Τόσο μελωδικό και θαλερό αηδόνι -που ταξίδεψε τελικά και σ' όλη τη Γη- δεν είχε ποτέ κελαηδήσει στη γη του Δημόδοκου!

Κέρκυρα, 24 Οκτωβρίου 1964. Στο κινηματοθέατρο «Παλλάς», όρθιο το κερκυραϊκό κοινό αποθέωνε μιαν ούτε 17χρονη κοπέλα, που η φωνή της περήφανα αηδονολαλούσε, στους ρυθμούς υπό τη διεύθυνση του Μίκη Θεοδωράκη. Η ερμηνεία της μοναδική, είτε όταν μόνη απέδωσε πάνω από δέκα τραγούδια του μεγάλου μας μουσουργού, είτε όταν τη συντρόφευε η τεράστια σε όγκο φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Έξω, η περιοχή γεμάτη από αστυνομικούς.

Τότε, πριν από 58 χρόνια ακούστηκε στην Κέρκυρα για πρώτη φορά -και αγαπήθηκε από τότε πολύ- η βαθιά λυρική και συνάμα ζωογόνα φωνή της πιο συναρπαστικής και κλασικής ερμηνεύτριας των έργων του Μίκη Θεοδωράκη, η Μαρία Φαραντούρη. Η ίδια θα είναι ασφαλώς το κορυφαίο όνομα στην επικείμενη συναυλία, τη μεγαλύτερη στα χρονικά της Κέρκυρας καλλιτεχνική παραγωγή, που θα απολαύσουμε στις 23 Σεπτεμβρίου στη Σπιανάδα: «Όλη η Κέρκυρα μια χορωδία για τον Μίκη, την Ελλάδα και την ειρήνη».

Υποκλινόμαστε, κυρίες και κύριοι, στο μεγαλείο της καλλιτεχνικής και αγωνιστικά ανθρώπινης πορείας της Μαρίας Φαραντούρη.

Σώθηκαν μνήμες παλιών Κερκυραίων αγωνιστών για εκείνη τη συναυλία του 1964, που οργανωτής της ήταν ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Πορεία». Ο κατοπινός πρόεδρος της Κοινότητας του χωριού Καβαλούρι παλιός αγωνιστής Γεράσιμος Χαλικιόπουλος, που δυόμισι χρόνια μετά από 'κείνη τη συναυλία εξορίστηκε με άλλους Κερκυραίους στη Γυάρο, διέσωσε και το πρόγραμμά της, που το 'χε τυπώσει ο τυπογράφος του παράνομου Τύπου του ΚΚΕ και του ΕΑΜ στα κατοχικά χρόνια Σπύρος Μπαλός. Μουσικοί ήταν τα μέλη της «Λαϊκής Ορχήστρας Μίκης Θεοδωράκης». Με τους Λάκη Καρνέζη και Κώστα Παπαδόπουλο στο μπουζούκι. Ημέρα Σάββατο.

Η Μαρία Φαραντούρη, ο Μπιθικώτσης και η Σούλα Μπιρμπίλη ερμήνευσαν τα τραγούδια- κύκλους τραγουδιών «Επιφάνεια», «Του νεκρού αδελφού», «Πολιτεία Β'», «Γειτονιά των Αγγέλων», «Συνοικία το όνειρο», «Ένας όμηρος» και «Αρχιπέλαγος».

Δεν είχε αρχίσει ακόμη την ερμηνευτική λαμπρή διαδρομή του ο Κερκυραίος τραγουδιστής -που η Φαραντούρη έχει χαρακτηρίσει «αδελφό» της- Πέτρος Πανδής, με τον οποίο έμελλε, από το 1971, να ερμηνεύουν μαζί τα έργα του Θεοδωράκη σε εκατοντάδες συναυλίες σε δεκάδες χώρες, καλύπτοντας και τις πέντε ηπείρους.

Έστω κάπως μίζερα, καθώς το πολιτικό κλίμα ήταν έντονα φορτισμένο, αποτύπωσε σε στήλες του εκείνη τη συναυλία και ο μάλλον συντηρητικός τοπικός Τύπος, όπως φαίνεται στο πιο πάνω αποθηκευμένο στην Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας δημοσίευμα των «Κερκυραϊκών Νέων» της εποχής. Είχε διεξαχθεί σε συνθήκες αστυνομοκρατίας και ήταν διπλή, με δύο συνεχόμενες -απογευματινή και βραδινή- παραστάσεις, αφού το κοινό από την πόλη και τα χωριά ήταν πολύ μεγάλο. Τόσος ήταν ο αστυνομικός ζήλος για τη συναυλία του ηγέτη της αριστερής Νεολαίας των «Λαμπράκηδων» τότε μεγάλου μουσικοσυνθέτη, που είχε απαγορευτεί στον κόσμο να φέρει και να ρίψει γαρύφαλλα στους συντελεστές της συναυλίας. Η συμμετοχή του κόσμου, ωστόσο, ξεπέρασε τα 2.500 άτομα. Για «συρροή κόσμου» έκαναν λόγο, χαρακτηριστικά, τα «Κερκυραϊκά Νέα».

