Μέρα ιερή η σημερινή 21η Μαΐου για τα Επτάνησα, συνδυασμένη για πάντα με την αποτίναξη του βρετανικού ζυγού και την ένωσή τους με την υπόλοιπη Ελλάδα τις 21 Μαΐου 1864, αναμένεται να συνδυαστεί στα νησιά με μια αξιοσημείωτη και πάλι εκλογική επίδοση, υψηλότερη του μέσου ελληνικού όρου, υπέρ των ιδεών εκείνου του φιλόσοφου και θεμελιωτή της θεωρίας του επιστημονικού σοσιαλισμού που πριν από 164 χρόνια, δηλαδή πέντε χρόνια πριν επιτευχθεί η συνένωση των νησιών στον ελληνικό κορμό, αφιέρωσε ένα στο διηνεκές αξιομνημόνευτο άρθρο του, δημοσιευμένο στις ΗΠΑ, για τα αντιστεκόμενα στη βρετανική κυριαρχία νησιά του Ιονίου.
Σωστά υποθέσατε ίσως, στον Καρλ Μαρξ αναφερόμαστε.
Επίσης, τα ποσοστά που θα συγκεντρώσουν τα ψηφοδέλτια του ΚΚΕ στην Κέρκυρα, την Κεφαλονιά, τη Ζάκυνθο, τη Λευκάδα και τα μικρότερα νησιά του Ιονίου υπαινισσόμαστε. Δεκαετίες τώρα, το αθροιστικό ποσοστό του κόμματος το οποίο μετουσιώνει τις ιδέες εκείνου σε πολιτική πράξη στα άλλοτε ενιαία και υπό σχεδόν αυτοτελή κρατική μορφή Επτάνησα - που αντιμετώπισαν στο διάβα του χρόνου, ως γνωστόν, περισσότερους ξένους δυνάστες απ' όσους κάθε άλλος ελληνικός χώρος - ξεπερνά τη μέση εκλογική του επίδοση σε πανελλήνια κλίμακα.
Όσο και αν οι επίσημες εκδηλώσεις στα νησιά για τον γιορτασμό της 159ης επετείου της ένωσης με την Ελλάδα έγιναν φέτος λίγες μέρες νωρίτερα λόγω των εκλογών, δεν σβήνει η συλλογική μνήμη για τον τερματισμό του μισού αιώνα της βρετανικής κυριαρχίας το 1864 σαν σήμερα, δηλαδή τις 21 Μαΐου 1864.
Σχετικά αφιερώματα, για τους αγώνες που έγιναν και τις βρετανικές ραδιουργίες και βαρβαρότητες που σημάδεψαν την περίοδο υπαγωγής της Κέρκυρας και των άλλων νησιών στον δήθεν απλώς «προστατευτικό» αυτοκρατορικό ζυγό του Λονδίνου, υπάρχουν και σήμερα, έστω και αν δεσπόζει όπως είναι φυσικό η άμεση πολιτική επικαιρότητα, σε τοπικά ΜΜΕ.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, εξάλλου, αν κρίνει κανείς από την έντονη δράση που ανέπτυξε στα νησιά του Ιονίου τα τέσσερα τελευταία χρόνια και την απήχηση που φαίνεται ότι συνάντησε στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου σε ευρύτατα λαϊκά στρώματα, είναι πολύ πιθανόν σήμερα, κατά τη γνώμη μας, να καταγράψει και πάλι υψηλό εκλογικό ποσοστό συνολικά στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, όπου το 2019 είχε πετύχει ποσοστό 45% υψηλότερο από το μέσο πανελλαδικό εκλογικό ποσοστό του, ύψους 8%.
Ριζωμένο στη μνήμη πολλών χιλιάδων ανθρώπων στα νησιά, μετά από διάφορα σχετικά δημοσιεύματα που μεσολάβησαν όσον αφορά τον αγώνα για την απαλλαγή από τη βρετανική «προστασία» και τις υπέρ αυτού θερμές συνηγορίες φωτεινών πνευμάτων της Ευρώπης, έχει μείνει το γεγονός της δημοσιογραφικής ενασχόλησης του Καρλ Μαρξ με όσα συνέβαιναν τότε στα Επτάνησα.
