Τασούλα τη φώναζαν, Αναστασία Τζώνη ήταν το πλήρες, βαφτιστικό της όνομα. Μέχρι τη μέρα που πέθανε σε μια φτωχική εργατική κατοικία πέρυσι στην Αθήνα γονάτιζε μπροστά στους νεκρούς της μόνο. Ναι, είναι αυτή που εικονίζεται σε κόκκινο κύκλο στην ιστορική αυτή φωτογραφία.
Γονατισμένη.
Συγκρατώντας δάκρυα…
Με τα χέρια της να ορθώνουν πανό.
Δεκαέξι χρονών ήταν τότε, την 4η Δεκεμβρίου 1944, εβδομήντα έξι χρόνια πριν. Λέτε πιο μικρής να της είχαν πει σε κερκυραϊκό ή άλλο σχολείο ότι στα γραφτά του τα τυπωμένα πρώτη φορά στον ελληνικό χώρο στην Κέρκυρα το 1798 ο Ρήγας Φεραίος έλεγε ότι πρέπει να είναι συνταγματικό δικαίωμα και καθήκον του ελληνικού λαού στην απελευθερωμένη Ελλάδα να επαναστατεί ακόμα και με τα όπλα όταν σκοτώνουν το δίκιο του;
Από τότε είναι ναι, απ’ την 4η Δεκεμβρίου 1944, η αθάνατη φωτογραφία με νέες και νέους στην πρώτη γραμμή της ειρηνικής διαδήλωσης του ΕΑΜ στην πλατεία Συντάγματος της Αθήνας. Μόλις είκοσι ώρες μετά τη διαδήλωση της προηγούμενης μέρας 3ης Δεκεμβρίου που ‘χε βαφτεί στο αίμα δεκάδων νεκρών άοπλων διαδηλωτών, χτυπημένων από ελληνικά χέρια με αγγλικά όπλα υπό τα αδιάφορα βλέμματα Βρετανών στρατιωτικών του επιτελείου του Αρχιστράτηγου των Συμμαχικών Δυνάμεων, κατά τα άλλα, Σκόμπι. Ο ματωμένος Δεκέμβρης της Αθήνας άρχιζε. «Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσσίδες ή τα όπλα», σωστά δε λέει το πανό;
Γεννημένη στη Νέα Κίο Αργολίδας το 1928, όπου ακριβώς κι αν μεγάλωσε κι ό,τι κι αν της είχαν μάθει στο σχολείο, η Τασούλα Τζώνη οικογένειας του Άργους με κερκυραϊκό και μικρασιατικό κλάδο δεν διέφερε καθόλου σε γενναιότητα από τις χιλιάδες Κερκυραίους νέους και Κερκυραίες νέες, απ’ τις αμέτρητες χιλιάδες Έλληνες νέους και Ελληνίδες νέες που μέσ’ από τις γραμμές ή στο πλάι της Οργάνωσης Νεολαίας ΕΠΟΝ και του πατρικού της ΕΑΜ είχαν υψώσει το ανάστημά τους στον χιτλεροφασιστικό ζυγό.
Μαζί με τους πατεράδες και τις μανάδες τους και παππούδες και γιαγιάδες τους.
Μαζί και με τον Γιώργο Τζώνη και τον Άρη Βελουχιώτη τον φυλακισμένο το ’39 στις φυλακές της Κέρκυρας που μέχρι τότε είχε γνωρίσει το νησί σαν είχε τα χρόνια της Τασούλας μόνο με λόγια, σ’ έναν αθηναϊκό καφενέ με τ’ όνομα «Μαύρος Γάτος», συνεπώνυμο κερκυραϊκού καφενέ και χαρακτηρισμένον «Σοσιαλιστικό Καφενείο», φτιαγμένον απ’ την οικογένεια του λογοτέχνη Γεράσιμου Σπαταλά απ’ το κερκυραϊκό χωριό Σιναράδες που ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος είχε ξεχωρίσει για την πρωτοπόρα λογοτεχνική του δράση.
Μαζί και με τον Γιαννάκη Ρουβά.
Τον συνομήλικο με την Τασούλα, δεκαεξάχρονο τελευταίο νεκρό της χιτλερικής Κατοχής της Κέρκυρας, που εικονίζεται εδώ σε μικρότερη ηλικία.
Δολοφονήθηκε τις 10 Οκτωβρίου 1944, καθώς πήγαιναν στον διάβολο τα τελευταία ναζιστικά στρατεύματα με τον τοπικό ΕΛΑΣ να στέκεται εμπόδιο στα πιο καταστροφικά τους σχέδια για μπαράζ ανατινάξεων, ενώ ο Μητροπολίτης Μεθόδιος Κοντοστάνος μόνο που δεν ευγνωμονούσε τον φανατικό ναζιστή διοικητή των στρατευμάτων αυτών επειδή… προσπάθησε πολύ υποτίθεται να μη συμβούν ακόμα χειρότερα ή ίσως επειδή με προσυνεννόηση και μαζί του δεν έφυγαν πριν αποβιβαστούν στο νησί μονάδες επιδρομής του ΕΔΕΣ με Βρετανούς από την Ήπειρο! Στο χωριό Πάγοι δολοφονήθηκε αδίστακτα. ΕΠΟΝίτης με μεγάλη καρδιά ο Γιάννης. Έγραφε σε τοίχο το σύνθημα «Ελευθερία» κι έπεσε από ναζιστικά βόλια. Στέκουν ακόμα στο χωριό, σταθείτε λίγο αν ξαναπεράσετε, ο τοίχος εκείνος, όπως κι ένας χαραγμένος απ’ τον ίδιο σε πέτρα σταυρός στον δρόμο του σπιτιού του. Ρωτήστε πού είναι «ο σταυρός του Γιάννη».
Στον Γιαννάκη αυτό είναι αφιερωμένες, με τη συγκατάθεσή σας υποθέτουμε, όλες ετούτες οι γραμμές.
Στην ΕΠΟΝ της Κέρκυρας επίσης. Γιατί αυτή ξεπέρασε τότε σε ηρωισμό και μεγάλους μπαρουτοκαπνισμένους αγωνιστές! Απ’ τα σπλάχνα της ξεπήδησαν αγωνιστές δεκαετιών για το δίκιο, αλύγιστοι. Είχε και δική της εφημερίδα, με κορίτσι υπεύθυνη: τη Λιλή Έρτσου. Ήταν όνομα και πράγμα «Νέοι Μαχητές»!
Από δικά της κείμενα στα Αρχεία του ΚΚΕ κυρίως σώθηκαν εξάλλου, ιστορημένες μοναδικά, σελίδες της τοπικής Ιστορίας που εξαιτίας του μένους και της μονομέρειας των νικητών του κατοπινού Εμφυλίου, Ελλήνων και ξένων, θα παρέμεναν ακόμα και τώρα ίσως άγνωστες ή, όπως έχει γίνει κατά κόρον, ατελείς κι ακόμα χειρότερα διαστρεβλωμένες από τους Νικητές του Εμφύλιου, ολότελα κατεστραμμένες απ’ αυτούς.
Να τι έχει πει γι’ αυτήν, αν αμφιβάλλετε για τη δύναμή της, ένας κάθε άλλο παρά κομμουνιστής κορυφαίος Κερκυραίος δημοσιογράφος και λόγιος, θαυμαστής της Βρετανίας εκείνο τον καιρό. Ο Κώστας Δαφνής, έστω με μια μικροψυχία: «Είχε διακλαδώσεις και στο μικρότερο χωριό (…) Επέτυχε να προσεταιρισθή την κερκυραϊκή νεότητα».
Ο Γιώργος Τζώνης δεν ήταν ΕΠΟΝίτης, ήταν μεγαλύτερος. Στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας ήταν, γεννημένος στην Κέρκυρα, στο εργατικό προάστιο Μαντούκι μάλλον όπου ήταν γραμμένη σε τοπικούς καταλόγους η οικογένεια, καταχωρημένη σε τοπικά Αρχεία απ’ το 1850. Ηρωική μεγάλη οικογένεια, ριγμένη με πολλά μέλη της στην Αντίσταση. Ο πανεπιστημιακός καθηγητής Βιολογίας στη Θεσσαλονίκη Κώστας Τζώνης, όπως έκανε πρώτος κι ο κορυφαίος βοτανολόγος Κερκυραίος πρύτανης του Πανεπιστημίου Δημήτρης Καββάδας, είχε ενταχθεί με νεανική ορμή στη φοιτητική ΕΠΟΝ για να τη βοηθήσει, αντιμετωπίζοντας με γενναιότητα τη βία των κατακτητών, όπως και την κατοπινή ελληνική.
Υπάρχουν οικογένειες που τα λόγια «Τιμή και δόξα στην οικογένεια…» βρίσκουν πραγματικά το νόημά τους, δεν συμφωνείτε;
Το 1939 στις φυλακές της Κέρκυρας μάλλον εγνώρισε ο Γιώργος Τζώνης τον Άρη. Τις 15 Μαΐου του 1941, σε λιγότερο από είκοσι μέρες μετά την είσοδο των Ναζί στην Αθήνα, ήταν πάλι μαζί του. Στην Καισαριανή, στην Αθήνα. Στην ιστορική «Σύσκεψη της Καισαριανής» όπου ο Άρης εκήρυξε την ένοπλη Εθνική Αντίσταση στον κατακτητή σ’ όλη την Ελλάδα. Σώζεται εκεί γραπτή μαρτυρία του αγωνιστή Θόδωρου Κουλίτσου-Νικολαΐδη και για τη δική του συμμετοχή. Αναθηματική πλάκα τιμά αιωνίως πλέον εκείνη τη σύσκεψη δώδεκα πρωτοπόρων αγωνιστών.
Είχ’ έρθ’ η ώρα, τότε, να γίνει ώριμη πράξη αυτό που ένας Κερκυραίος φωτεινός και γενναίος κομμουνιστής όσο λίγοι, ο Σπύρος Καλοδίκης, είχε διακηρύξει στην πλατεία της Ομόνοιας τον Απρίλιο του 1941 καθώς τα γερμανικά τανκς βάδιζαν προς την Ακρόπολη: «Όπλα στο λαό», «Αντίσταση». Ο αγώνας που ήδη από τις 31 Οκτωβρίου του ’40 ο Γενικός Γραμματέας του κόμματος των Ελλήνων κομμουνιστών Νίκος Ζαχαριάδης, ο κρατούμενος επί τρία και πλέον χρόνια στις απαίσιες φυλακές του νησιού, είχε βρει τον τρόπο να καλέσει τον λαό να κάνει, ενώ βρισκόταν στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας Αττικής με υπεύθυνο για τη φύλαξή του, πριν καταλήξει στο Νταχάου, τον εκπαιδευμένο στη Γκεστάπο στη Γερμανία ειδικά για τη δίωξη των κομμουνιστών Κερκυραίο διοικητή της Υπηρεσίας Δίωξης Κομμουνιστών της Γενικής Ασφάλειας Αττικής Σπύρο Παξινό.