Θα τραγουδήσει στις 23 του μηνός η παγκόσμιας βέβαια εμβέλειας -βραβευμένη και από την Ένωση Επτανησίων Ελλάδας το 2013- Μαρία Φαραντούρη κι ετούτους, εκτός απροόπτου, τους επτανησιακούς στίχους:

Όσοι το χάλκεον χέρι
βαρύ φόβου αισθάνονται
ζυγόν δουλείας ας έχωσι
θέλει αρετήν και τόλμην
η ελευθερία

(...)

Αυγεριναί του ηλίου ακτίνες,
τι προβαίνετε;
Τάχα αγαπάει να βλέπει έργα ληστών
το μάτι των ουρανίων;

Η ίδια πρωτοτραγούδησε μαζί με τόσα και τόσα αγαπημένα μας τραγούδια και την Ωδή «Εις Σάμον» του Ζακύνθιου από Κερκυραίον πατέρα Ανδρέα Κάλβου -που έζησε κιόλας στο νησί μας επί 25 χρόνια- σε νότες του Μίκη. Τόσο στα χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών, όσο και αργότερα, μαζί με τον Μίκη ερμήνευσε και την εκρηκτική Ωδή του ίδιου ποιητή «Τα ηφαίστεια». Ο κύκλος τραγουδιών του Θεοδωράκη «Αρκαδία IV» περιλάμβανε τρεις Ωδές του Κάλβου. Έχουν και οι τρεις συμπεριληφθεί στα αντιδικτατορικά «Τραγούδια του Αγώνα».

Και, καθώς βέβαια παρούσης της Μαρίας είναι αδύνατο να γίνει -ακόμη και αν κάποιοι αυτό θα ήθελαν- εκδήλωση φολκλορικού κυρίως χαρακτήρα για τον Μίκη, θα ξανακαλέσει:

Ομπρός βοηθάτε να σηκώσουμε
τον ήλιο πάνω απ' την Ελλάδα
Ομπρός βοηθάτε να σηκώσουμε
τον ήλιο πάνω από τον κόσμο
Τι, ιδέτε, εκόλλησεν
η ρόδα του
βαθειά στη λάσπη

Ναι, αυτή η μελωδική φωνή της Ελλάδας πρωτοτραγούδησε και το επίσης ιδιαίτερα οικείο σε όλα τα Επτάνησα «Πνευματικό Εμβατήριο» του Λευκάδιου μέγα ποιητή -και επικεφαλής του ΕΑΜ Λογοτεχνών την περίοδο της Κατοχής στην Αθήνα- Άγγελου Σικελιανού. Θα την ακούσουμε και σ' αυτό.

Στη Λευκάδα, ας το προσθέσουμε εδώ, εκείνος που το είχε τραγουδήσει το 2001, μαζί με τοπικές χορωδίες και Φιλαρμονική του νησιού, ήταν ένας Κερκυραίος βαρύτονος και πρωτομάστορας σε τοπικό επίπεδο της επικείμενης συναυλίας. Ο εικονιζόμενος πάνω αριστερά Παντελής Κοντός, πρόεδρος της Ένωσης Χορωδιών Κέρκυρας. Που θα τραγουδήσει υπό τη διεύθυνση του εξαιρετικού Επτανήσιου μαέστρου Παναγή Μπαρμπάτη στις 23 του μηνός, όπως και ο σπουδαίος λυρικός ερμηνευτής και συχνά «παρών» σε συναυλίες στα Επτάνησα εικονιζόμενος πάνω δεξιά Αντώνης Κορωναίος, μαζί βέβαια με τη Μαρία Φαραντούρη, σε συνέχεια άλλων κοινών τους εμφανίσεων.

Δεν ήταν μόνο το 1964, βέβαια, που η Φαραντούρη τραγούδησε στην Κέρκυρα και στα Επτάνησα. Δεν θα μπορούσε άλλωστε να είχε συμβεί κάτι τέτοιο για πολλούς λόγους.