Αυτό έγινε με άρθρο του Γερμανού αγωνιστή φιλόσοφου γραμμένο τις 17 Δεκεμβρίου 1858 στο Λονδίνο και δημοσιευμένο σε εφημερίδα της Νέας Υόρκης, στις ΗΠΑ, τις αρχές του 1859. Συγκριμένα, δημοσιεύτηκε τις 6 Ιανουαρίου 1859 στο ημερήσιο φύλλο της ευρείας κυκλοφορίας νεοϋρκέζικης εφημερίδας «New York Daily Tribune». Ήταν η περίοδος που ο Μαρξ ζούσε εξόριστος στο Λονδίνο. Το δημοσίευμα φέρει τη λιτή υπογραφή «Marx» και τιτλοφορείται «Το πρόβλημα των Ιονίων νήσων».
Το παρουσιάζουμε εδώ σήμερα, λόγω της μεγάλης αυτής επετείου των νικηφόρων αγώνων του λαού της Επτανήσου, σε μετάφραση του Παναγιώτη Κονδύλη όπως αυτή καταχωρήθηκε στο βιβλίο του «Κ. Μαρξ - Φρ. Ένγκελς / Η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ανατολικό Ζήτημα» πριν από τέσσερις περίπου δεκαετίες, με μόνον ελάχιστα αναγκαία επεξηγηματικά σχόλια στη συνέχεια από την πλευρά μας, για την ευχερέστερη κατανόηση σημείων του κειμένου που αφορούν γεγονότα της εποχής.
Ιδού - πιο πάνω μέρος του δημοσιεύματος, όπως εικονίζεται σε αρχειακό υλικό του βρετανικού Τύπου - ολόκληρο το κείμενο, εξαιρουμένων κάποιων οικονομικών στοιχείων που αναφέρονται ξεχωριστά σε επόμενες γραμμές:
Η υπόθεση του κ. William Hudson Guernsey ή αλλιώς Washington Guernsey, ο οποίος διωκόταν ποινικά γιατί έκλεψε από την βιβλιοθήκη του βρετανικού υπουργείου Αποικιών δύο μυστικές εκθέσεις (από 10 Ιουνίου 1857 και 18 Ιουλίου 1858) του σερ John Young, λόρδου ύπατου αρμοστή των Ιονίων Νήσων, προς την τότε κυβέρνηση του λόρδου Palmerston, δικάστηκε στο κεντρικό ποινικό δικαστήριο από τον βαρόνο Martin και έληξε με την απαλλαγή του κατηγορουμένου.
Η δίκη ήταν ενδιαφέρουσα και από πολιτική και από νομική άποψη. Όπως θα θυμούνται οι αναγνώστες, ο ομηρικός κ. Glasdtone δεν είχε καλά-καλά προλάβει να φύγει από το Λονδίνο για την έκτακτη αποστολή του, δηλαδή την ειρήνευση των Ιονίων νήσων, όταν, σαν σκυθικό βέλος εκτοξευμένο από αθέατο χέρι, εμφανίστηκε στις στήλες της “Daily News” η έκθεση του σερ John Young, που προτείνει την εγκατάλειψη του δικαιώματος προστασίας των νησιών και την απόδοσή τους στην Ελλάδα, αλλά μονάχα αφού αποκοπεί η καλύτερη μπουκιά, αφού δηλαδή ενσωματωθεί η Κέρκυρα στις αποικιακές κτήσεις της Μεγάλης Βρετανίας.