Αν φαντάζεστε ότι μ’ αυτά θέλουμε ν’ αναδείξουμε τη συμμετοχή Κερκυραίων στην Εθνική Αντίσταση είτε και στον Εμφύλιο στο πλευρό του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ ή συνεργαζόμενων τότε με αυτό άλλων κομμάτων, συγγνώμη, αλλά όχι.
Αναλογίες, μόνο, θέλουμε να επισημάνουμε εξαρχής.
Βγαλμένες κυριολεκτικά εκ των πραγμάτων.
Ας σταθούμε όμως επιτρέψτε μας για λίγο, τώρα, στο 1940 της Κέρκυρας, πριν περάσουμε στον πραγματικά ματωμένο Δεκέμβρη του 1944 στην ερειπωμένη από 159 διαφορετικούς φασιστικούς βομβαρδισμούς πόλη της Κέρκυρας.
Την 1η Νοεμβρίου 1940, δεκαεπτά χρόνια από τότε που ο Μουσολίνι το είχε καταλάβει για τρεις περίπου εβδομάδες, το νησί βομβαρδιζόταν ανηλεώς από την αεροπορία του Μουσολίνι. Ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς, παρόλο που η Κέρκυρα ήταν βέβαιος ιταλικός στόχος για στρατηγικούς λόγους, την είχε αφήσει ανυπεράσπιστη στις αεροπορικές επιδρομές του Μουσολίνι! Δεν υπήρχε στο νησί ούτε για δείγμα, παρακαλώ, ένα αντιαεροπορικό πολυβόλο! Λες και ίσχυε ακόμη ο όρος να μένει στην πραγματικότητα ανοχύρωτη πόλη η Κέρκυρα, που η Βρετανία είχε θέσει το 1862 για να συναινέσει στην ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα το 1864!
Δοξολογία… με δέηση για τον βομβόπληκτο λαό του νησιού σε εκκλησιά της Αθήνας ήταν η μοναδική απάντηση του Μεταξά, ενώ ο λίγο αργότερα «εκλεκτός» του νέος στρατιωτικός διοικητής στην Κέρκυρα, ο ανακατεμένος με μπίζνες κιόλας με τους Ναζί Δημήτριος Πολύζος που αργότερα έγινε υπουργός της δοσιλογικής κυβέρνησης Τσολάκογλου και στη συνέχεια καταδικάστηκε σε κάθειρξη για διευκόλυνση των Κατακτητών της χώρας του, έψαχνε από νωρίς για γερμανική σημαία!
Με το που βρήκε, κοτζάμ συνταγματάρχης, δεν ντράπηκε να την αναρτήσει στο Παλαιό Φρούριο της άδειας ακόμα από κατακτητές Κέρκυρας!
Σάπιζαν με ευθύνη του Μεταξά στις φυλακές της πόλης, εν τω μεταξύ, 180 και πλέον κομμουνιστές κι άλλοι λαϊκοί αγωνιστές που ζητούσαν να λευτερωθούν και να πολεμήσουν στο νησί τότε, όπως έπραξαν και λίγο αργότερα που το μεταξικό καθεστώς του θανόντα Μεταξά τοποθέτησε Νομάρχη Κέρκυρας τον ευπατρίδη κατά τα άλλα κουφό σε τέτοια αιτήματα, ανεκτικό στην ύψωση της σημαίας των Ναζί στο Φρούριο και κήρυκα «παθητικής αντίστασης» μετέπειτα υπουργό και αρχηγό κιόλας της Νέας Δημοκρατίας Ευάγγελο Αβέρωφ. Από τα κρατητήρια στην Αθήνα ο Ν. Ζαχαριάδης σε γράμμα του με αποδέκτη κομμουνιστές φοιτητές τις 15 Απριλίου 1941 σημείωνε κι ετούτο: «Ακόμα, μην ξεχνάτε ούτε στιγμή τους φυλακισμένους και εξορίστους μας. Στην Κέρκυρα κάθε στιγμή η ζωή των καλύτερων παιδιών μας είναι σε άμεσο κίνδυνο από το μαχαίρι του Μεταξά και τις μπότες του Μουσολίνι».
Άντεξε!
Όρθιο κι ερειπωμένο, συγχρόνως, άντεξε τη διπλή ιταλική και γερμανική φασιστική κατοχή το νησί της Κέρκυρας, μέχρι να φθάσει το πιο φωτεινό σούρουπο της σκοτεινής τετραετίας: αυτό της 10ης Οκτωβρίου 1944.
Μετρώντας αμέτρητους νεκρούς άντεξε!
Με τριάντα χιλιάδες άντρες και γυναίκες κάθε ηλικίας τον Σεπτέμβριο του ’43 ν’ αδειάζουν βομβαρδιζόμενοι την πόλη για να σωθούν απ’ τη φωτιά και το σίδερο στην ύπαιθρο…
Με ηρωισμό ανιδιοτελών απλών ανθρώπων-οπαδών όλων των προπολεμικών κοινοβουλευτικών πολιτικών παρατάξεων, που αποτελεί αιώνιο τίτλο τιμής για τον λαό. Την πιο λαμπρή ίσως σελίδα της μακραίωνης Ιστορίας του νησιού αποτελεί η Αντίσταση του λαού του!
Στέκεται στα γραφεία της κερκυραϊκής Οργάνωσης του ΚΚΕ, προς τιμήν της βεβαίως, επιγραφή με ονόματα νεκρών αγωνιστών εκείνης της περιόδου που δεν ανήκαν πολιτικά μόνο στο ίδιο, όπως οι περισσότεροι απ’ αυτούς. Ανήκαν ακόμη και στον ΕΔΕΣ κάποιοι, μα κανείς απ’ αυτούς δεν έπαιζε βρώμικα παιχνίδια, ούτε έκανε Αντίσταση για βρετανικές λίρες και δικαιούνται όλοι τους την ίδια τιμή. Έδωσαν στον ιερόν Αγώνα και τη ζωή τους. Αγωνίστηκαν μαζί με το ΕΑΜ, μαζί και με το ΚΚΕ, συχνά σε αντίθεση με τη θέληση και ερήμην της υποταγμένης στους Βρετανούς και συνεργαζόμενης μερικές φορές και με τους Γερμανούς ηγεσίας του αναιμικού ΕΔΕΣ, του φτιαγμένου όπως-όπως τα τέλη του 1943.
Ήταν το ΕΑΜ και μέσα σ’ αυτό οι κομμουνιστές η ψυχή της Εθνικής Αντίστασης στην Κέρκυρα.
Όπως και στην άλλη Ελλάδα, έτσι και στην Κέρκυρα το ΕΑΜ λειτούργησε ως συνασπισμός, με ψυχή του το ΚΚΕ, από την πρώτη μέρα του. Δεν κλονίστηκε, παρά λίγο, ούτε όταν ο ακροδεξιός Κερκυραίος υπουργός Δημοσίας Τάξεως Σπύρος Θεοτόκης το 1946 έθεσε υπό δίωξη τα μέλη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ με το περιβόητο «Γ΄ Ψήφισμα». Παρά τις αφόρητες διώξεις, παρέμεινε για καιρό ακμαίο, αν και αποδεκατισμένο σε στελεχιακό επίπεδο.
Παραδέχθηκε τη δύναμή του φειδωλά κι απρόθυμα κι ο Κ. Δαφνής: «Είχε κατακτήσει το μεγαλύτερο μέρος του κερκυραϊκού λαού (…) Παρέσυρε τις λαϊκές μάζες».
Άλλοι, μα κι ο Βασίλης Άνθης, ο Γραμματέας της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Κέρκυρας την περίοδο Οκτωβρίου 1943 – Μαρτίου 1945, έγραψαν χωρίς περιστροφές: ο ΕΛΑΣ της Κέρκυρας, το 10ο Σύνταγμα του εφεδρικού σύμφωνα με κεντρικές οδηγίες κυρίως λόγω της γεωμορφολογίας του νησιού ΕΛΑΣ της Κέρκυρας, αριθμούσε τουλάχιστον 800 – 1.000 μαχητές ή, στο τέλος της κατοχικής περιόδου, ακόμα και 1.400 μαχητές. Με όπλα αποσπασμένα κυρίως απ’ τις ιταλικές δυνάμεις Κατοχής, συχνά με τη βοήθεια αντιφασιστών στρατιωτών που αυτομολούσαν και μεταφέρονταν από τον ΕΛΑΣ στην Ήπειρο σε συμμαχικές δυνάμεις.
Λοχαγός του ΕΛΑΣ στο χωριό Σκριπερό ο Κίμων Καλοδίκης, αδελφός του Σπύρου Καλοδίκη, άφησε σημείωμα-μαρτυρία:
«Η αντίσταση του λαού της Κέρκυρας», έγραψε, «ήταν καθολική, για την αντιμετώπιση πρώτα των Ιταλών (…) και κατόπιν κατά των Γερμανών (…) Μετά την κατάληψη του νησιού από τους Ιταλούς άρχισαν να δημιουργούνται και οι πρώτοι αντιστασιακοί πυρήνες στην πόλη και στα χωριά (…) Ο λαός πεινούσε, θυμάμαι ότι περπατούσαμε στους δρόμους της πόλης και βλέπαμε πρησμένους από την πείνα (…) Τις αρχές του 1942 όλοι αυτοί οι αντιστασιακοί πυρήνες μπήκαν σε ένα λούκι, με τη δημιουργία ενιαίας καθοδήγησης και του ΕΑΜ (…) Το ΕΑΜ φούντωσε στην πόλη και στα χωριά και ο λαός ζητούσε να αγωνιστεί για να επιβιώσει και να λευτερωθεί».
Μέσα στη φρουρούμενη κατά τα άλλα από γερμανικές περιπόλους Μητρόπολη, μόλις τις 19 Φεβρουαρίου 1944!
Εκεί, με τη σιωπηρή συγκατάθεση των Γερμανών κατακτητών που αναζητούσαν συμμάχους με τοπική ισχύ στον αγώνα τους για την καθυπόταξη του ΕΑΜ, φτιάχτηκε πολιτικά ο ΕΔΕΣ της Κέρκυρας που με μονάδες του ΕΔΕΣ Ηπείρου εννιά περίπου μήνες μετά παρήλαυνε στο κέντρο της πόλης του νησιού ως κυρίαρχος απαγορεύοντας μαζί με Βρετανούς τη δράση του ΕΛΑΣ και θέτοντας υπό διωγμό και το ΕΑΜ!