Έχει εξομολογηθεί εδώ στην Κέρκυρα, παλαιότερα:

«Όταν επισκέπτομαι τα Επτάνησα, κάπως σπάνια είναι αλήθεια, πάντα έχω μια ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση, όχι μόνο γιατί η καταγωγή μου είναι από την Κεφαλονιά (...), αλλά γιατί εδώ και ιδιαίτερα στην Κέρκυρα υπάρχει μια μουσική παράδοση που κάνει το νησί και τους κατοίκους του να ξεχωρίζουν. Είναι ένας άλλος μουσικός πολιτισμός». Καθόλου σπάνια...

Ίσως όχι όσο συχνά θα ήθελε, αλλά όχι σπάνια.

Διαθέσιμα στοιχεία βεβαιώνουν ότι η Μαρία Φαραντούρη τα πρώτα μεταδικτατορικά χρόνια ή αργότερα τραγούδησε και στα μικρότερα νησιά του Ιονίου, μαζί με τον Πέτρο Πανδή συνήθως, είτε υπό τον Μίκυ Θεοδωράκη, είτε χωρίς εκείνον. Στους Παξούς τον Αύγουστο του 1979. Τον ίδιο μήνα το 1979 τραγούδησε και στην Ιθάκη, όπως και το 2007. Τότε που ερμήνευσε κιόλας το «Τραγούδι των Συντρόφων» στο νέο άλμπουμ «Οδύσσεια» του Μίκη με τους στίχους του Κώστα Καρτελιά, για την Ιθάκη των λαϊκών ονείρων, όπως και το έτερο τραγούδι «Στη Ναυσικά» των Φαιάκων.

Ειδικά στη Λευκάδα την πολύ οικεία της μουσικά και από τον σπουδαίο μουσικό Κυριάκο Σφέτσα, τραγούδησε τον Ιούλιο του 1975, τον ίδιο μήνα του 1979 και τον Αύγουστο του 1983.

Επίσης, στην Κεφαλονιά τη θυμούνται να τραγουδά και δύο φορές μέσα σε μια χρονιά, το 2003. Φυσικά έχει τραγουδήσει και στη Ζάκυνθο. Μάλλον το 1979 την άκουσαν στη γη του Σολωμού και του Κάλβου για πρώτη φορά από κοντά.

Τα Κύθηρα είναι γι' αυτήν «ιερό νησί». Έχει στα αγαπημένα της τραγούδια και ερμηνεύει κάθε τόσο -και συνεχίζει- το «Ταξίδι στα Κύθηρα».

Καλλιτέχνιδα με όλη την έννοια -και τη βαθύτατα λαϊκή- του όρου.

Πάνε μόνο πέντε χρόνια από τότε που συμμετείχε με τη Φιλαρμονική «Ομόνοια» του χωριού Γαστούρι και με τοπικές χορωδίες ενηλίκων και παιδιών από τους οικισμούς Αχαράβη και Κανάλια, μαζί και με την υψίφωνο Έλλη Καρύδη, σε συναυλία με τραγούδια κυρίως του Μίκη Θεοδωράκη, μα και άλλων μεγάλων συνθετών, στο Δημοτικό Θέατρο της πόλης. Τον Μάιο του 2017. «Σεμνότητα, ταπεινότητα, ήθος και πολιτισμός», είχε συνοψίσει τη συμμετοχή της σ' εκείνη τη συναυλία ένα εύστοχο τοπικό σχόλιο στο διαδίκτυο. Η ίδια η ερμηνεύτρια είχε εκφράσει τη χαρά της για το καλλιτεχνικό επίπεδο στο νησί. Η συναυλία, είπε, ήταν «αφιερωμένη στην Κέρκυρα και τον καλλιτεχνικό πολιτισμό της». Της είχε επιδώσει αναμνηστικά ενθύμια η πρόεδρος του κοινωφελούς Ιατρείου της Κέρκυρας Μαρία Μάνδυλα.

Το 2019, τον Ιούλιο, ήταν πάλι μαζί μας. Κι από κοινού, σε κάποια τραγούδια εκτός προγράμματος, με τον συνερμηνευτή της σε συναυλίες της τα τελευταία χρόνια Κερκυραίο τραγουδιστή Βασίλη Γισδάκη, με τον οποίο συνέπραξε και τον περασμένο Μάιο στην Αθήνα, σε εκδήλωση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας για την Εργατική Πρωτομαγιά. Το 2019, στο θέατρο του Μον Ρεπό, είχε δώσει συναυλία συνεργαζόμενη με το Ωδείο Κέρκυρας, βασισμένη στο σπουδαίο έργο του Μάνου Χατζηδάκη «Το χαμόγελο της Τζοκόντας». Δεν συνεργαζόταν για πρώτη φορά με το τοπικό ιστορικό Ωδείο.