Μεγάλη και γενική ήταν η έκπληξη. Η μερίδα του λονδρέζικου Τύπου που αντιτίθεται στη μυστική διπλωματία έδωσε συγχαρητήρια στην κυβέρνηση του λόρδου Derby για το τολμηρό βήμα που έκαμε μυώντας το κοινό στο μυστήριο των διπλωματικών ψιθύρων· και η “Morning Star”, με τον αφελή της ενθουσιασμό, διακήρυξε ότι μια καινούργια εποχή διπλωματικής πολιτικής χάραξε πάνω από το Ηνωμένο Βασίλειο. Αμέσως, ωστόσο, η γλυκιά φωνή του επαίνου σκεπάστηκε από τους οξείς και θυμωμένους τόνους της κριτικής. Ο αντικυβερνητικός Τύπος αρπάχτηκε πρόθυμα απ’ αυτή την “εσκεμμένη γκάφα”, όπως την ονόμασε, η οποία, όπως είπε, άλλο σκοπό δεν είχε παρά, πρώτο, την εκμηδένιση της πολιτικής ανεξαρτησίας του κ. Glastone και την πρόσκαιρη απομάκρυνσή του από τον κοινοβουλευτικό στίβο· συνάμα οι ίδιοι του οι εντολοδόχοι ήθελαν, με μακιαβελική δολιότητα, να προκαλέσουν την αποτυχία της αποστολής του με την δημοσίευση ενός εγγράφου, που τον εξέθετε απέναντι στην πλευρά με την οποία θα διαπραγματευόταν, απέναντι στην αγγλική κοινή γνώμη κι απέναντι στο ευρωπαϊκό διεθνές δίκαιο. Για να καταστρέψει έναν υπερβολικά καλόπιστο αντίπαλο -έγραφαν οι “Times”, η “Globe”, ο “Observer” και η μικρότερη αντικυβερνητική μερίδα-, η κυβέρνηση Derby δεν δίστασε να προβεί σε μιαν αδιακρισία, που κάτω από τις σημερινές συνθήκες ισοδυναμούσε με προδοσία. Πώς θα μπορούσε να διαπραγματευθεί ο κ. Gladstone, αν όχι μόνο οι κάτοικοι των Ιονίων Νήσων γνώριζαν ότι η Βρετανία είχε πάρει προκαταβολικά την απόφασή της, αλλά και οι ηγέτες των Ιονίων πατριωτών είχαν εκτεθεί με την αποκάλυψη ότι αποδέχτηκαν ένα σχέδιο που κατέληγε στον διαμελισμό των εφτά νησιών; Πώς θα μπορούσε να διαπραγματευθεί έχοντας ν’ αντιμετωπίσει τις διαμαρτυρίες των Ευρωπαίων, οι οποίες θα ήταν το βέβαιο αποτέλεσμα μιας τέτοιας παραβίασης της συνθήκης της Βιέννης, συνθήκης που όριζε την Αγγλία όχι ιδιοκτήτρια της Κέρκυρας, παρά μονάχα προστάτρια των εφτά νησιών, και που καθόριζε για πάντα την κατανομή των εδαφών στον ευρωπαϊκό χάρτη; Και πράγματι, τα δημοσιογραφικά αυτά άρθρα τα ακολούθησαν έμπρακτες διαμαρτυρίες από την πλευρά της Ρωσίας και της Γαλλίας.
Ας παρατηρήσω en passant ότι η συνθήκη της Βιέννης, ο μόνος αναγνωρισμένος κώδικας διεθνούς δικαίου στην Ευρώπη, αποτελεί μιαν από τις πιο τερατώδεις fictiones juris publici που γνώρισαν τα χρονικά της ανθρωπότητας. Ποιο είναι το πρώτο άρθρο της συνθήκης αυτής; Ο αιώνιος αποκλεισμός της οικογένειας Βοναπάρτη από τον γαλλικό θρόνο· κι όμως, στον θρόνο αυτό κάθεται ο Λουδοβίκος Ναπολέοντας, ο ιδρυτής της Δεύτερης Αυτοκρατορίας, που όλες οι εστεμμένες κεφαλές της Ευρώπης τον αναγνωρίζουν, συναδελφώνονται μαζί του, τον κολακεύουν και του κάνουν υποκλίσεις. Ένα άλλο άρθρο ορίζει ότι το Βέλγιο παραχωρείται για πάντα στην Ολλανδία, ενώ από την άλλη πλευρά, εδώ και δεκαοχτώ χρόνια, ο χωρισμός του Βελγίου από την Ολλανδία είναι όχι μόνο fait accompli, αλλά και νομικό γεγονός. Ακόμα η συνθήκη της Βιέννης επιτάσσει ότι η Κρακοβία, που έχει ενσωματωθεί στην Αυστρία από τα 1846, θα παραμείνει για πάντα ανεξάρτητη δημοκρατία· και το τελευταίο σε σειρά, όχι όμως και σε σημασία, είναι ότι η Πολωνία, που ο Νικόλαος τη συγχώνευσε στη ρωσική αυτοκρατορία, θ’ αποτελεί ανεξάρτητο συνταγματικό βασίλειο, ενωμένο με την Ρωσία μονάχα με τον προσωπικό δεσμό της δυναστείας Ρομανόφ. Έτσι, το ιερό αυτό βιβλίο τού jus publicim μαδήθηκε φύλλο-φύλλο, και το επικαλούνται μονάχα όταν κάτι τέτοιο βολεύει τα συμφέροντα μιας πλευράς και την αδυναμία κάποιας άλλης.