Λίγα 24ωρα αφότου επέστρεψε απ’ την Αθήνα, από συναντήσεις με τη γερμανόδουλη δοσιλογική κυβέρνηση του Ιωάννη Ράλλη την υποστηριζόμενη από προδοτικά Τάγματα Ασφαλείας, ο «γερμανόδουλος Νομάρχης» όπως τον έλεγε η τοπική εφημερίδα του ΕΑΜ «Φωνή του Λαού» Ιωάννης Κομιανός. Ο «πολιτικός αρχηγός» όπως τον έλεγαν οι όμοιοι και παρόμοιοι του σε μια φιλολογική οργάνωση με «παθητικές» αντιστασιακές διακηρύξεις και την επωνυμία «Εθνική Οργάνωσις Κερκύρας», που έπαιζε τον πολιτικό ρόλο του ΕΔΕΣ. Ανέλαβε δράση, υποτίθεται αντιστασιακή. Προηγήθηκε σύσκεψη ανήσυχων για τις ιερές περιουσίες και τα ιερά αξιώματά τους υποστηρικτών της «παθητικής» υποτιθέμενης αντίστασης, φοβισμένων για τη δύναμη του ΕΑΜ, στο γραφείο του μεγαλοβιομήχανου αλεύρων και ζυμαρικών Παναγιώτη Ζαφειρόπουλου επί της οδού Ευγενίου Βουλγάρεως στο κέντρο της πόλης τις 21 Δεκεμβρίου 1943. Εκεί ο Ιωάννης Κομιανός ανακοίνωσε ότι η Αθήνα απαιτούσε τη σύσταση «ενοποιημένης» τοπικής οργάνωσης ΕΔΕΣ, για την αντιμετώπιση του ΕΑΜ.
Την ευλόγησε και την όρκισε κυριολεκτικά αυτή τη δολοφονική στην πορεία Οργάνωση ο πολέμιος του ΕΑΜ Μητροπολίτης Κέρκυρας Μεθόδιος, αναλαμβάνοντας επικεφαλής της, με αναπληρωτή τον Κομιανό. «Οι μπολσεβίκοι είναι εχθροί της Εκκλησίας» αποδεχόταν να του υποδεικνύει ο διοικητής των Ναζί Γιέγκερ. Είχε εξασφαλίσει, την υποστήριξη όλων των «τοπικών αρχών». Είχε στη διάθεσή του και νόμιμο, ιταλικό τυπογραφείο! Ο Μητροπολίτης μεσολάβησε εξάλλου, με τη βοήθεια του Μητροπολίτη Παραμυθιάς Δωρόθεου και Βρετανών, για την «ασφαλή» διαφυγή του Γιέγκερ απ’ το νησί με τορπιλάκατο.
Και τι δεν έκανε ο εγκάθετος αυτός νομάρχης, διάδοχος στη θέση αυτή ενός ξεπεσμένου δοσίλογου Ιωάννη Καποδίστρια της περήφανης οικογένειας του πρώτου Κυβερνήτη της σύγχρονης Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια και «εκλεκτός» της τοπικής οικονομικής ελίτ, που το ίδιο ακριβώς όνομά του, Ιωάννης Κομιανός, φέρει Κερκυραίος καταδικασμένος στη δίκη της Χρυσής Αυγής για συνέργεια στη δολοφονία του Παύλου Φύσσα!
Στο νησί όπου πριν από λίγες δεκαετίες ο λογοτέχνης επαναστάτης σοσιαλιστής Κωνσταντίνος Θεοτόκης, αν και αριστοκράτης, είχε απαντήσει σε πρόταση συνεργασίας του Κάιζερ με τα λόγια «δεν εσκέφτηκα ποτέ να βάλω την τύχη μου στην υπηρεσία καμιάς εστεμμένης κεφαλής και προ πάντων του Αυτοκράτορα της Γερμανίας»!
Στο νησί με τέτοιες παραδόσεις αξιοπρέπειας και ήθους ο αξιωματούχος του ΕΔΕΣ και δικαστικός λειτουργός-Νομάρχης ορκισμένος πίστη στην Ελλάδα, κατά τα άλλα, τον Ιούνιο του ’44 οργάνωνε στην Πάνω Πλατεία της πόλης, μπροστά απ’ την παλιά Νομαρχία, συγκεντρώσεις Κερκυραίων εργαζομένων για να τους μιλά περί «ΕΑΜικού, κομμουνιστικού κινδύνου» καθ’ υπαγόρευσιν του Γιέγκερ και με φρουρά γερμανικές περιπόλους για ασφάλεια!
Οι «νόμπιλε» του χρήματος και των θέσεων εξουσίας οργάνωναν προκλητικές δεξιώσεις σε Θεοτοκικούς πύργους με αξιωματούχους των ναζί ή και… πολιτιστικές εκδηλώσεις με Γερμανούς ομιλητές, εισπράττοντας τη λαϊκή κατακραυγή. Δεν ντράπηκαν ούτε να συνδιοργανώσουν κοινή γερμανο-ελληνική «παρέλαση» στην πλατεία Σπιανάδα τον Δεκέμβριο του 1943, με λόχο των ναζιστικών στρατευμάτων και αποσπάσματα της τοπικής ελληνικής Χωροφυλακής και Αστυνομίας!
Είχε βουίξει η πόλη, μερικούς μήνες νωρίτερα, από κοινή «ελληνο-ιταλική» εκδήλωση στην παλιά «Ρολίνα», δίπλα στο ξενοδοχείο «Κορφού Παλάς», την περίοδο που το ΕΑΜ της Κέρκυρας οργάνωνε επιχειρήσεις αρπαγής όπλων από ιταλικές μονάδες σε συνεργασία με αντιφασίστες Ιταλούς στρατιώτες. Λίγοι μεγαλοεπιχειρηματίες αρνήθηκαν να πάνε. Ο δοτός δήμαρχος Σπύρος Κόλλας, άλλος ΕΔΕΣίτης κι αυτός, ευχαριστούσε τον Γιέγκερ!
Μόλις είδατε τον πρωταγωνιστή της δημιουργίας του ΕΑΜ στην Κέρκυρα. Τέτοιον μήνα, αν όχι λίγες μέρες νωρίτερα, το 1941 φτιάχτηκε ο πρώτος επίσημος, συγκροτημένος πυρήνας. Σπύρος Γλυκιώτης το όνομά του. Γιατρός-σωτήρας των φτωχών και κομμουνιστής, αμφότερα μέχρι τη δύση του. Γεννημένος στο χωριό Χωρεπίσκοποι.
Δεν θα δυσκολευτείτε στο χωριό, όταν βρεθείτε, να διαβάσετε δρόμο «Λεωφόρος Σπύρου Γλυκιώτη».
Του ‘λαχε η τιμή κι είχε το σθένος να ηγηθεί του αγώνα!
Όπως το ‘χε πει ο Ν. Ζαχαριάδης έγινε, σε «κάθε βράχο, κάθε ρεματιά, κάθε χωριό καλύβα με καλύβα, την κάθε πόλη σπίτι με σπίτι».
Μόλις είδατε και γιατί τον επόμενο χρόνο τον έμαθαν κι οι πέτρες στο νησί, απ’ όπου χαράζει ως όπου βυθά. «Παραδειγματική καταδίκη εις το Στρατοδικείον της ομάδος των Κερκυραίων κομμουνιστών», φόβιζε τάχα η εφημερίδα-φερέφωνο του φασίστα Ιταλού πολιτικού διοικητή Παρίνι επίσημη «Εφημερίς των Ιονίων» τον Μάρτιο του ’43. Πιάστηκε τον Αύγουστο του ’42 ο γιατρός, μαζί με αρκετούς άλλους, σε μια υπόθεση που συντάραξε την Κέρκυρα γιατί θεωρήθηκε αποτέλεσμα προδοσίας με θύμα ανθρώπους που πέραν των άλλων φρόντιζαν σαν μέλη της οικογένειάς τους άπορους, άστεγους, βομβόπληκτους Κερκυραίους.
Ως ηγέτης πολυμελούς ομάδας των πιασμένων ΕΑΜιτών καταδικάστηκε στη μεγαλύτερη ποινή: 18 χρόνια ειρκτή. Τσιράκια των βιομηχάνων της πόλης, με τον μανδύα των συνδικαλιστών, καταδίκαζαν με δηλώσεις όλους τους.
ρία περίπου χρόνια μετά τον πρώτο εκείνο ΕΑΜικό σηκωμό που αγκαλιάστηκε απ’ τον λαό κι έγραψε χρυσές και κόκκινες απ’ το αίμα σελίδες με αμέτρητους Γιάννηδες σαν τον Γιάννη Ρουβά και ηρωισμό περήφανο κι ανυπότακτο από χιλιάδες αγωνιστικά αδέλφια της Τασούλας Τζώνη και του Γιώργη Τζώνη, το ημερολόγιο έγραφε Οκτώβριος, 10, 1944.
Αντηχούσε «Ελλάδα», «ΕΑΜ» κι «ΕΛΑΣ» κι «ΕΠΟΝ» και «Λευτεριά» η Κέρκυρα τις 10 Οκτωβρίου το απόγιομα, απελευθερωμένη πια απ’ τα ναζιστικά ηττημένα στρατεύματα. Αρκετά αργότερα η ΕΑΜική «Φωνή του Λαού» θα έβαζε τίτλο σε φύλλο της «Υπεύθυνος είναι ο δοσιλογισμός». Έδρασε δολοφονικά εκείνη την ημέρα για λογαριασμό μιας ολόκληρης τάξης, της αστικής, καθώς κινδύνευαν τα προνόμια και η κυριαρχία της.
Πανζουρλισμός χαράς του λαού μας!
Έφτανε κι αντιπρόσωπος της κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας» του Καΐρου, ο Λέων Μακκάς. Παλιός βενιζελικός βουλευτής, βουλευτής της ΕΡΕ τελικά. Αμέσως έθεσε στη διάθεσή του πλοιάριο ο συχνά συνδαιτημόνας κατοχικών Αρχών μεγαλοβιομήχανος Κωνσταντίνος Ασπιώτης, με την «αγορασμένη» θαλαμηγό του οποίου «Ασπασία» είχε διαφύγει τις 11 Σεπτεμβρίου 1943 ο περιβόητος μελανοχίτωνας Παρίνι. Η ΕΠΟΝ με γενναιοφροσύνη και γενναιοδωρία οργάνωσε παρέλαση για την υποδοχή του Μακκά. Κόσμος συνέρρεε στην πόλη, ερχόταν κι από κοντινά κι απ’ τα πιο μακρινά χωριά. Πεζός… . Το ΕΑΜ είχε καλέσει τον κόσμο να γιορτάσει και ν’ απαιτήσει όσα θέλει, ενωτικά και ειρηνικά, το πρωί στην πλατεία Σαρόκο. Λίγες ώρες και ξημέρωνε 11 Οκτωβρίου 1944. Η μέρα που άρχισε ο ματωμένος Δεκέμβρης της Κέρκυρας! Πενήντα μία μέρες προτού αρχίσουν τα «Δεκεμβριανά» της Αθήνας!