«Μετά από πολλά χρόνια συνεργάζομαι εκ νέου με την ορχήστρα του Ωδείου και είμαι ιδιαίτερα χαρούμενη», είχε πει.

Ποιος δεν θυμάται την κοσμοπλημμύρα στο Παλαιό Φρούριο καταμεσής του Αυγούστου το 2004, σε συναυλία του Ωδείου υπό τον Κίμωνα Χυτήρη, με τη Φαραντούρη να ερμηνεύει - σώζεται η πιο πάνω φωτογραφία από τότε- έργα του Θεοδωράκη και του Χατζηδάκη, με τη συνοδεία και της Σταματίνας Καρύδη, για κοινωφελείς σκοπούς!

Ίσως την ερχόμενη Παρασκευή στην Πάνω Πλατεία, αφού η επικείμενη συναυλία -πάνω η αφίσα από εκείνην του 2004- έχει και αντιπολεμικό χαρακτήρα καθώς είναι αφιερωμένη στον Μίκη σε συνδυασμό με την ειρήνη, η ίδια να μας θυμίσει κιόλας το τραγούδι «Ειρήνη» που έγραψε έφηβος ο Μίκης Θεοδωράκης. Με την ελπίδα τώρα να τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία που, όπως είχε πει η ίδια τον περασμένο Μάιο πριν το ερμηνεύσει στην προαναφερθείσα συναυλία για την Πρωτομαγιά, «θα τον πληρώσει ο κοσμάκης». Πάντα την συνέπαιρναν -και απέδιδε μοναδικά- τα τραγούδια που μιλούν για τα υψηλότερα ιδανικά και το δίκιο των απλών ανθρώπων.

Μα και ποιος, από όσους ήταν παρόντες τότε, μπορεί να ξεχάσει τις χιλιάδες κόσμου στο Εθνικό Στάδιο της πόλης -για τουλάχιστον 7.000 είχε γίνει λόγος- που πλημμύριζαν από χαρά κι ελπίδες ακούγοντας τη Φαραντούρη, μαζί με τον Πέτρο Πανδή, τον Αντώνη Καλογιάννη και τον Γιάννη Θωμόπουλο, στην αξέχαστη συναυλία υπό τη διεύθυνση του Μίκη Θεοδωράκη και του Κερκυραίου συνθέτη Σπύρου Σαμοΐλη τον Ιούνιο του 1975!

Ήταν η ίδια πάλι στην Κέρκυρα σε συναυλία μαζί με τον Πανδή, αλλά χωρίς τον Μίκη, την τελευταία μέρα του Οκτωβρίου του 1976. Στο «Παλλάς» πάλι. Ο κατοπινός αρχαιολόγος Κώστας Σουέρεφ είχε γράψει σημειώματα επαινετικά στο τοπικό «Ελεύθερον Βήμα» του παλιού κομμουνιστή τυπογράφου Σπύρου Μπαλού, πριν και μετά τη διπλή -απογευματινή και βραδινή- συναυλία.

Να μερικά από τα υπέροχα λόγια ουσίας που έβαλε στην ίδια εφημερίδα, τέσσερις ημέρες μετά τη συναυλία εκείνη του 1976: «Η Μαρία Φαραντούρη και ο κερκυραίος Πέτρος Πανδής απέδωσαν δύσκολα κομμάτια, με το σεβασμό που επιβάλλεται σε μουσική Μουσικών και σε ποίηση Ποιητών. Χρησιμοποίησαν το αναμφισβήτητο ταλέντο τους, τη χαρισματική, δυνατή, καλοπλασμένη φωνή τους για να συγκινούν, να θυμίζουν, να ερεθίζουν. Αυτό όμως δεν έφτανε: ήταν απαραίτητη η πίστη στα λόγια που ξεστόμιζαν, η διάθεση και η αγωνία να μεταδώσουν τα μεγάλα μηνύματα με τα απλά λόγια. Η Φαραντούρη και ο Πανδής είχαν αυτή την πίστη, τη διάθεση και την αγωνία. Μπόρεσαν, γι' αυτό, να γίνουν ερμηνευτές όλων όσων θέλουν να ζουν δίκαια. Μπόρεσαν μαζί να γίνουν κάρβουνα αναμμένα, για όσους επιμένουν να ζουν σε βάρος των αδύνατων (...) Κυριάρχησε η απλότητα και η συνεννόηση ανάμεσα στον κόσμο, την ορχήστρα και τους τραγουδιστές».