Η κυβέρνηση Derby, προφανώς ταλαντευόταν μη ξέροντας αν έπρεπε να εισπράξει τους αδικαιολόγητους επαίνους της μιας μερίδας του Τύπου ή ν’ αντιμετωπίσει τις αδικαιολόγητες μομφές της άλλης. Μετά από οχταήμερη ταλάντευση αποφάσισε να κάμει το δεύτερο, δηλώνοντας με δημόσια ανακοίνωση ότι δεν είχε αναμιχθεί στη δημοσίευση των εκθέσεων του σερ John Young κι ότι ήδη διεξαγόταν έρευνα για να βρεθεί ο δράστης του εγκληματικού τεχνάσματος. Τελικά, ως ένοχος εντοπίστηκε ο κ. William Hudson Guernsey, που δικάστηκε ενώπιον του κεντρικού ποινικού δικαστηρίου κατηγορούμενος για την υπεξαίρεση των εκθέσεων. Έτσι η κυβέρνηση Derby βγαίνει νικήτρια από την διαμάχη· κι εδώ τελειώνει το πολιτικό ενδιαφέρον της δίκης. Ωστόσο εξαιτίας της δίκης αυτής η προσοχή του κόσμου συγκεντρώθηκε και πάλι στις σχέσεις ανάμεσα στη Μεγάλη Βρετανία και στα Ιόνια νησιά.
Το ότι το σχέδιο του σερ John Young δεν αποτελούσε προσωπική του επίνοια το αποδείχνει το παρακάτω απόσπασμα μιας δημόσιας ομιλίας τού προκατόχου του, σερ Henry Ward, προς την Ιόνιο Βουλή στις 13 Απριλίου 1850: “Δεν είναι έργο δικό μου να μιλήσω στο όνομα του Βρετανικού Στέμματος για το μακρινό εκείνο μέλλον το οποίο προδιαγράφει η ομιλία αυτή, όταν δηλαδή τα διασκορπισμένα μέλη της ελληνικής φυλής ίσως συνενωθούν σε μια κραταιή αυτοκρατορία με τη συγκατάθεση των ευρωπαϊκών Δυνάμεων. Όμως δεν δυσκολεύομαι να εκφράσω την δική μου γνώμη”, ενώ μιλούσε στο όνομα του Βρετανικού Στέμματος, “ότι, αν ένα τέτοιο γεγονός βρισκόταν στον χώρο τού ανθρωπίνως δυνατού, ο ηγεμόνας και το κοινοβούλιο της Αγγλίας θα επιθυμούσαν εξίσου να δουν ότι τα Ιόνια νησιά ξαναπαίρνουν την θέση τους ως μέλη της καινούργιας Δύναμης, που θα καταλάμβανε τότε την θέση της στην παγκόσμια πολιτική”.
Στο μεταξύ, τα φιλανθρωπικά αισθήματα της Μεγάλης Βρετανίας για τα νησιά εκδηλώθηκαν στην πραγματικά αυστριακή αγριότητα, με την οποία ο σερ Henry Ward συνέτριψε (…) εξέγερση στα νησιά. Σ’ ένα πληθυσμό 200.000 ψυχών, οι 8.000 τιμωρήθηκαν με απαγχονισμό, μαστίγωση, φυλάκιση κι εξορία· γυναίκες και παιδιά μαστιγώθηκαν μέχρις αίματος.
Για να μη γίνω ύποπτος υπερβολής, αναφέρω μια βρετανική εφημερίδα, την “Morning Chronicle” της 25ης Απριλίου 1850: “Φρίττουμε με τα τρομερά μέτρα αντιποίνων, που επέβαλαν τα στρατοδικεία με βάση τις οδηγίες του λόρδου ύπατου αρμοστή. Θάνατος, εξορία και σωματικές ποινές επιβλήθηκαν στους δύστυχους εγκληματίες σε μερικές περιπτώσεις δίχως δίκη και σε άλλες με την συνοπτική διαδικασία του στρατιωτικού νόμου. Έγιναν 21 θανατικές εκτελέσεις κι εκτελέστηκαν πολυάριθμες άλλες ποινές”.