Μία μέρα πριν απελευθερωθεί η Αθήνα, επτά μέρες πριν το ΕΑΜ υποδεχτεί πανηγυρικά στην Αθήνα από το Κάιρο μέσω Ιταλίας, ως σύμβολο ενότητας και πορείας ελεύθερης έκφρασης του λαού σύμφωνα με τις δεσμεύσεις του, τον Γεώργιο Παπανδρέου, φίλο με τον Λέοντα Μακκά.
Ναι, η Κέρκυρα γνώρισε τον Οκτώβρη, τις 11 του μηνός, αυτό που ξεκίνησε στην Αθήνα τον Δεκέμβριο, τις 3 του μηνός. Πρόωρα. Πρώτη.
Από τα τοπικά στελέχη πολιτικών κομμάτων σήμερα είναι η Ισμήνη Μώρου του ΚΙΝΑΛ, αν και αγέννητη τότε, αυτή που ξέρει και μπορεί να βεβαιώσει εξ ιδίων, από τον μπαμπά της, κάτι για ‘κείνο το κερκυραϊκό ξεκίνημα. Το βεβαιώνει και σήμερα ο 102 ετών αειθαλής πατέρας της Σπύρος Μώρος, γιατρός. Μη κομμουνιστής, όπως και τόσοι και τόσοι του ΕΑΜ. Εβδομήντα έξι χρόνια μετά, δεν στάθηκε δυνατόν ούτε γεραματιάζοντας τόσο να βγάλει από τη μνήμη του εκείνη τη μέρα. Σώζει και φωτογραφία. «Βρεθήκαμε αντιμέτωποι με όπλα! Μας σημάδευαν!». Έλληνες πια. Με βρετανικά, κυρίως, όπλα. Και θεατή βρετανο-αμερικανικό Συμμαχικό απόσπασμα. Ο ίδιος σώζει μια μοναδική φωτογραφία από ‘κείνη τη μέρα. Με ομιλητές στο βήμα.
Ένας άλλος αγωνιστής και γιατρός ανάμεσά τους, επίσης μη κομμουνιστής, ο Ερωτόκριτος Μωραΐτης που ακόμα και μέσα στη χειρότερη δίνη δεν έπαψε να υπερασπίζεται τους κομμουνιστές και το ΕΑΜ και το όνομά του έχει δοθεί σε δρόμο μας, ήταν τότε ο Γραμματέας του λαμπρού κι ενωτικού ΕΑΜ της Κέρκυρας.
Τόσο ενωτικό και τόσο κύρους ήταν που το προτίμησε από τον ανυπόληπτο ΕΔΕΣ ακόμα κι ο αργότερα καταδιωγμένος απ’ αυτόν με μήνιν προπολεμικός βουλευτής της Κεντροδεξιάς Ιωάννης Μοναστηριώτης.
Πανζουρλισμός ειρηνικός. Σαν σολωμικός ανάκουστος κιλαηδισμός της καρδιάς της Κέρκυρας!
Λαός απ όλη την Κέρκυρα γινόταν ένα. Χιλιάδες έφτασαν απ’ τα χωριά με τα πόδια για τη συγκέντρωση, την παραμονή. Νεολαία και λαός της Λευκίμμης, υμνώντας τους αγωνιστές τους και πρώτον ανάμεσά τους τον οργανωτή τους ναυτεργάτη ΕΑΜίτη κομμουνιστή Οδυσσέα Κοτινά που δολοφονήθηκε απ’ τους Ιταλούς το ’43, έκαναν μια συγκλονιστική πορεία σαράντα χιλιομέτρων!
Εκατόν είκοσι επτά χρόνια από τότε που, το 1817, ο Βρετανός αρμοστής στην Κέρκυρα με σύμμαχο την τοπική αριστοκρατία έστρεφαν τα βρετανικά κανόνια του Παλαιού Φρουρίου προς τον λαό της πόλης για να καταπνίξει την αντίδρασή του στο αυταρχικό και αντιλαϊκό και ληστρικά εκμεταλλευτικό Σύνταγμα που επέβαλε, η τεράστια συγκέντρωση του λαού της Κέρκυρας για τη νίκη επί του φασισμού και την απελευθέρωση τις 11 Οκτωβρίου 1944 έγινε με βρετανικά και αμερικανικά όπλα στραμμένα καταπάνω του!
Μια πρώτη ηπειρωτική μονάδα του ΕΔΕΣ είχε αποβιβαστεί στο νησί, χωρίς να εμποδιστεί απ’ τους Γερμανούς, τις 22 Οκτωβρίου 1943 σε ακτές στο Νησάκι και το Λαύκι Ένας νέος Ιωάννης Μεταξάς με ιδέες του θανόντα δικτάτορα, αντισυνταγματάρχης του ΕΔΕΣ της Ηπείρου, με πολύ λίγους Κερκυραίους μαζί του, ανέλαβε ηγετικό ρόλο στον νέο, τοπικό υποτίθεται αλλά πραγματικά κατακτητικό και ελάχιστα αντιστασιακό ΕΔΕΣ. Σκοπός του ήταν η δημιουργία προϋποθέσεων αποβίβασης νέων δυνάμεων «Εθνικών Ομάδων Ελλήνων Ανταρτών» μαζί με Βρετανούς. Αρνήθηκε να τον συνδράμει, μεταξύ άλλων, ο πρώην βενιζελικός βουλευτής Δημήτρης Ζυμάρης.
Έκθεση του Γραφείου Πληροφοριών του ΕΔΕΣ έφερε τον ΕΛΑΣ με «700-800 εξοπλισμένους άνδρες» και τον ίδιο με όχι «μεγαλύτερον των 150-170 ανδρών συγκεκροτημένον τμήμα», παρά τον επιπρόσθετο εξοπλισμό του από την Ήπειρο με εντολή του Ζέρβα. Με αίτησή του ο ΕΔΕΣ ζήτησε βαρύ οπλισμό και «αποστολή τακτικών δυνάμεων». Υποστήριζε πως οι ΕΑΜίτες «διατείνονται ότι κατά τα μεταξύ των Συμμάχων αποφασισθέντα κάθε λαός θα κανονίση μόνος τα καθ’ εαυτόν και συνεπώς, λέγουν, θα αντιστούν κατά των Άγγλων, εάν ούτοι αποπειραθούν ν’ αποβιβασθούν εις την Κέρκυραν μετά την αποχώρησιν των Γερμανών, διότι τότε θα έλθουν ως κατακτηταί και δια να εμποδίσουν την ελευθέραν εκδήλωσιν της θελήσεως του λαού». Αξιωματικός της αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών ανέλαβε τότε παρεμβατική δράση. Το Γραφείο του ΕΔΕΣ Κέρκυρας ζήτησε από τον Ζέρβα «επικράτησι εν τη νήσω δι’ εξωτερικής ενεργείας». Συγχρόνως, οι Γερμανοί προσέφεραν όπλα στην Αστυνομία και όπλα ζήτησαν από αυτούς φιλικοί τους ιδιώτες.
Την 1η Οκτωβρίου 1944 άρχισαν μυστικές διαβουλεύσεις μεταξύ των Γερμανών και των Βρετανών επιτετραμμένων στον Ζέρβα για αποχώρηση των πρώτων, με όρο εκ μέρους τους, σύμφωνα με «εμπιστευτική επιστολή», την παράδοση του νησιού «εις τας αγγλικάς και όχι τας ανταρτικάς δυνάμεις», με ανάμειξη και του Μητροπολίτη Μεθόδιου, όπως επιθυμούσε ο Βρετανός υποπλοίαρχος Τζέφρεϊ. Επαφές του ΕΛΑΣ με τον ΕΔΕΣ τοπικά για συναινετική ομαλή μετάβαση σε νέα πολιτική διοίκηση, με συμμετοχή των τοπικών επαγγελματικών οργανώσεων του λαού, συνάντησαν την άρνηση του ΕΔΕΣ, με άνωθεν οδηγίες. «Να καταλάβωμεν την πόλιν της Κερκύρας, όπερ θα εσήμαινεν τον έλεγχον εφ’ ολοκλήρου της νήσου», επιθυμούσε ο νέος Μεταξάς.
Τις 8 Οκτωβρίου αποβιβάστηκε στην περιοχή της Μεσογγής από την Ήπειρο, με βρετανική συνοδεία, δύναμη τουλάχιστον 600 ανδρών του ΕΔΕΣ. Ο επικεφαλής της ταγματάρχης Δημήτρης Σαρρής αξίωσε αμέσως, με βρετανική κάλυψη, την αποκλειστική στρατιωτική διοίκηση του νησιού, επικαλούμενος τους Συμμάχους και τη συμφωνία της Καζέρτας. Εκείνη δηλαδή που είχε συναφθεί στην ομώνυμη ιταλική πόλη τις 26 Σεπτεμβρίου 1944 και όντως αναγνώριζε διοικητικές ευθύνες για Αντίσταση σε περιοχές γειτονικές με την Αλβανία στον ΕΔΕΣ, σε συνεργασία όμως με τον ΕΛΑΣ. Την επομένη το μεσημέρι, παρά την άρνηση του ΕΛΑΣ και όλων ανεξαιρέτως των λαϊκών οργανώσεων, εγκαταστάθηκε στο κέντρο της πόλης, το οποίο και κατέλαβε. Ακολούθησαν τις 10 Οκτωβρίου με ενισχυτικές δυνάμεις ο Βρετανός υποπλοίαρχος Μπέικον και ο Αμερικανός λοχαγός Ρότζερς, που την επόμενη μέρα πρωί-πρωί με κοινή προκήρυξή τους καλούσαν τον λαό «σε πλήρη συνεργασία με τας δυνάμεις του Στρατηγού Ζέρβα». Η Κέρκυρα «θα τελή υπό τον έλεγχον του Στρατηγού Ζέρβα και των Εθνικών Ομάδων αυτού», αποφάνθηκαν πραξικοπηματικά!
Τις 11 Οκτωβρίου 1944 στην Κέρκυρα έγινε, τηρουμένων των αναλογιών, ό,τι έμελλε να συμβεί τις 3 και 4 Δεκεμβρίου 1944 στις ειρηνικές ΕΑΜικές διαδηλώσεις του λαού της Αθήνας. Λες κι ήταν προαναγγελία και μαζί πρόβα-τζενεράλε για όσα θ’ ακολουθούσαν πενήντα τρεις μέρες μετά στην ελληνική πρωτεύουσα!
Σώζεται μία, μοναδική για το θέμα, αποκαλυπτική κι ανέκδοτη μέχρι τώρα πολυσέλιδη αν και δυσανάγνωστη αναφορά της ΕΠΟΝ Κέρκυρας.
Για εκείνα τα γεγονότα, γραμμένη πιθανόν από εργαζόμενο νέο εν θερμώ.