Και πάλι τον Αύγουστο του 1979 η Φαραντούρη ήταν εδώ. Χωρίς τον Θεοδωράκη. Με τον Πανδή.

Έχει πει πριν από μερικά χρόνια για τη Φαραντούρη, μιλώντας κατ' εξαίρεση, ο Πανδής: «Η Μαρία Φαραντούρη είναι μια από τις μεγαλύτερες φωνές στον κόσμο. Ναι, είμαι φίλος της 40 χρόνια και ίσως να νομίζετε ότι το λέω από συναισθηματικούς λόγους. Όχι, καθόλου! Εγώ τα 40 αυτά χρόνια, εκτός από φίλος της, έγινα και ένας μεγάλος θαυμαστής της φωνής της. Όταν στη σκηνή είμαι δίπλα της και εκείνη τραγουδά είμαι πολύ συγκινημένος. Είναι μια μεγάλη τραγουδίστρια».

Η αμοιβαία εκτίμηση και φιλία τους -πάνω εικονίζονται στο Παρίσι το 1972, λίγο πριν από μια συναυλία τους με τον Μίκη, ενώ η προηγούμενη φωτογραφία είναι του 1975 πριν από συναυλία στην Αλεξανδρούπολη- έχει αποτυπωθεί και στα εξής, ειπωμένα μάλλον το 2017, λόγια της Μαρίας για τον Πανδή: «Είναι εμβληματική φωνή, είναι ιστορική φωνή. Ξεπερνά τα όρια ενός καλού τραγουδιστή. Κατ΄ αρχήν έχει μουσική παιδεία. Στην Κέρκυρα μεγάλωσε μέσα στην μουσική παράδοση, τις χορωδίες, γνωρίζει πολύ καλά την πολυφωνική μουσική με τις διάφορες φωνές».

Τη μελετούν και για την απλότητά της στο κερκυραϊκό χωριό Κουραμάδες, τόπο γέννησης και τακτικό καταφύγιο του Τηλέμαχου Χυτήρη.

Είχε γνωρίσει τον μετέπειτα σύζυγό της Κερκυραίο λογοτέχνη και αντιδικτατορικό αγωνιστή στην Ιταλία -από εκεί είναι η πιο πάνω φωτογραφία τους- το 1970.

Έχει πει η ίδια για τον ρόλο που έπαιξε το οικογενειακό της περιβάλλον -πάνω με τους γονείς της Γεράσιμο και Ελένη και τα αδέλφια της Ματίνα και Μπάμπη- στο να αφιερωθεί στο τραγούδι, καθώς μεγάλωνε στη Νέα Ιωνία Αττικής:

«Μεγάλο! Οι επτανησιακές καντάδες που ακούγονταν τα Σαββατόβραδα και τα μεσημέρια της Κυριακής, όταν μαζευόταν η οικογένεια όλη. Της μητέρας μου, που καταγόταν από τα Κύθηρα, της άρεσαν πολύ τα τραγούδια του Αττίκ, του Γιαννίδη και του Χαιρόπουλου. Είχε και ωραία φωνή, αλλά ήταν μια νοικοκυρά που την ώρα της δουλειάς στο σπίτι μού 'δινε εμένα όλα αυτά τα ακούσματα. Γι' αυτό λέω ότι από μωρό παιδί, από τα χείλη της μανούλας μου, μπήκα μες' στη μουσική. Υπήρχε κι ο εξωτερικός παράγοντας, το εξωτερικό περιβάλλον, η λαϊκή μουσική δηλαδή και το λαϊκό τραγούδι του Καζαντζίδη στη Νέα Ιωνία. Εμείς αν και δεν ήμασταν πρόσφυγες βρεθήκαμε στη Νέα Ιωνία, όπου το λαϊκό, το ερωτικό και το εργατικό ακόμη τραγούδι ανήκε στα ακούσματα της γειτονιάς».

Κι ετούτα: «Οι γονείς μου (...) ήταν νησιώτες ‒ από τα Κύθηρα η μητέρα μου και από την Κεφαλονιά ο πατέρας μου‒, ήμουν του μπελκάντο, της μελωδικής σχολής, λόγω βιωμάτων (...) Η δική μου η κλίση ήταν το δυτικό τραγούδι, η καντάδα, το κλασικό. Η χαρά μου ήταν όταν πηγαίναμε στο σπίτι ενός ξαδέρφου μου, πολύ μεγαλύτερου σε ηλικία, ο οποίος είχε στο σπίτι του ένα γραμμόφωνο και ακούγαμε Βέρντι. Τραγουδούσε κι ο ίδιος, ήταν βαρύτονος».