Κι όμως, οι Βρετανοί καυχιούνται ότι χάρισαν στους κατοίκους των Ιονίων Νήσων την ευλογία ενός ελεύθερου Συντάγματος κι ότι ανέπτυξαν τον υλικό τους πλούτο σε σημείο που αποτελεί φωτεινή αντίθεση προς την άθλια οικονομική κατάσταση της κυρίως Ελλάδας. Όσο, τώρα, για το Σύνταγμα, ο λόρδος Grey δεν μπορούσε να προσπεράσει με ευπρέπεια τα Ιόνια Νησιά την στιγμή που είχε επιδοθεί στην κατασκευή Συνταγμάτων για ολόκληρη την αποικιακή αυτοκρατορία της Μεγάλης Βρετανίας· όμως απλώς τους έδωσε πίσω ό,τι η Αγγλία τούς είχε αρπάξει με απάτες χρόνια ολόκληρα.
Χάρη σε μια συνθήκη που σχεδίασε ο κόμης Καποδίστριας και υπογράφτηκε στα 1815 με την Ρωσία στο Παρίσι, η προστασία των Ιονίων Νήσων ανατέθηκε στην Μεγάλη Βρετανία με τον ρητό όρο ότι αυτή δεσμεύεται από το ρωσικό Σύνταγμα που δόθηκε στα νησιά το 1803. Ο πρώτος Βρετανός λόρδος ύπατος αρμοστής, ο σερ Thomas Maitland, κατάργησε αυτό το Σύνταγμα και το αντικατέστησε με ένα άλλο, που του έδινε απόλυτη εξουσία.
Στα 1839 ο Ιππότης Μουστοξύδης, ένας Ιόνιος, γράφει σ’ ένα δικό του Pro Memoria που τυπώθηκε από την Βουλή των Κοινοτήτων στις 22 Ιουνίου 1840: “Οι Ιόνιοι δεν έχουν ούτε τα προνόμια που οι ελληνικές κοινότητες κατείχαν ακόμα και στις ημέρες της τουρκικής τυραννίας, δηλαδή να εκλέγουν τους άρχοντές τους και να ρυθμίζουν τις υποθέσεις τους, παρά υπάγονται σε αξιωματούχους διορισμένους από την αστυνομία. Τα μικρά περιθώρια δράσης που είχαν αφεθεί στα δημοτικά συμβούλια κάθε νησιού, έτσι ώστε να διαχειρίζονται τους πόρους τους, τούς αφαιρέθηκαν και, για να περιέλθουν σε μεγαλύτερη εξάρτηση, οι πόροι αυτοί αποδόθηκαν στο δημόσιο θησαυροφυλάκιο”.
Όσο για την ανάπτυξη του υλικού πλούτου, αρκεί να πούμε ότι η Αγγλία, η Αγγλία του ελεύθερου εμπορίου, δεν αισχύνεται να βασανίζει τους Ιονίους με εξαγωγικούς φόρους, ένα βάρβαρο μέσο, που φαινόταν να ‘χει πια τη θέση του μονάχα στον οικονομικό κώδικα της Τουρκίας. Η κορινθιακή σταφίδα π.χ., το κύριο προϊόν των νησιών, επιβαρύνεται με φόρο 22 και 1/2 τοις εκατό. Όπως γράφει ένας Ιόνιος: “Οι ενδιάμεσες θάλασσες, που αποτελούν, να πούμε, τη λεωφόρο των νησιών, φράζονται κατά τη μέθοδο του δοκαριού σε κάθε λιμάνι με διαμετακομιστικούς φόρους, οι οποίοι επιβαρύνουν τα παντοειδή εμπορεύματα που ανταλλάσσονται ανάμεσα στα ίδια τα νησιά”.