Που αφορά ακριβώς το τι συνέβη σ’ αυτό το γιορτινό παλλαϊκό συλλαλητήριο του ΕΑΜ της Κέρκυρας. Είναι σωσμένη σε υλικά του Αρχείου Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας. Για ‘κείνο ακριβώς το ανεπανάληπτο σε όγκο λαϊκό συλλαλητήριο των Κερκυραίων, στο οποίο — τι ειρωνεία της Ιστορίας!… — είχαν κληθεί να μιλήσουν και οι παρόντες πια στο απελευθερωμένο νησί Άγγλοι και οι δύο εκπρόσωποι των «Συμμαχικών Δυνάμεων» από την απέναντι ηπειρωτική ακτή, όπως και ο αμέσως αγκαλιασμένος απ’ την τοπική οικονομική ελίτ εκπρόσωπος της κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας» του Καΐρου Λέων Μακκάς! Την ίδιαν ώρα σε λαϊκή συγκέντρωση που είχε καλέσει στην Πάνω Πλατεία ο ΕΔΕΣ η πλατεία ήταν άδεια! Έσπευσαν λοιπόν και οι τρεις σε αυτή του ΕΑΜ.
Διακήρυσσε ο Λ. Μακκάς φτάνοντας στο νησί ότι «Βασιλεύς θα είναι πλέον ο ελληνικός λαός» και η εφημερίδα της ΕΠΟΝ Κέρκυρας, με την πιο καλή θέληση, κυκλοφορούσε φύλλο της εφημερίδας της με αυτόν τον τίτλο!
Αλλά με το που πάτησε καλά το πόδι του στο νησί, άρχισε να ψελλίζει μία και μοναδική αξίωση: τον μονομερή αφοπλισμό του ΕΛΑΣ της Κέρκυρας και την υποταγή του στον ΕΔΕΣ, εν ονόματι της Συμφωνίας της Καζέρτας, της κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας» και των Συμμάχων!
Ακολουθούν, με οριακές ορθογραφικές παρεμβάσεις, αποσπάσματα της γεμάτης και μ’ ελπίδες συγκλονιστικής αναφοράς της ΕΠΟΝ.
Για τη δολοφονική καταστολή της συγκέντρωσης:
«Η τάξη και η πειθαρχία θα επικρατούσε στο νησί μας (…). Κατέβηκε στις 11 του Οχτώβρη με πρωτοπόρα τα νιάτα η λαϊκή θέληση και έδειξε πεντακάθαρα πως χωρίς χειροβομβίδες και πολυβόλα, με μόνο όπλο το δίκαιο, παλεύει για τη λευτεριά, τη λαοκρατία. Η 11 του Οχτώβρη είναι μια μέρα ιστορική για τον κερκυραϊκό λαό. “Όλοι στη Λαϊκή Αγορά, για τους Συμμάχους”, ήταν το σύνθημα που βροντοφώναζαν οι τηλεβόες της ΕΠΟΝ (…). Μια απέραντη ανθρωποθάλασσα, ένα πυκνό και πολύχρωμο δάσος από σημαίες (…) στα χέρια της νέας γενιάς. Μία αυθόρμητη κραυγή από τον πολυβασανισμένο κερκυραϊκό λαό. Σημαίες ελληνικές, αγγλικές, ρωσικές, αμερικανικές, λάβαρα της ΕΠΟΝ, συνθήματα της λευτεριάς, της λαοκρατίας, του λαογέννητου ΕΑΜ, του ηρωικού λαϊκού στρατού μας, των συμμάχων μας. Να η προσωπία Ρούζβελτ, Στάλιν, Τσόρτσιλ, ζωγραφισμένη σ’ ένα μακρύ πάνινο (…). Όλα έδειχναν τάξη, πειθαρχία, ενθουσιασμό, όλα ήταν μια τρανή απόδειξη πως ο λαός μπορεί να στηριχθεί στη νέα γενιά, αποφασισμένη να φέρει στη χώρα μας την ησυχία, τη χαρά, τη λαοκρατία.
Μια γενική εκδήλωση ενθουσιασμού… Με κραυγές χαράς και χειροκροτήματα υποδέχτηκαν τη σημαία του Εργατικού Κέντρου, σύμβολο της δουλειάς που πάνω σ’ αυτήν θα στηριχθεί η νέα κοινωνία. Μα τα χειροκροτήματα δεν έπαυσαν, οι ζητωκραυγές εξακολουθούσαν (…). “Ζήτω οι σύμμαχοι Αγγλία, Ρωσία, Αμερική” (…). Πίσω η μουσική της ΕΠΟΝ παίζοντας ένα εθνικό εμβατήριο (…). Ο Αμερικανός εξέφρασε στην αρχή την ικανοποίηση των Συμμάχων (…) που μετά από τριάμισι χρόνια αβάσταχτης σκλαβιάς ελευθερώνεται το όμορφο νησί μας (…). “Εμείς θα σας στείλουμε τρόφιμα και ό,τι άλλο έχετε ανάγκη”… Ο πεινασμένος και κουρελιασμένος λαός της Κερκύρας εξεδήλωσε την μέχρι αυτοθυσίας απόφασή του να ζήσει ελεύθερος και κυρίαρχος στον τόπο του. “Όχι φαΐ, λευτεριά και λαοκρατία θέλουμε”, ήταν η κραυγή που έβγαινε από χιλιάδες στόματα (…). “ΕΑΜ – ΕΛΑΣ – ΕΠΟΝ”, “Ζήτω η Εθνική Κυβέρνηση”, “Ζήτω η Ελλάδα”, “Λαοκρατία” (…). Ευτυχία, χαρά, ενθουσιασμός γέμιζε τις καρδιές του πολυβασανισμένου κερκυραϊκού λαού, ενώ πίστευε πως πια είναι ελεύθερος να χαρεί την λευτεριά του, ενώ πίστευε πως φύγαν μακριά, φύγαν για πάντα οι μαύρες μέρες, οι στιγμές του φόβου και της τρομοκρατίας (…). Ζητούσε να φύγουν τα πολυβόλα που ήταν στημένα σ’ όλη την πόλι από τους ξένους ΕΔΕΣίτες που είχαν έρθει από την Ήπειρο».
Ξαφνικά τότε, στο γεμάτο ερείπια νησί που Φινλανδός πανεπιστημιακός το 1865 είχε περιγράψει ως παράδεισο επί της γης και στα τέσσερα χρόνια των βομβαρδισμών και της Κατοχής είχε γίνει κόλαση, «το φάντασμα του παρελθόντος» ζωντάνεψε «πιο αποτρόπαιο, πιο τρομακτικό»:
«Η φριχτή βοή του πολυβόλου και της χειροβομβίδας διέσχισε την ατμόσφαιρα (…). Το άοπλο πλήθος (…) ήταν αδύνατο να κρατηθεί (…). Η τρομοκρατική επέμβαση των ΕΔΕΣιτών (…) προκάλεσε πανικό και τη διάλυση της μεγάλης αυτής συγκέντρωσης (…). Μα γρήγορα ο δρόμος γέμισε από τα νιάτα. Ατρόμητοι συναγωνιστές και συναγωνίστριες, θαρραλέα “Αετόπουλα” που η αγανάκτηση τα κάνει λιοντάρια, όρθωσαν αόπλοι το ανάστημά τους στα προδοτικά βόλια της ντόπιας αντίδρασης».
ΕΔΕΣίτες που βρίσκονταν «στο μπαλκόνι της Χωροφυλακής, χτυπούσαν, ενώ τρεις άλλοι του τακτικού στρατού του ΕΔΕΣ έριχναν πισώπλατα χειροβομβίδες. Το αίμα τριών αθώων συναγωνιστών μας, που χύθηκε από τους εχθρούς του λαού, τα όργανα της διχτατορικής κλίκας της χώρας μας, γιγαντώνει τον λαό μας (…). Το πλήθος συγκεντρώνεται και προχωρεί (…). Νέα ομάδα ΕΔΕΣιτών φράζει το δρόμο και ταμπουρώνεται σε ερείπια για να πολεμήσει ενάντια στο άοπλο πλήθος. Είκοσι καλά οπλισμένοι με αυτόματα και πολυβόλα, ΕΔΕΣίτες, στέκονται με το δάχτυλο στη σκανδάλη, έτοιμοι να χτυπήσουν, ενώ ο άοπλος λαός μας τραγουδάει μαζί με τη Μουσική το “Εμπρός ΕΠΟΝίτες”…».
Μαζί με τους νέους είναι και γέροι. Έμειναν μαζί «ενώνοντας τα χέρια αλυσίδα», πάνω από μιάμιση ώρα.
Ένας γέρος Κερκυραίος διαδηλωτής αναρωτιέται «πώς Έλληνες στρατιώτες χτυπούν ελληνικό λαό», ξεχωρίζει από το πλήθος, πλησιάζει έναν οπλίτη του ΕΔΕΣ και τον ρωτά «πώς;».
Η απάντηση που πήρε «ήταν πιο φριχτή από τη βολή του πολυβόλου που βρισκόταν μπροστά του. Ό,τι ιερό και αγαπητό είχε κουρελιάστηκαν με τα πιο αισχρά λόγια».
Ήταν γέρος νιος γίγαντας, μπαρουτοκαπνισμένος σε πολέμους. Ο γέρος «σαν μικροσκοπικός γίγαντας ύψωσε το γέρικο στήθος του και μπρος στην κάνη του πολυβόλου και με βραχνή φωνή που έτρεμε βροντοφώναξε: Δεν με σκότωσαν ούτε οι Τούρκοι ούτε οι Βούλγαροι ούτε οι Ιταλοί ούτε οι Γερμανοί, σκότωσέ με εσύ που είσαι “Έλληνας”…».
Ο λαός, με επικεφαλής τον Γραμματέα του ΕΑΜ του Ερωτόκριτο Μωραΐτη, απαίτησε κι έλαβε υπόσχεση από τον ελέω ΕΔΕΣ και Μάκκα νέο στρατιωτικό διοικητή του νησιού Γ. Σαρρή ότι θα τιμωρούσε τους υπεύθυνους της αιματηρής δολοφονικής επίθεσης. Ότι επίσης θα αναγνώριζε και θα σεβόταν το 10ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Δεν τιμωρήθηκε κανείς. Αντιθέτως!
Ο κυβερνητικός απεσταλμένος Λ. Μακκάς «ένιπτε τας χείρας» του για τη δολοφονική επίθεση, όπως και ο επικεφαλής μονάδας της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής. Ο Αμερικανός εκπρόσωπος Ρότζερς, δηλώνοντας ευγνωμοσύνη στον ΕΛΑΣ και στον νέο στρατιωτικό διοικητή του Αλέκο Πρίφτη και προαναγγέλοντας συμμαχική παρασημοφόρηση του Πρίφτη γιατί την Πρωτοχρονιά του ’44 με αυτόν επικεφαλής ο ΕΛΑΣ είχε σώσει και οδηγήσει στην Ήπειρο δέκα Αμερικανούς αεροπόρους πεσμένους στη νότια Κέρκυρα με μιαν απίστευτη κι άξια για κινηματογραφική ταινία του Παντελή Βούλγαρη επιχείρηση, παραδεχόταν ευθαρσώς ό,τι ακριβώς είχε γίνει, ό,τι κάθε μάτι είχε δει: Μονάδα του ΕΔΕΣ, ομολόγησε, άνοιξε πυρ εναντίον του άοπλου λαού!