Έχει συνεργαστεί εκτεταμένα και με ορισμένους Κερκυραίους μουσικούς, για διάφορες μουσικές παραγωγές. Όπως ο κορυφαίος φαγκοτίστας της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ Σπύρος Καζιάνης. Κι όπως, ακόμη περισσότερο αν δεν κάνουμε λάθος, ο διακεκριμένος αρχιμουσικόςτης Φιλαρμονικής «Μάντζαρος» Σωκράτης Άνθης.

Έχει εξάρει εξάλλου την αρχική πολύ λυρική ερμηνεία της Κερκυραίας από τη μητέρα της Νάνας Μούσχουρη στον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου, στα 1960, λίγο πριν τον ερμηνεύσει ο Μπιθικώτσης με δεύτερη φωνή την Κερκυραία Καίτη Θύμη. «Μου άρεσε πολύ η Μούσχουρη».

Στα πρόσωπα της Κέρκυρας που έχουν νιώσει τη ζεστασιά και την ενθάρρυνσή της συγκαταλέγεται και η εικονιζόμενη πάνω μαζί της Ιωάννα Βλάχου, που τις προάλλες ερμήνευσε τραγούδια του Μίκη στο Παλαιό Φρούριο με την εδρεύουσα στην Κέρκυρα Συμφωνική Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης» υπό τον Ηλία Γκογκίδη, σε μια συναυλία όπου παρουσιάστηκαν σε πρώτη εκτέλεση, μεταξύ άλλων, δύο νέα τραγούδια με στίχους του ίδιου του Μίκη. Τα είχε παραδώσει για μελοποίηση, στη συγκεκριμένη ορχήστρα, ο ίδιος ο συνθέτης, το ένα με τίτλο «Δεληβοριά - Δεληβοριά» του 1962, «Μόλις δακρύσει ο ουρανός» του 1967 το άλλο. Τα απέδωσε και τα δύο ο -και λυρικός- ερμηνευτής Μπάμπης Βελισσάριος. Το ένα από τα παραπάνω τραγούδια, τότε, επρόκειτο να ερμηνεύσει ο -και τενόρος- Σπύρος Σουέρεφ, ένα από τα πιο δραστήρια πρόσωπα της τοπικής χορωδίας «San Giacomo», η οποία θα έχει εκ των πραγμάτων όπως και η χορωδία «Δημόδοκος» εξέχοντα ρόλο στις 23 Σεπτεμβρίου. Εν τέλει λόγω αιφνίδιου κωλύματος δεν μπόρεσε και το απέδωσε ο Βελισσάριος. Τα ποιήματα μελοποιήθηκαν και παρουσιάστηκαν με τη συνδρομή του φίλου της Κέρκυρας και συνεργάτη της ορχήστρας Zorzes Katris.

Ένα τετράδιο με αμελοποίητους στίχους του άφησε ο Μίκης στην τοπική Συμφωνική Ορχήστρα, που με τη συγκατάθεσή του φέρει το όνομά του. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Μαρία Φαραντούρη θα ενθαρρύνει και θα υποστηρίξει και τη δική της δράση.

Όπως και την πρωτοβουλία του διακεκριμένου - και στο Μέγαρο Μουσικής διευθύνοντας την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών- αρχιμουσικού της «Παλαιάς» Φιλαρμονικής της Κέρκυρας, Σπύρου Προσωπάρη, για μιαν ολοκληρωμένη διασκευή και παρουσίαση του «Canto General» του Μίκη και του Πάμπλο Νερούδα από μπάντα, για πρώτη φορά διεθνώς, στην Κέρκυρα.

Έμεινε η Φαραντούρη μακριά από τους κάθε λογής Ρότσιλντ της Κέρκυρας, της Επτανήσου, της Ελλάδας και του Κόσμου, αλλά αυτό δεν την εμπόδισε να εξάρει το έργο ενός μερικώς «απόβλητου» μέλους της δυναστείας Ρότσιλντ, όπως το έργο αυτό αποτυπώθηκε στο βιβλίο των «Εκδόσεων Κέρκυρα» με τον τίτλο «Η Βαρόνη της Τζαζ».

Σε εκδήλωση του εκδοτικού οίκου είχε παρουσιάσει μαζί με άλλους το εν λόγω βιβλίο, το οποίο αναφέρεται στην περίπτωση της Πανόνικα Ρότσιλντ, γνωστής ως Νίκα, μιας γυναίκας που αφιερώθηκε στη μουσική τζαζ και με τη δράση της ξεχώρισε κι επέδρασε θετικά στη μουσική σκηνή των ΗΠΑ, αψηφώντας τη χλιδή, τα μεγαλεία και τους κανόνες της τάξης της.