Κι αυτά δεν είναι όλα. Στα πρώτα εικοσιπέντε χρόνια της βρετανικής διοίκησης η φορολογία αυξήθηκε τρεις φορές και οι δαπάνες πέντε. Κατόπιν έγινε κάποια μείωση, όμως στα 1850 υπήρξε έλλειμμα ίσο με το μισό της προγενέστερης συνολικής φορολογίας (…) Έτσι, οι εξαγωγικοί δασμοί για τα δικά τους τα προϊόντα, οι διαμετακομιστικοί δασμοί ανάμεσα στα διάφορα νησιά, η αύξηση της φορολογίας και η σπατάλη στις δαπάνες είναι η οικονομική ευλογία που έφερε στους Ιόνιους ο John Bull. Σύμφωνα με τον χρησμό του στο Printing-House Square, θηρεύει αποικίες μόνο και μόνο για να τις εκπαιδεύσει στις αρχές της δημόσιας ελευθερίας· αν όμως παραμείνουμε στα γεγονότα, τα Ιόνια Νησιά, το ίδιο όπως και οι Ινδίες ή η Ιρλανδία, αποδείχνουν μονάχα ότι ο John Bull, για να είναι στο εσωτερικό ελεύθερος, πρέπει να υποδουλώνει στο εξωτερικό. Έτσι, τη στιγμή αυτή, ενώ εκφράζει την ενάρετη αγανάκτησή του εναντίον του αστυνομικού συστήματος του Βοναπάρτη στο Παρίσι, το εισάγει ο ίδιος στο Δουβλίνο.
Το νομικό ενδιαφέρον της δίκης, για την οποία μιλάμε, έγκειται σ’ ένα σημείο: ο συνήγορος του Guernsey δέχθηκε την υπεξαίρεση δέκα αντιγράφων των εκθέσεων, όμως αρνήθηκε την ενοχή, επειδή ο σκοπός δεν ήταν να χρησιμοποιηθούν για ιδιωτικό σκοπό. Αν το έγκλημα της κλοπής εξαρτάται μόνο από την πρόθεση, με την οποία κανείς ιδιοποιείται παράνομα ξένη περιουσία, τότε ο ποινικός νόμος οδηγήθηκε σε αδιέξοδο από την άποψη αυτή. Οι έντιμοι πολίτες της δικαστικής έδρας ασφαλώς δεν σκόπευαν να προκαλέσουν τέτοια επανάσταση στους όρους ιδιοκτησίας, παρά ήθελαν μόνο να διαβεβαιώσουν με την ετυμηγορία τους ότι τα δημόσια έγγραφα αποτελούν ιδιοκτησία όχι της κυβέρνησης, παρά του κοινού.
Το άρθρο συμπεριλάμβανε, επίσης, μεγέθη της οικονομίας στα Επτάνησα, σε λίρες Αγγλίας, που ο ίδιος είχε επεξεργαστεί. Σύμφωνα με αυτά, στα Ιόνια νησιά η φορολογία και οι δαπάνες σε ετήσια βάση το 1830 είχαν ανέλθει σε 147.482 και 170.000, αντιστοίχως, έναντι 68.459 και 48.500 το 1815 και 108.997 και 87.420, αντιστοίχως, το 1817. Το βάρος της κατοχής, δεδομένων των δαπανών για στρατιωτικές μονάδες και μονάδες καταστολής, οχυρωματικά έργα, εξυπηρετικό πολιτικό προσωπικό και παχυλές αμοιβές για τη βρετανική γραφειοκρατία, οδηγούσε σε οικονομική αφαίμαξη των νησιών.
Τα επίμαχα έγγραφα στη δίκη στο Λονδίνο, με την οποία ασχολήθηκε στην αρχή του άρθρου του ο Μαρξ, αφορούσαν την προώθηση βρετανικού σχεδίου, που προέβλεπε την απόλυτη αποικιοποίηση της Κέρκυρας, εφόσον δεν ήταν εφικτή η διατήρηση του ελέγχου σε όλα τα Επτάνησα. Το σχέδιο, ενώ είχε αποσπάσει σε πρώτη φάση την «υπόγεια» συγκατάθεση ορισμένων παραγόντων της επτανησιακής ιθύνουσας τάξης, συνάντησε λαϊκή κατακραυγή και τελικά καθολική καταδίκη.