Παρέμβαση του στρατηγού του ΕΛΑΣ Στέφανου Σαράφη, όπως νωρίτερα και του στρατηγού Γιώργου Αυγερόπουλου, από την Ήπειρο, που υπενθύμιζαν ότι ο ΕΔΕΣ δεν είχε από καμία Συμφωνία το μονοπώλιο της εξουσίας ερήμην του ΕΛΑΣ σε καμία περιοχή, έπεσαν στο κενό. «Αν δεν παραδώσετε τα όπλα θα σας αναγκάσουμε με τη βία, όπου να ‘ναι έρχεται και ο Ναπολέων Ζέρβας, ο αρχηγός μας», ήταν το ζητούμενο, εν ονόματι της «Εθνικής Ενότητας» και της πειθαρχίας στις νέες κυβερνητικές αρχές και τον Βρετανό στρατιωτικό τοποτηρητή δήθεν όλων των Συμμάχων, Σκόμπι!
«Ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ είνε παραβίαση της συμφωνίας της Καζέρτας και προσβολή κατά του κερκυραϊκού λαού», διαλαλούσε λίγες μέρες μετά η «Νέα Ζωή» της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Κέρκυρας, που γράφοντας στα παλιά της τα παπούτσια τις προδοτικές συνεννοήσεις ΕΔΕΣ-Βρετανών-Γερμανών για ανεμπόδιστη αποχώρηση των τελευταίων και του διοικητή τους με παράλληλες νέες καταστροφές τις 8 Οκτωβρίου το βράδυ με ηρωική αιματηρή επιχείρηση, επικουρούμενη από αντιφασίστες στρατιώτες της ναζιστικής δύναμης, διέσωσε πολύτιμες εγκαταστάσεις της πόλης, εξουδετερώνοντας εκρηκτικούς μηχανισμούς. Αναπάντητα έμειναν και τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας του ΕΑΜ της Κέρκυρας στον Γ. Παπανδρέου και τον Σκόμπι. Όπως και οι καταγγελίες της «Φωνής του Λαού» του ΕΑΜ της Κέρκυρας.
Εβδομάδες πριν απαιτηθεί υπό όρους και εμμέσως το ίδιο στην Αθήνα για πρώτη φορά και εκατόν δέκα τέσσερις μέρες πριν από τη Συμφωνία της Βάρκιζας για τον υπό όρους αφοπλισμό του ΕΛΑΣ που έγινε κι αυτή κουρελόχαρτο, με τη δύναμη βρετανικών κι αμερικανικών όπλων νέων κατακτητών του νησιού και δολοφόνων άοπλων πολιτών η θέση της κυβέρνησης Παπανδρέου για την Κέρκυρα ήταν ο αφοπλισμός μόνο του ΕΛΑΣ και μαζί μ’ αυτόν βέβαια η καθυπόταξη του λαού, του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, του ΚΚΕ που αριθμούσε πια, μαζί με τη Νεολαία του, περισσότερα από τέσσερις χιλιάδες μέλη.
Επιβλήθηκε με τα όπλα Άγγλων και του ΕΔΕΣ ο μονομερής αφοπλισμός, η παράδοση των όπλων από τον ΕΛΑΣ. Οι πρώτοι δεν πίστευαν στα μάτια τους με τον εξοπλισμό του.
Έγινε δεκτός από το τοπικό ΕΑΜ, με οργή. Κατόπιν άνωθεν προτροπής/συγκατάθεσης. Ήταν η εποχή, βλέπετε, που κεντρικά το ΕΑΜ και το ΚΚΕ επέλεγαν τον ένα συμβιβασμό μετά τον άλλο, για χάρη της «εθνικής ενότητας», με τη γνωστή ελπίδα-αυταπάτη ότι η αστική τάξη και οι Βρετανοί θα επιτρέψουν στον λαό, έστω κατ’ επίφαση, την ελεύθερη έκφρασή του. Ούτε για τα προσχήματα δεν τηρήθηκαν οι υποσχέσεις των νέων τοπικών Αρχών για στοιχειωδώς ελεύθερη δραστηριότητα του ΕΑΜ, έστω. Πριν από οπουδήποτε αλλού στην Ελλάδα, απ’ τον Οκτώβριο του ’44, στην Κέρκυρα το ΕΑΜ πέρασε λίγο-πολύ στην παρανομία, αντιμετωπίζοντας κάθε είδους διώξεις!
Από τις 22 Οκτωβρίου κιόλας η Αστυνομία απαγόρευε στα τυπογραφεία του νησιού να τυπώσουν φύλλο της εφημερίδας της ΕΠΟΝ «Νέοι Μαχητές». Επιπλέον, προπηλάκισε βάναυσα εκπρόσωπό της μέσα στα γραφεία της. Σώζεται σχετική έγγραφη καταγγελία. Το ΕΑΜ θα αναζητούσε πάλι «παράνομα» τυπογραφεία! Κατά τα άλλα, ο Γ. Παπανδρέου, όπως περίπου και ο αντιπρόσωπός του στην Κέρκυρα, δήλωνε στην Αθήνα οπαδός ακόμη και της «Λαοκρατίας». Κέρδιζαν χρόνο.
Τις 27 Νοεμβρίου κιόλας, πέντε μέρες πριν από την αιματηρή 3η Δεκεμβρίου της Αθήνας και με κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» στην Αθήνα, ο Γραμματέας της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Κέρκυρας Βασίλης Άνθης είχε ήδη βγει στην παρανομία. Καταζητούμενος για προσβολή δοσιλόγων και προετοιμασία δήθεν «επανάστασης»… με δημόσια προκήρυξη.
Νέα προκήρυξη της Οργάνωσης, με την οποία κατήγγειλε όργιο τρομοκρατίας, αναίτιων συλλήψεων στελεχών της από δοσίλογους αξιωματικούς, ξυλοδαρμών, αρπαγών, έφερε τον χαρακτήρα «Ανοιχτής Επιστολής» προς τον αντιπρόσωπο του Γ. Παπανδρέου.
Όχι μόνο δεν είχε συλληφθεί κανείς για τη δολοφονική επίθεση εναντίον του πλήθους τις 10 Οκτωβρίου, αλλά και στη δεύτερη λαϊκή συγκέντρωση διαμαρτυρίας, όπως εκείνη που είχε γίνει στην Αθήνα την 4η Δεκεμβρίου, παρακρατικές μονάδες είχαν οργιάσει!
Ο Βασίλης Άνθης συνελήφθη!
Η «Φωνή του Λαού» του ΕΑΜ της Κέρκυρας, ελλείψει πρόθυμων να διακινδυνεύσουν τυπογραφείων, δεν μπορούσε πια να εκδοθεί… Θα γινόταν, τελικά, στόχος βανδαλισμών. Αλλά, όπως πάντα ο λαός για το δίκιο του βρίσκει τρόπους να εκφραστεί, δεν έπαψε να σαλπίζει το μήνυμα της νέας αντίστασης. Η έκδοσή της συνεχίστηκε.
Ποιοι ήταν μαζί με την πρώτη και τη δεύτερη αποστολή του ΕΔΕΣ από την Ήπειρο οι νέοι μεταφερόμενοι με πλοία του βρετανικού Στόλου κατακτητές που έκαναν την εμφάνισή τους τις μέρες εκείνες και πλήθυναν κι άλλο καθώς περνούσαν οι μέρες και μπήκε και βγήκε ο Νοέμβρης και κύλαγε κι ο ημερολογιακός Δεκέμβρης στην Κέρκυρα με περσότερη βία και τρόμο και περσότερο ανθρώπινο αίμα λες κι ήταν λαγών; Το διέσωσε σε γραφτό του που σώζεται απ’ την κομμουνίστρια κόρη του ο διοικητής του Τάγματος Λευκίμμης του ΕΛΑΣ στη νότια Κέρκυρα Γρηγόρης Παπαδόπουλος. Με λόγια τοτινά που τα λένε, με ταραχή, όλα:
«Άρχισαν στην Κέρκυρα να φθάνουν με κάθε μέσο και με την προστασία των Άγγλων όλος ο δοσιλογισμός απ’ όλη την Ελλάδα (…) Χωροφύλακες, Ράλληδες, Χίτες και κάθε εθνοπροδότης ήρθανε εδώ και μπήκανε υπό την προστασία των Άγγλων (…) Δύναμη του ΕΔΕΣ μπήκε στην όμορφη Κέρκυρα, διωγμένη απ’ όλη την Ήπειρο. Τότε, εκείνες τις μέρες, όλη η Ελλάδα ήτανε στα χέρια του ΕΛΑΣ, εκτός από την άτυχη Κέρκυρα. Με τον ερχομό του ΕΔΕΣ και όλων των δοσίλογων στην Κέρκυρα ξέσπασε σε λίγες μέρες μια χωρίς προηγούμενο τρομοκρατία στο νησί (…) Οι ΕΔΕΣίτες και οι ντόπιοι δοσίλογοι λύσσαξαν. Χωρίς καμιά αιτία έπιαναν και βασάνιζαν κάθε έναν που μάθαιναν ότι ήτανε οργανωμένος (…) Οι οργανώσεις πέρασαν στην παρανομία και οι συλλήψεις και οι βασανισμοί των αγωνιστών έδιναν και έπαιρναν».
Αυτά συνέβαιναν στην Κέρκυρα ήδη τον Οκτώβριο του 1944, ενώ στην Αθήνα σιγά-σιγά για τον ίδιο σκοπό άρχιζαν ν’ αναλαμβάνουν δράση ένοπλες ομάδες των «αντιστασιακών» οργανώσεων του τύπου της «ΡΑΝ» του στρατηγού Κωνσταντίνου Βεντήρη και του Κερκυραίου πολιτικού Σπύρου Θεοτόκη της ομώνυμης πάμπλουτης αριστοκρατικής οικογένειας, η οποία δεν θ’ αργούσε ν’ αποκαλυφθεί ότι μαζί με άλλες έξι ανάλογες αντιΕΑΜικές ακροδεξιές «Δυναμικές Εθνικές Οργανώσεις» το 1943 είχε υπογράψει σύμφωνο συνεργασίας με την κατοχική δοσιλογική κυβέρνηση Ράλλη. Στο πλευρό τους είχαν άλλωστε στο Κάιρο τον Σπύρο Παξινό, πριν αυτός συλληφθεί εκεί από Βρετανούς για τις σχέσεις του με τους Γερμανούς και τα ίχνη του εντοπιστούν μετ’ από χρόνια στην Ασία με άλλα, προφανώς, καθήκοντα!
Εμφανίστηκαν από τότε στην Κέρκυρα, στο πλευρό του ΕΔΕΣ, κάθε λογής παρόμοιες «δυναμικές» ομάδες.