Εξελίχθηκε άλλωστε η Μαρία Φαραντούρη σε αυτόνομη καλλιτεχνική οντότητα και ασχολήθηκε πετυχημένα με διαφορετικά είδη τραγουδιού.

Στάθηκε η Μαρία με τη φωνή της και δίπλα στους Κεφαλονίτες όταν εκείνοι το 2014 υπέφεραν από μεγάλο σεισμό. Είχαν οργανωθεί τότε συναυλίες με την ίδια και άλλα μεγάλα ονόματα της μουσικής σκηνής, με τίτλο «Ένα τραγούδι για την Κεφαλονιά».

Η Κεφαλονιά είναι «τόσο όμορφη, πανέμορφο νησί» και οι Κεφαλονίτες «αγαπούν πάρα πολύ τον τόπο τους, μέσα και από το τραγούδι. Γιατί η Κεφαλονιά ζει με το τραγούδι και το διδάσκει», είχε σημειώσει.

Τραγούδησε και με ταπεινές μπάντες όλα αυτά τα χρόνια -και για κοινωφελείς σκοπούς- στην Κέρκυρα και αλλού.

Οι οικογενειακές μουσικές ρίζες της στα Επτάνησα πάνε, ίσως, πολύ πίσω. Τις διερευνά μάλλον ακόμη και η ίδια. Διάφορα στοιχεία, συνυφασμένα και με την τετραετή παραμονή του Μίκη Θεοδωράκη στην Κεφαλονιά κατά την παιδική του ηλικία, εισφέρουν μελέτες του Γεράσιμου Γαλανού και του Άγγελου-Διονύση Δεμπόνου για τη μουσική ιστορία της Κεφαλονιάς. Την τρίτη δεκαετία του περασμένου αιώνα, ο μαέστρος Νίκος Παναγιωτάτος από το Αργοστόλι είχε συγκροτήσει στην Αθήνα κουαρτέτο νυκτών οργάνων με τους Κεφαλονίτες μουσικούς Δημήτρη Αντύπα (πρώτο μαντολίνο), Μαρίνο Δρακονταειδή (δεύτερο μαντολίνο) και Χρήστο Φαραντούρη (κιθάρα), το οποίο ανέπτυξε δραστηριότητες επί επτά χρόνια με ευρύ ρεπερτόριο, παρουσίαζε ανάλογα έργα Ελλήνων και Ιταλών συνθετών και είχε φιλοξενηθεί σε εκπομπές του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας.

Η αρχή του σχήματος αυτού είχε γίνει, αν δεν κάνουμε λάθος, στα χρόνια περίπου που ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν μαθητής του δημοτικού στο Αργοστόλι (1934-1937), πριν η οικογένειά του μετακομίσει εκ νέου. Τότε, όταν ο Θεοδωράκης πήρε τα πρώτα μουσικά ερεθίσματα, όπως είχε πει, από μια μπάντα που άκουσε στους δρόμους του Αργοστολιού, υπήρχε εκεί -η φωτογραφία πιο πάνω είναι του 1935- η δημιουργημένη σε πρώτη φάση το 1838 Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλονιάς, όπου με παρότρυνση του ξενιτεμένου στην Αθήνα κορυφαίου Κεφαλονίτη μουσουργού Διονύσιου Λαυράγκα το 1937 ανέλαβε καθήκοντα αρχιμουσικού ο Κερκυραίος, μετέπειτα αρχιμουσικός της «Παλαιάς» Φιλαρμονικής της Κέρκυρας και νωρίτερα αρχιμουσικός Φιλαρμονικών στο Αίγιο και στη Λευκάδα, Σπύρος Μεταλληνός, εκ των πρωτεργατών της ίδρυσης της Φιλαρμονικής του κερκυραϊκού χωριού Κορακιάνα «Σπύρος Σαμάρας» λίγο πριν φύγει από τη ζωή. Πολλές και βαθιές και ως έναν βαθμό ανεξερεύνητες ακόμη οι ρίζες και οι ενδοεπτανησιακές σχέσεις και επιδράσεις πολλών μεγάλων ονομάτων, γενικότερα, που έλαμψαν στο μουσικό στερέωμα των νησιών του Ιονίου και της Ελλάδας ή και διεθνώς.

Στον Σύλλογο Φίλων Ελληνικής Μουσικής (ΣΦΕΜ), άλλωστε, στην Αθήνα, όπου στις αρχές της δεκαετίας του 1960 η Μαρία Φαραντούρη έκανε τα πρώτα της μουσικά βήματα στον δρόμο προς τη διεθνή καταξίωση και λάμψη, Επτανήσιοι και κυρίως Κεφαλονίτες έπαιξαν βασικό ρόλο ή και της έτειναν πρώτοι το χέρι. Περισσότερο ίσως, μαζί με τη Νίκη Τυπάλδου, οι αδελφοί Ζάκης Κουνάδης -πρόεδρος του ΣΦΕΜ- και Παναγιώτης Κουνάδης της οικογένειας που ανέδειξε τον μεγάλο συνθέτη διεθνούς φήμης Αργύρη Κουνάδη, δημιουργό κιόλας του πρώτου Ύμνου της Νεολαίας του ΕΑΜ, ΕΠΟΝ, τα κατοχικά χρόνια. Αλλά, βέβαια, «πνευματικός πατέρας» της, θα έλεγε κανείς, ήταν τελικά ο ίδιος ο συνδεδεμένος με τον ΣΦΕΜ Μίκης Θεοδωράκης, στον δικό του -και δικό τους- οικουμενικό δρόμο.

Πώς να μην είναι -και όχι μόνο λόγω του Κεφαλονίτη πατέρα της- η «ιδιαίτερη πατρίδα» της η Κεφαλονιά; Πώς να μην νιώθει Επτανήσια, μα συγχρόνως παγκόσμια και «κόρη» και του Μίκη;

Είπε για τον θάνατό του: «Ήταν σαν να πέθανε ένας δικός μου άνθρωπος, ο πατέρας μου. Θα συνεχίσω να τραγουδάω πάντα τα τραγούδια του, που είναι και αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού μου».

Νιώθει περήφανη για τούτο: «Ότι προσπάθησα να κάνω international την ελληνική έντεχνη μουσική και ότι αυτό αναγνωρίστηκε».

Τι έχει απαντήσει, για να κλείσουμε κάπου εδώ, για την πρώτη της συναυλία στην Κέρκυρα; «Α, τι μου θυμίσατε... Όταν πρωτοτραγούδησα στην Κέρκυρα ήμουν 16 χρόνων! Συμμετείχα για πρώτη φορά σε μια περιοδεία του Μίκη Θεοδωράκη, ήταν το 1964». Θυμάται βέβαια και το «Παλλάς».

Με άλλη ευκαιρία είχε σημειώσει για εκείνη την περιοδεία: «Είχε κι άλλους τραγουδιστές, βέβαια, τον Μπιθικώτση, τη Σούλα Μπιρμπίλη, μια εξαιρετική τραγουδίστρια, η οποία έκανε τις “Μικρές Κυκλάδες” τότε. Με αυτούς κάναμε περιοδείες σε όλη την Ελλάδα. Λέγαμε το “Ροδόσταμο”, τη “Ροδιά Τετράκλωνη”... Για μένα εκείνη η εποχή ήταν μια συγκυρία συγκλονιστική». Τότε, σ' εκείνη την περιοδεία του 1964, πριν έρθει στην Κέρκυρα είχε εμφανιστεί μαζί με τους άλλους ερμηνευτές στην Πάτρα, υπό τον Μίκη, μπροστά σ' ένα πολυπληθές κοινό. «Στο Δημοτικό Θέατρο της Πάτρας τραγούδησα για πρώτη φορά μπρος σε τόσο κόσμο. Φοβόμουνα κι ένοιωθα ευθύνη. Έπρεπε να γίνω το τραγούδι που τραγουδούσα. Την ώρα του τραγουδιού ήμουνα μόνη μου και μαζί μ’ όλον εκείνον τον κόσμο που μ’ άκουγε. Ύστερα άρχισαν τα χειροκροτήματα και κατάλαβα πως έμπαινα πια στην αρχή του δρόμου μου».

Τότε, πριν από 58 χρόνια, έκανε και μιαν αξέχαστη δισκογραφική δουλειά της. «Τότε», έχει πει, «γυρίστηκε και ο πρώτος μου δίσκος, το “Ματωμένο Φεγγάρι”. Όποτε τ’ ακούω νιώθω μια αγάπη. Κι είναι και τα λόγια όμορφα. Άκου: “Ένας κρατούσε το μαχαίρι/ Άλλος κρατούσε το σπαθί/ Κι εγώ σου κράταγα το χέρι/ Το χέρι μου να ζεσταθεί”. Όμορφο δεν είναι;».

ΑΛΕΚΟΣ ΠΡΙΦΤΗΣ