Η επίσκεψη του Βρετανού υπουργού Ουίλιαμ Γλάδστων στα νησιά, το 1858, είχε ως σκοπό την εξασφάλιση παραίτησης από την αξίωση άμεσης ένωσής τους με την Ελλάδα, με «αντάλλαγμα» τη φιλελευθεροποίηση του τοπικού καθεστώτος ή την περαιτέρω βίαιη επιβολή. Η πλήρης άρνηση του - αστικοδημοκρατικού με ισχυρή λαϊκή βάση - κινήματος των Επτανησίων Ριζοσπαστών να συναινέσει συνάντησε ευρεία αποδοχή, συμπαρέσυρε τους Μεταρρυθμιστές της μεγαλοαστικής επτανησιακής τάξης και οδήγησε σε πλήρη αποτυχία τη διπλωματική αποστολή, εν μέσω κορύφωσης των ραδιουργιών και της υποκρισίας των Βρετανών πολιτικών, που με ενάργεια αποκάλυπτε και στιγμάτιζε στο άρθρο του ο Μαρξ.
Το καθεστώς της βρετανικής «προστασίας» στα Επτάνησα στηριζόταν τυπικά σε συμφωνία που είχαν υπογράψει το 1815 οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, στο πλαίσιο συνόδου εκπροσώπων τους στη Βιέννη για ποικίλα θέματα, με τη συμμετοχή και του Κερκυραίου πολιτικού Ιωάννη Καποδίστρια, τότε υπουργού της Ρωσίας. Οι Βρετανοί είχαν υπερβεί την καθορισμένη δικαιοδοσία τους. Το 1817 είχαν επιβάλει με τη βία, με κανόνια τους στραμμένα στην πόλη της Κέρκυρας, ιδιαίτερα απολυταρχικό Σύνταγμα, με την αρωγή της τοπικής αριστοκρατίας. Μέλη κυρίως της ανερχόμενης αστικής τάξης, όπως ο λόγιος Ανδρέας Μουστοξύδης, γύρω στα 1830 είχαν υποβάλει υπόμνημα διαμαρτυρίας στον βρετανικό Θρόνο.
Πολύ ισχυρές λαϊκές αντιδράσεις εναντίον του καθεστώτος, τις οποίες οι Βρετανοί αντιμετώπισαν με φρικώδη βία, είχαν ξεσπάσει στην Κεφαλονιά τη διετία 1848-1849. Την τερατώδη εκείνη καταστολή αναδείκνυε ο Μαρξ, βάλλοντας και κατά της πολλαπλής οικονομικής καταπίεσης και εκμετάλλευσης.
Είναι ενδεικτικό της αγωνιστικότητας που εξέπεμπαν οι πρωτουργοί του κινήματος των Επτανησίων Ριζοσπαστών, οι οποίοι έθεταν ευρύτερα θέματα στην «ατζέντα» τους μαζί με το κυρίαρχο αίτημα της Ένωσης με την Ελλάδα, το - πιο πάνω εικονιζόμενο - απόσπασμα κειμένου φύλλου της εφημερίδας τους «Ριζοσπάστης», που είχε εκδοθεί στην Κέρκυρα το 1850.
Διακήρυσσε, όσον αφορά τις υποκείμενες διεθνείς δεσμεύσεις:
«Ημείς ούτε ανεγνωρίσαμεν ούτε αναγνωρίζομεν ποτέ τας συνομολογουμένας συνθήκας μεταξύ των δυνατών της γης, δια των οποίων οι ατυχείς λαοί πωλούνται, αγοράζονται, ανταλλάσσονται και διανέμονται ως τόσα κτήνη· (...) αι επάρατοι αύται συνθήκαι δεν είναι ειμή το αποτέλεσμα της βίας ή της ανάγκης· άμα δε αύτη εκλείψη ή εκείνη δυνηθή να καταβληθή, – το οποίον έγκειται εις αυτήν των την φύσιν και ή εγρήγορα ή αργά είναι αδύνατον να μη ακολουθήση, – οι λαοί αναλαμβάνουσιν αυτοδικαίως την ελευθερίαν και ανεξαρτησίαν των» («Ο Ριζοσπάστης», φ. 3, σελ. 1, «Η Βουλή και ο Αρμοστής», 6.5.1850, Κέρκυρα).
ΑΛΕΚΟΣ ΚΑΣΤΡΙΝΟΣ