Ως πρωθυπουργό είχαν υποδεχθεί οι αμιγώς «εθνικόφρονες» νέες-παλιές τοπικές Αρχές τον Ναπολέοντα Ζέρβα γύρω στις 10 Νοεμβρίου. «Ήλθε ο θρυλικός ήρωας» κραύγαζε ένα άλλο από διάφορα με ανομολόγητους χρηματοδοτικούς πόρους έντυπα του ελάχιστα κερκυραϊκού ηπειρωτικής προέλευσης ΕΔΕΣ της Κέρκυρας, η εφημερίδα «Ελευθερία». Το όργιο βίας κλιμακωνόταν.
Να λίγα απ’ όσα συνέβησαν τότε, πριν από τα Δεκεμβριανά της Αθήνας, σ’ ένα μόνο κερκυραϊκό χωριό, ενώ ακόμη και σήμερα η τοπική αστική προπαγάνδα, ένοχη για φρικτά εγκλήματα εις βάρος αθώων και άοπλων πολιτών, καλλιεργεί τον μύθο ότι δήθεν η Κέρκυρα δεν γνώρισε βαρβαρότητες και Δεκέμβρη: στη βόρεια πλευρά του νησιού στο χωριό Μεσαριά της επικεφαλής της «Λαϊκής Συσπείρωσης Ιονίων Νήσων» Αλεξάνδρας Μπαλού δύο Αριστείδηδες συγγενείς μεταξύ τους και με την ίδια, ΕΑΜίτες της πρώτης γραμμής και οι δύο, σακατεύτηκαν μαζί με άλλους. ΕΔΕΣίτες με στρατιωτικά καμιόνια εξαπέλυσαν κυνηγητό στα γειτονικά χωριά Μεσαριά και Βελονάδες, εναντίον αγωνιστών το ΕΛΑΣ.
Αριστείδης Ξ. Μπαλός ανάπηρος, Αριστείδης Ι. Μπαλός βαριά τραυματισμένος. Ο δοσιλογισμός κάλυπτε τα νώτα του;
Τον δεύτερο τον έδεσαν σε εκκλησία, τον ξάπλωσαν με τα μισά πόδια έξω από το πεζούλι της εκκλησιάς, του έκαναν φάλαγγα για να μαρτυρήσει ότι υπάρχουν όπλα του ΕΛΑΣ κρυμμένα. Τον μετέφεραν με άλλους αγωνιστές στην Εμπορική Σχολή της πόλης, όπου κρατήθηκαν σε άθλιες συνθήκες. Επί 15 ημέρες καθάριζαν κοπριές αλόγων του ΕΔΕΣ με τα χέρια ενώ τους βάραγαν με βέργες από κυπαρίσσι!
Τον πρώτο τον περίμενε κάτι ακόμα χειρότερο καθώς βρετανικά πλοία αποβίβαζαν στην Κέρκυρα κι άλλους ΕΔΕΣίτες ηττημένους απ’ τον ΕΛΑΣ στην Πρέβεζα, όπου πριν φύγουν πρόλαβαν να εκτελέσουν εν ψυχρώ, μεταξύ άλλων, τον Κερκυραίο ΕΑΜίτη Σπύρο Μεγαλογένη οικογένειας που το 1640 είχε ηγηθεί της πιο μεγάλης εξέγερσης των Κερκυραίων αγροτών εναντίον των Ενετών διοικητών και των φεουδαρχών γαιοκτημόνων του νησιού. Τις 23 Δεκεμβρίου 1944, ενώ αναμενόταν πια με αγγλικά σκάφη κι ο αρχηγός του ΕΔΕΣ Ναπολέων Ζέρβας με αγγλικά θωρακισμένα οχήματα και η βία κορυφωνόταν, ο Αριστείδης Ξ. Μπαλός πυροβολήθηκε από παρακρατικούς ενόπλους που συνέλαβαν γυναίκες αγωνιστών του ΕΛΑΣ και τις μετέφεραν στην πόλη με φορτηγό, επειδή δεν μαρτυρούσαν πού βρίσκονταν οι άντρες τους και τυχόν εφόδιά τους. Αιμόφυρτος οδηγήθηκε στον αστυνομικό σταθμό του χωριού Μαγουλάδες κι από ‘κει στο νοσοκομείο της πόλης. Η βλάβη στο πόδι του ήταν ανεπανόρθωτη. Ανάπηρος.
Έκλαψαν και οι δύο τότε. Για τον συγγενή κι αδελφό τους Σπύρο Ι. Μπαλό όμως. Γιατρός αυτός, στην Αθήνα. Έπεσε νεκρός από βόλια σε μάχη στην πρωτεύουσα, εκείνον τον Δεκέμβρη, ενώ περιέθαλπε τραυματίες του ΕΛΑΣ.
Σπύρος Κ. Μπαλός. Άλλος αγωνιστής όχι λιγότερο ατρόμητος απ’ το ίδιο πάλι χωριό, ηρωικός τυπογράφος των παράνομων αντιστασιακών εφημερίδων του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Επικηρύχθηκε. Δεν άργησε, απ’ τα βασανιστήρια, να γίνει αγνώριστος στην όψη από τη φαμίλια του. Πριν ακόμα οδηγηθεί στις φυλακές των Ιωαννίνων επειδή οι τοπικές δεν χωρούσαν άλλους, φυλακίστηκε στο Παλαιό Φρούριο της Κέρκυρας.
Φρίκη!
Αυτό ήταν για τους αντιστασιακούς, για όλους τους δημοκράτες, για όλον τον άοπλο δημοκρατικό λαό της Κέρκυρας ο Οκτώβρης μετά τις 10 του μηνός κι όλος ο Νοέμβρης κι όλος ακόμα χειρότερα ο Δεκέμβρης του ’44 κι όλος ο Γενάρης του ’45 και σταματημό η φρίκη δεν είχε…
Στη νότια Κέρκυρα εκείνο το τρίμηνο σχεδόν μετά το πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου μέχρι τα τέλη του ’44 εκδηλώθηκε ακόμα πιο αφόρητη κι αιματηρή η αντιλαϊκή βία, που οι φυσικοί αυτουργοί της και οι απολογητές της θέλησαν και θέλουν να διαγράψουν από την ιστορική μνήμη του λαού με γελοίους ισχυρισμούς ότι «δεν υπήρξε Δεκέμβρης» στην Κέρκυρα!
Έχει σωθεί, μεταξύ άλλων, ετούτη η μαρτυρία σε Απομνημονεύματα του αγωνιστή Κώστα Σαμοΐλη για τη Λευκίμμη και τον πρόωρο οκτωβριάτικο Δεκέμβρη της Κέρκυρας: «Ένα μεσημέρι δύο καμιόνια γεμάτα από ΕΔΕΣίτες σταμάτησαν στο “Καμπούλι” και έστησαν δύο πολυβόλα, ένα στου Θρασύβουλου και το άλλο στο σπίτι μου. Άλλο ένα στου Θανάση του Τζαραντώνιου…». Ο νέος Ιώαννης Μεταξάς της Κέρκυρας, επικεφαλής του ΕΔΕΣ, θα γινόταν κατήγορος του Θανάση και του Θρασύβουλου Βλάσση που ήταν ξαδέλφια, ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ και του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας στην Κέρκυρα. Επέζησαν και οι δύο τότε, περνώντας στην παρανομία. Μα δεν απέφυγε κανείς τους την εκτέλεση από ελληνικά χέρια, με αγγλικά όπλα. Στα Ιωάννινα εκτελέστηκαν.
Ούτε δικαστής να ‘σουν δεν γλίτωνες, έτσι και δεν συμμορφωνόσουν με τη νέα τάξη πραγμάτων!
Ο ημερολογιακός Δεκέμβρης της Κέρκυρας, τελικά, δεν είχε λιγότερη αγριότητα, όπως θα περίμενε κανείς με όσα είχαν ήδη συμβεί.
Έπρεπε να επιβάλουν στον αδούλωτο λαό σιγή νεκροταφείου!
Έπρεπε να συγκαλύψουν πολιτικά-δοσιλογικά και οικονομικά εγκλήματα της οικονομικής και πολιτικής ελίτ!
Η άφιξη ολόκληρης Μεραρχίας του ΕΔΕΣ και του ίδιου του κυνηγημένου απ’ τον ΕΛΑΣ Ναπολέοντα Ζέρβα στην Κέρκυρα με βρετανικά πλοία το τρίτο δεκαήμερο εκείνου του ματωμένου Δεκέμβρη, μαζί με ομήρους του ΕΛΑΣ μάλιστα, αποχαλίνωσε τη βαρβαρότητα.
Μια βαρβαρότητα που, βέβαια, απ’ την αρχή μέχρι το τέλος είχε οικονομικά κυρίως, βδελυρά κίνητρα!
Σώζεται φύλλο της εφημερίδας «Ο Αγών» μονάδων του ΕΔΕΣ της Κέρκυρας, που χωρίς φόβο καν για το πρωτοφανές «κάρφωμα» του ίδιου του εγκληματικού εαυτού του απειλούσε σχεδόν τελείως ευθέως τον ατρόμητο κι αντιστασιακό δικαστή Παναγιώτη Γίδα. Εκείνον που είχε αναλάβει τον έλεγχο για τους δοσίλογους και μαυραγορίτες της Κέρκυρας, μεταξύ των οποίων και πασίγνωστος χιώτικος με οικογενειακούς και περιουσιακούς δεσμούς με την Κέρκυρα εφοπλιστικός οίκος με αμέτρητα σήμερα καράβια και σχεδόν αποκλειστικός εμπορικός προμηθευτής των κατοχικών Αρχών.
«Τρα-γιδο-ποίησις» ήταν ο τίτλος στο σχετικό πρωτοσέλιδο θέμα. Το κυρίως κείμενο επεξηγούσε αρκούντως τι εννοούσε: «Ο πολύς Γίδας – τι παράξενες διαθέσεις γεννάει μέσα μας αυτό το όνομα…»!
Λίγες μέρες μετά ο αντιστασιακός δικαστής θα βρει τραγικό θάνατο από βασανιστήρια από ΕΔΕΣίτες παρακρατικούς στο Παλαιό Φρούριο. Ήταν 29 Δεκεμβρίου 1944. Τότε υπέκυψε για πάντα στις αγιάτρευτες πληγές του ο Παναγιώτης Γίδας, ο αρμόδιος ανακριτής του Δικαστηρίου Ειδικών Δοσιλόγων της Κέρκυρας, το όνομα του οποίου κοσμεί πια δρόμο της πόλης.
Μέρα σημαδιακή ήταν για το νησί.
Ήταν η μέρα που ο Ζέρβας μετά την πρώτη του επίσκεψη τον Νοέμβριο ξαναρχόταν στην Κέρκυρα ως πολιτικός κιόλας, με αντιτορπιλικό και βρετανικόν οπλισμό πολυτελείας αυτή τη φορά, από την Ηγουμενίτσα, κάνοντας επίδειξη δύναμης στην ανυπότακτη πόλη με στρατιωτική παρέλαση προς συνετισμό!
