρίζω σπίτι και ανοίγω την τηλεόραση, δεν χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια ψάχνοντας τα κύρια ειδησεογραφικά κανάλια, αμερικάνικα και ευρωπαϊκά, για να πέσω σε κάποια εκπομπή αφιερωμένη στον αντισημιτισμό του αντιπολεμικού κινήματος (...) Στη Νέα Υόρκη, άρχισαν να κυκλοφορούν γύρω απ’ το Πανεπιστήμιο Κολούμπια φορτηγάκια με μεγάλες οθόνες που έδειχναν τις φωτογραφίες των φιλοπαλαιστίνιων φοιτητών με τα ονόματά τους και το στίγμα του "αντισημίτη", θλιβερή παρωδία της ναζιστικής Γερμανίας του 1935, της εποχής των νόμων της Νυρεμβέργης, όταν έβαζαν τους εβραίους να περιφέρονται στους δρόμους με μια πινακίδα κρεμασμένη στο λαιμό και την επιγραφή: Jude».

Ο Νίκος Κούρκουλος

Γέννημα-θρέμμα της Κέρκυρας, ο μεταφραστής Νίκος Κούρκουλος γεννήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 1960 στη συνοικία Καμπιέλο της πόλης του νησιού και πέθανε μετά από γενναία εννιάχρονη μάχη με τον καρκίνο στις 6 Αυγούστου 2024, στην Αθήνα, έχοντας μεταφράσει σε διάστημα τεσσάρων δεκαετιών γύρω στα 100 βιβλία. Οι μεταφράσεις του αφορούσαν έργα γνωστών ξένων στοχαστών και συγγραφέων, κυρίως για κοινωνικοπολιτικά προβλήματα και συναφή θέματα της ανθρωπολογίας, της ιστορίας, της αρχαιολογίας και της πολιτικής. Είχε συμβολή, μεταξύ άλλων, στις δαντικές σπουδές, καθώς και στην ανάδειξη της κρεόλικης λογοτεχνίας της γαλλόφωνης Καραϊβικής. 

Ήταν ιδρυτικό μέλος του συλλόγου  μεταφραστών, επιμελητών, διορθωτών εκδόσεων και συναφών εργασιών (ΣΜΕΔ). «Ο Νίκος ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του ΣΜΕΔ και στήριξε όλα αυτά τα χρόνια το σύλλογο με την ενεργή παρουσία του, τη δράση και τη συντροφικότητά του», ανέφερε ο σύλλογος για τον θάνατό του. 

Χαρακτηριστικοί του εύρους των  ενδιαφερόντων και των ικανοτήτων του είναι οι εξής τίτλοι βιβλίων που κυκλοφόρησαν με τη δική του μετάφραση, από την αγγλική ή τη γαλλική ή την ιταλική γλώσσα, για λογαριασμό μεγάλων εκδοτικών οίκων: 

* «Η δυτική ψευδαίσθηση της ανθρώπινης φύσης», «Ληστές», «Οι ρίζες της ναζιστικής βίας», «Η αρχαιολογία και οι αισθήσεις», «Τα παιγνίδια και οι άνθρωποι», «Τα νέα πρόσωπα του φασισμού», «Κέλτες και Έλληνες», «Πολιτισμός και πρακτικός λόγος», «Επανάσταση», «Παγκοσμιοποίηση και δημοκρατία».

* «Μπιλιάρδο μπλουζ», «Ο στρατηγός μοναξιά», «Αμαζόνιος», «Τεξάκο», «Millenium», «Διαβάζοντας το παρελθόν», «Ισλαμοχριστιανικός πολιτισμός», «Πρώτοι λαοί», «Ακατανίκητες απλότητες», «Η Παρθένος της μεγάλης επιστροφής», «Δεσποινίς Λιμπελούλα», «Μεσαιωνικοί θρύλοι της Ουαλλίας».

* «Μονταγιού - Ενα οξιτανικό χωριό από το 1294 έως το 1324», «Οι πρώτοι μετανάστες», «Πόντιος Πιλάτος», «Η ανακάλυψη της σκιάς», «Η αντίδραση στη Γερμανία», «Η αρχόντισσα του σκότους», «Η καταδίωξη των μικρών διαδόχων», «Οι ειρηνοποιοί - Έξι μήνες που άλλαξαν τον κόσμο», «Μάρκος, η εξεγερμένη αξιοπρέπεια».

* «Ιδιότυπα παρελθόντα», «Το κύμα μέσα στο μυαλό», «Το τέλος της εβραϊκής νεοτερικότητας», «Αριστερή μελαγχολία», «428 μ.Χ., Ιστορία μιας χρονιάς», «Δολοφονία στο πλοίο των προσκυνητών», «Οι εννιά συνειδήσεις του Μαλφινί», «Τα άγρια κορίτσια και άλλα», «Τι είναι (και τι δεν είναι) η συγγένεια».

* «Παγκοσμιοποίηση, δημοκρατία και τρομοκρατία», «Δια πυρός και σιδήρου», «Κυνηγοί, βοσκοί και χάμπουργκερ», «Θρυμματισμένοι καιροί», «Πυροβολώντας έναν ελέφαντα», «Τι απέγιναν οι διανοούμενοι», «Μετανάστες και πρόσφυγες», «Ιεροί τόποι», «Έρευνα πάνω στη φύση και τις αιτίες της μιζέριας των ανθρώπων», «Η λογική της γραφής και η οργάνωση της κοινωνίας», «Τεχνικές μάχης στον αρχαίο κόσμο», «Η εξέγερση ενάντια στη μηχανή», «Η αντι-ιστορία του σουρρεαλισμού», «Η Ιστορία ως πεδίο μάχης». 

Το πιο αγαπημένο του βιβλίο, απ' όσα ο ίδιος μετέφρασε, ήταν η «Νέα ζωή» του Δάντη (1996). 

Σε δική του μετάφραση και με δική του εισαγωγή οι κερκυραϊκές Εκδόσεις Απόστροφος το 2000 είχαν εκδώσει το έργο του Δάντη «Η ευγλωττία της κοινής γλώσσας». Τον περασμένο Απρίλιο κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις «Στάσει Εκπίπτοντες» βιβλίο με σειρά δοκιμίων του, με τον τίτλο «Ουελελέ» και την επισήμανση ότι τα δοκίμια «μπορεί να διαβαστούν και σαν μια φτωχή συμβολή στην κριτική ανθρωπολογία και την ιστορία από τα κάτω, αν τις σκεφτούμε συνδυασμένες σε μια γενική θεωρία που αναζητά τη συνοχή της, στόχος σχεδόν ανέφικτος προς το παρόν, και, σα να μην έφτανε αυτό, θέλει επιπλέον να διατηρήσει έναν επαναστατικό προσανατολισμό». Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό «Πανοπτικόν» και στο blog «Τέταρτος Κόσμος». 

Μολονότι ζούσε στην Αθήνα, έγραψε δοκίμια σχετικά και με γεγονότα της ιστορίας της Κέρκυρας και έχει δημοσιεύσει σχετικά κείμενα σε κερκυραϊκά ΜΜΕ, με ψευδώνυμο. Αγαπούσε πολύ την οικογένειά του και τους φίλους του, το σκάκι (ο Έλληνας πρωταθλητής και κάτοχος διεθνών διακρίσεων στο σκάκι Σταμάτης Κούρκουλος-Αρδίτης είναι γιος του), το διάβασμα (δεν έχανε βιβλίο για την ιστορία της Κέρκυρας και των Ιονίων νήσων), το κολύμπι, καθώς και τους περιπάτους στην Κέρκυρα. Ανέπτυξε από τα νεανικά του χρόνια κοινωνικοπολιτικές δραστηριότητες στον χώρο της μη συστημικής Αριστεράς, συμπεριλαμβανομένων και κινήσεων του λεγόμενου «ελευθεριακού χώρου». Δικές του μεταφράσεις κειμένων και άλλα στοιχεία που εισέφερε εμπεριέχονται, εξάλλου, σε βιβλία και άρθρα τρίτων, που εκδόθηκαν ή δημοσιεύτηκαν στην Κέρκυρα, για τον Διονύσιο Σολωμό, για την εβραϊκή κοινότητα του νησιού, για παλαιές τοπικές αγροτικές εξεγέρσεις και για  Κερκυραίους πολιτικούς και κοινωνικούς αγωνιστές που έδρασαν τον προηγούμενο αιώνα γύρω από το χωριό Βελονάδες της βόρειας Κέρκυρας, την περιοχή καταγωγής του. Συμμετείχε σε δραστηριότητες στο πλαίσιο των θερινών Εκθέσεων Βιβλίου στο νησί. Επίσης, συνέβαλε σε συλλογική προσπάθεια εντοπισμού και διάσωσης στοιχείων της δράσης του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ Κέρκυρας. Η τελευταία γνωστή συμμετοχή του σε οργανωμένη κοινωνικοπολιτική δραστηριότητα στην Κέρκυρα ήταν, το 2021, σε εκδήλωση τιμής και μνήμης στη μαρτυρική νησίδα Λαζαρέτο. 

Μία σελίδα του βιβλίου «Η Γάζα μπροστά στην Ιστορία» είναι αφιερωμένη σ' εκείνον, αναφέροντας: «Στη μνήμη του Νίκου Κούρκουλου (1960-2024)». 

ΑΛΕΚΟΣ ΚΑΣΤΡΙΝΟΣ