Δεν είχε, βλέπετε, μείνει τίποτε σχεδόν όρθιο, υποφερτό απ’ τον λαό, απ’ το προπολεμικό πολιτικό προσωπικό της αστικής τάξης. Έπρεπε να ξαναστηθούν με τη βία τα αντιπαθή πολιτικά «τζάκια», μαζί με νέα καθαρά βιομηχανικά κυρίως και καθαρά δικό του με ακόμη περισσότερα φερμένα απ’ την Ήπειρο στελέχη του, ως πολιτευτής κι αργότερα υποψήφιος βουλευτής και βουλευτής τελικά… Κέρκυρας, ενώ δεν είχε ζήσει ποτέ στο νησί, το ’46.
Ο Σπύρος Θεοτόκης, ο κυρίαρχος δηλαδή πολιτικός οίκος της Δεξιάς παράταξης του αντιβενιζελικού στρατοπέδου και εγγονός και ανιψιός δύο πρωθυπουργών, επέλεξε να απέχει, καθώς οι πολυτελείς δεξιώσεις σε πύργους των Θεοτόκηδων τα χρόνια της Κατοχής είχαν γίνει από τη «Φωνή του Λαού» βούκινο σ’ όλο το νησί. Θεοτόκη απ’ τον ίδιο Οίκο ήταν εξάλλου η σύζυγος του δοσιλογικού γερμανόδουλου πρωθυπουργού Ιωάννη Ράλλη, με την κυβέρνηση του οποίου η «ΡΑΝ» του Σπύρου Θεοτόκη είχε υπογράψει σύμφωνο συνεργασίας. Είναι ο ίδιος αυτός Θεοτόκης που θα γίνει στη συνέχεια πολλές φορές υπουργός και πολύ αργότερα, το 1977, πριν επανέλθει στη Νέα Δημοκρατία από την οποία είχε αποχωρήσει για λίγο, ηγήθηκε του νεοχουντικού κόμματος Εθνική Παράταξη, από το οποίο ξεπήδησε αργότερα το κόμμα ΕΠΕΝ με πρόεδρο της Οργάνωσης Νεολαίας του τον Ν. Μιχαλολιάκο.
Δεν τον χωρούσε ο τόπος στην εκλογικά ΕΑΜοκρατούμενη Κέρκυρα τότε. Είχε παραιτηθεί άλλωστε από την κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου διαφωνώντας ακόμη και με τυπική συμμετοχή υπουργών του ΕΑΜ για τον εγκλωβισμό του. Το μένος του εξέφραζε στην Κέρκυρα με τη δύναμη των όπλων έναντι του αφοπλισμένου λαού ο Ζέρβας, μέχρι και ο ίδιος να δώσει το «παρών» το ’46.
Στον προπολεμικό κεντρώο βενιζελικό χώρο, επίσης οργή. Ο κυριότερος εκπρόσωπός του Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος, επί σειρά ετών και πρόεδρος της Βουλής και αυτός που το 1929 ως υπουργός κοινοβουλευτικής κυβέρνησης του Ελευθέριου Βενιζέλου είχε εισηγηθεί στη Βουλή την ψήφιση του γνωστού ως «ιδιώνυμο» νόμου «περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος» για την ποινική δίωξη και τη σύλληψη όσων υποστήριζαν τις θέσεις και τις ιδέες του ΚΚΕ, το 1936 είχε γίνει… κεντροαριστερό υποτίθεται χέρι του Μεταξά. Αντιπρόεδρος και υπουργός Οικονομίας της στρατιωτικής δικτατορίας του. Την περίοδο της ναζιστικής κατοχής στην Αθήνα ανέλαβε συνδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας.
Κι όπως στην Αθήνα λίγο μετά θα φανερωνόταν ότι ο εισηγητής της κόλασης της Μακρονήσου και της Γυάρου φίλος του Σπύρου Θεοτόκη στρατηγός Κ. Βεντήρης της «ΡΑΝ» δεν είχε ενδοιασμούς να λαμβάνει για λογαριασμό πολλών παχυλές χρηματοδοτήσεις από άτυπη ομάδα βιομηχάνων και άλλων μεγαλοεπιχειρηματιών με επικεφαλής απόγονο της οικογένειας προξένου της Ελλάδας στην αγγλοκρατούμενη Κέρκυρα, έτσι και οι χαμηλόβαθμοι όμοιοί του στο νησί θα ομολογούσαν νωρίτερα απ’ αυτόν, τότε κιόλας, ότι είχαν ανάλογη υποστήριξη από την αστική τάξη της Κέρκυρας. Από υπόλογους τοπικούς μεγαλοβιομήχανους κι άλλους μαυραγορίτες και μεγαλοεπιχειρηματίες είχε χρηματοδοτηθεί, ομολόγησε παρακρατικός κατηγορούμενος όταν πιέστηκε, η εξόντωση του Παναγιώτη Γίδα. Οι επιτρεπόμενες μέσω της ατιμωρησίας λεηλασίες φτωχών νοικοκυριών ήταν η άλλη όψη της χρηματοδότησης.
Μόνο φωτεινές εξαιρέσεις, όπως εκείνη του Χριστόδουλου Μούχα, είχε να παρουσιάσει η αστική τάξη του νησιού, κερκυραϊκή και μη κερκυραϊκή.
Ο αγωνιστής Γιάννης Μανούσακας, φυλακισμένος επί Ιταλών στο μαρτυρικό νησάκι Λαζαρέτο μια ματιά απ’ την πόλη μαζί με περισσότερους από πεντακόσιους κομμουνιστές και άλλους αγωνιστές φερμένους κυρίως απ’ την Ακροναυπλία, μεταξύ των οποίων και ο κατοπινός επίτιμος πρόεδρος του ΚΚΕ Απόστολος Γκρόζος που συνέβαλε όπως όλοι τους στην Αντίσταση στο νησί μετά την απελευθέρωσή τους τις 12-13 Σεπτεμβρίου που κατέρρευσαν οι Ιταλοί, πριν φανούν οι Γερμανοί, διέσωσε μια σχετική συγκλονιστική μαρτυρία. Έγραψε αμέσως επί λέξει τι του είπαν οι ναύτες του ναυτικού κλάδου του ΕΑΜ απελευθερώνοντάς τους: «Οι αρχόντοι μας δεν θέλανε να σας πάρουμε και πίεζαν τους Ιταλούς να μη δώσουν την άδεια. Περίμεναν να καταλάβουν οι Γερμανοί την Κέρκυρα και να σας σφάξουν εδώ στην ερημιά. Δεν τους πέρασε όμως. Το ΕΑΜ έκανε συλλαλητήριο, μπήκανε κόσμος κι απ’ τα χωριά… Νικήσαμε τους γερμανόφιλους».
Τον Δεκέμβριο του ’44 βασανίστηκε όσο λίγοι στην Κέρκυρα ο αγωνιστής-αιχμάλωτος του ΕΔΕΣ Χαράλαμπος Χατζηγεωργιάδης.
Τον Ιανουάριο του ’45, όταν τα πόδια του έπαθαν γάγγραινα απ’ τα βασανιστήρια, του τα έκοψαν.
Τι ακολούθησε και τις αρχές και τα μέσα του 1945;
Αριστερά: Ο τίτλος της «Φωνής του Λαού» τα λέει όλα: «Για να σταματήσει το όργιο της Δεξιάς». Στο κέντρο: Με δημοκρατική πίστη, όσες δυσκολίες κι αν ορθώνονται: «Για τη νίκη της Δημοκρατίας». Δεξιά: Λαός αδούλωτος. Δημοκρατικά συνθήματα δόνησαν την πόλη, τράνταξαν τους δρόμους. «Ο λαός ομιλεί».
Αριστερά: Ξεσκεπάζοντας τα ψεύδη. Με «Δελτίο τρομοκρατίας». Δεξιά: Ανυπότακτα. «Νέα τρομοκρατική εξόρμηση», «Οι τρομοκράτες επί το έργον».
ρνήθηκε την παράδοση των όπλων ως άλλος Άρης Βελουχιώτης το ’44, νωρίτερα κι από ‘κείνον, ο Αλέκος Πρίφτης. Τον έκλαψαν όσο κανέναν οι Κερκυραίοι. Το 1946. Παρακρατικές και ΕΔΕΣίτικες και κρατικές μονάδες τον είχαν επικηρύξει. Ηγήθηκε της πρώτης άτυπης ομάδας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας στα βουνά. Σκοτώθηκε στο Κοκκινόχωμα Ιωαννίνων με τ’ όπλο στο χέρι από κρατικά πυρά. Κομμουνιστής αξιωματικός στο Παλαιό Φρούριο ήταν. Ο Νο 1 μαχητής του ΕΛΑΣ, σύμφωνα με τον γηραιό αγωνιστή Φίλη Κορωνάκη. Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας με επίσημη πράξη στα βουνά, το 1949, τον ανακήρυξε ταγματάρχη πεζικού, τιμημένο του νεκρό.
Κράτησαν ως το τέλος εκείνης της φάσης του αγώνα ψηλά τη σημαία του ΕΑΜ στην Κέρκυρα κομμουνιστές και μη κομμουνιστές, μένοντας πολλοί από τους τελευταίους μαζί με τους πρώτους και μετά τον Δεκέμβρη, χωρίς να ασπάζονται όλες τις απόψεις τους και προτάσσοντας τους κοινούς στόχους, στηλιτεύοντας την κοινωνική και πολιτική αδικία, αναδεικνύοντας το δίκιο του αθηναϊκού ματωμένου κι ένδοξου Δεκέμβρη.
Το 1945, στο φύλλο της «Φωνής του Λαού» με ημερομηνία 30 Σεπτεμβρίου το αφιερωμένο στον εορτασμό των τεσσάρων χρόνων του ΕΑΜ στο Γυμναστήριο της πόλης, παρ’ όλους τους διωγμούς ο Αριστερός αγωνιστής Γραμματέας του ΕΑΜ Ερωτόκριτος Μωραΐτης έγραψε:
«Βασιλική δικτατορία και καμουφλαρισμένος φασισμός ήταν το τραγικό του Δεκέμβρη δίλημμα. Και ο αγώνας άρχισε με τη δολοφονία του Λαού στην Πλατεία του Συντάγματος κι’ ο αγώνας συνεχίζεται άγριος, σκληρός, αμείλικτος και θα συνεχισθεί ως την ώρα που θα ξεριζωθεί και το τελευταίο του φασισμού στη χώρα μας υπόλειμμα, ως την ώρα που θ’ αποκτήσει ο λαός την αληθινή του λευτεριά και θα επιβάλλει τα απαράγραπτα πάνω στην ζωή δικαιώματά του»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΟΡΦΙΑΤΗΣ
