Δεν είχε γίνει ποτέ πριν και δεν έχει γίνει άλλη φορά, από τότε ίσαμε τις μέρες μας, τόσο μεγάλη αγωνιστική συγκέντρωση και πορεία του λαού της Κέρκυρας. Το ημερολόγιο έγραφε 12 Νοεμβρίου 1944. Σαν σήμερα, δηλαδή, πριν από 78 χρόνια. Η παρέλαση του λαού σε παράταξη στο κέντρο της πόλης, σύμφωνα με την εφημερίδα «Η Φωνή του Λαού» του ΕΑΜ Κέρκυρας, κάλυπτε μήκος τριών χιλιομέτρων. Έλαβαν μέρος στη συγκέντρωση, όπως πληροφορούσε η εφημερίδα «Νέα Ζωή» της κερκυραϊκής Οργάνωσης του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, περισσότεροι από 15.000 άντρες και γυναίκες κάθε ηλικίας. Το ΕΑΜ της Κέρκυρας ήταν ο οργανωτής.

Χιλιάδες άνθρωποι από κάθε περιοχή του νησιού είχαν φτάσει αποβραδίς στην πόλη με τα πόδια, διανύοντας με πορείες δέκα, είκοσι, τριάντα και σαράντα χιλιόμετρα, ακόμη και υπό βροχή και βέβαια με πολύ κρύο, βροντοφωνάζοντας:

«Ζήτω, ζήτω το ΕΑΜ!».

Υπερβολές, θα πείτε ίσως.

Κι όμως!

Δεν αποκλείεται η εφημερίδα «Νέα Ζωή» να είχε υιοθετήσει την πιο συντηρητική ή θεωρούμενη πιο υπεύθυνη από τις διάφορες εκτιμήσεις, που είναι φυσικό να υπήρχαν, για τον αριθμό των διαδηλωτών.

Ακούστε με ποια λόγια διέσωσε το γεγονός εκείνης της παλλαϊκής συγκέντρωσης στη δική του εφημερίδα «Κερκυραϊκά Νέα» ο αντίπαλος του ΕΑΜ, σημαντικότερος Κερκυραίος δημοσιογράφος της εποχής και υποστηρικτής των επιλογών της κυρίαρχης αστικής τάξης, Κώστας Δαφνής: «Το Σάββατο 11 Νοεμβρίου άρχισαν να εισέρχονται εις την πόλιν συντεταγμένοι κατά τετράδας οι οπαδοί του ΕΑΜ των διαφόρων περιοχών της νήσου. Αι φάλαγγες αυταί των εαμιτών, φέρουσαι πλακάτ με πύρινα συνθήματα, εις τα οποία εκυριάρχει το "Θάνατος στους δοσιλόγους", παρήλαυνον δια της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, προ της οικίας Μολυβάδα εις την οποίαν ήτο εγκατεστημένος ο Κυβερνητικός Αντιπρόσωπος. Κάθε τμήμα το οποίον διήρχετο εκείθεν εξέσπα εις ζητωκραυγάς υπέρ του Μακκά, γεγονός το οποίον ηνάγκαζε τον Κυβερνητικόν Αντιπρόσωπον να βγαίνει εις το παράθυρον, να χαιρετά και να υφίσταται τα πλακάτ και τα προφορικά συνθήματα. Ο μέγας όγκος των οπαδών του που είχε πετύχει να κινητοποιήσει το ΕΑΜ εις μίαν επίδειξιν δυνάμεως, προεκάλεσεν έκπληξιν και βαθείαν εντύπωσιν εις τον Μακκάν. Δια πρώτην φοράν έβλεπεν και αυτός και οι άλλοι, Κερκυραίας χωρικάς της Λευκίμμης να παρελαύνουν κατά τετράδας, ψάλουσσαι θούρια, μετά πεζοπορείαν 37 χιλιομέτρων. Υπό την επήρειαν της εντυπώσεως αυτής, των συνθημάτων (...) ο Μακκάς καλεί τον εισαγγελεύοντα Πλημμελειοδικών πρωτοδίκην Π. Γίδαν και του δίδει εντολήν εντός της νυκτός του Σαββάτου να προβεί εις την σύλληψιν των δοσιλόγων».

«Μέγας όγκος», λοιπόν, σύμφωνα με τον Κ. Δαφνή, από την παραμονή της συγκέντρωσης ακόμα, καθώς είχαν φτάσει στην πόλη και διαδήλωναν χιλιάδες κάτοικοι των χωριών. Η ενιαία συγκέντρωση της νεολαίας και του λαού της Κέρκυρας ήταν καθορισμένη όμως για την Κυριακή. Με επίκεντρο την πλατεία Σαρόκου.

Ήταν το Δευτεροκύριακο του Νοεμβρίου, σαν συνέχεια αγωνιστική, θα 'λεγε κανείς, του Πρωτοκύριακου της μεγάλης λιτανείας του σεπτού σκηνώματος του πολιούχου της πόλης Αγίου Σπυρίδωνα που οι προύχοντες κρύβουν ότι, σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, στην Κύπρο γκρέμιζε ιδιωτικές εμπορικές σιταποθήκες και μοίραζε δίκαια το σιτάρι στον κόσμο που το χρειαζόταν ή το είχε κιόλας καλλιεργήσει. Ήταν μια αγωνιστική γιορτή, πανάξια συνέχεια και του γεγονότος ότι το Πρωτοκύριακο του Νοεμβρίου του 1941 μαθητές και άλλοι νέοι της Κέρκυρας είχαν υψώσει το ανάστημά τους στον μουσολινικό φασισμό-καταχτητή του νησιού.

Τόσο μέγας ήταν πράγματι ο όγκος των διαδηλωτών εκείνη την Κυριακή 12 Νοεμβρίου 1944, που ο δικηγόρος Στέφανος Γκούσης, επικεφαλής του ΕΑΜ Λευκίμμης, δεν δίστασε να γράψει σε απομνημονεύματά του πως σύμφωνα με μια δική του εκτίμηση, υποθέτουμε εξωπραγματική, ο αριθμός όσων πήραν μέρος στη διήμερη ουσιαστικά κινητοποίηση μπορεί να έφτανε τους 50.000!

Η Κέρκυρα είχε συγκλονιστεί, ο κόσμος πιο πολύς από ποτέ, τόσο που εύκολα έχανε κανείς τον λογαριασμό και το μέτρο, όσο και αν πριν από οκτώ χρόνια, το 1936, είχε γίνει μια επίσης πολύ μεγάλη εργατική - λαϊκή διαδήλωση με χιλιάδες λαού. Φίλοι κι εχθροί του ΕΑΜ, φαίνεται, δεν πίστευαν στα μάτια τους. Έπλεαν σε πέλαγος ευτυχίας οι πρώτοι. «Ξεχνούσαν» και ότι από ψηλά τούς σημάδευαν κάνες όπλων, ενώ Άγγλοι αξιωματικοί, παρόντες στη συγκέντρωση, έκαναν πως δεν έβλεπαν.

Διότι δεν ήταν καθόλου υπερβολική μια άλλη πληροφορία που ο Γκούσης διέσωσε με τον δικό του λιτό εκφραστικό τρόπο στο ίδιο κείμενό του:

«Στρατιώται του ΕΔΕΣ ιστάμενοι εις τα παράθυρα των γύρω οικιών της Πλατείας Σαρόκου με τα όπλα εστραμμένα εναντίον μας (άλλα πιστεύοντες) ανέμενον, ως φαίνεται, μήπως εκδηλωθώμεν εναντίον τους δια να μας πυροβολήσουν».

Υπό την απειλή πολυβόλων και ωμής δήλωσης στρατιωτικού τοποτηρητή των Άγγλων και του ηπειρωτικού ΕΔΕΣ ότι «θα πνίξει στο αίμα» κάθε αμφισβήτηση του τριαδικού μονοπωλίου της εξουσίας Άγγλων - ΕΔΕΣ- τοπικής ελίτ, που είχε επιβληθεί στο νησί από τις 10 Οκτωβρίου 1944, δηλαδή από την πρώτη μέρα της απελευθέρωσης του νησιού και το πρώτο τότε ένοπλο χτύπημα μιας πρώτης μεγάλης γιορτινής συγκέντρωσης του ΕΑΜ, πραγματοποιήθηκε τις 12 Νοεμβρίου 1944 εκείνη η μεγαλειώδης, συγκλονιστική, ειρηνική πορεία του λαού. Στη μισοερειπωμένη από τους κατοχικούς βομβαρδισμούς πόλη. Τριάντα δύο μέρες από την αποτίναξη του ναζιστικού ζυγού και τις αυθημερόν αγγλοαμερικανικές εντολές μονομερούς αφοπλισμού του κραταιού ΕΛΑΣ και υποταγής του νησιού στην εξουσία του φερμένου επί τούτου από την Ήπειρο 65ου Συντάγματος του ΕΔΕΣ και αγγλοαμερικανικής δύναμης.

Με γενναιότητα και πίστη στο δίκιο του, ενώ η βρώμικη προπαγάνδα ελλείψει άλλων επιχειρημάτων είχε αρχίσει να διαδίδει ότι δήθεν αντάρτες της Αλβανίας και σώμα του ΕΛΑΣ από την ελεύθερη Ελλάδα σχεδίαζαν με πρόσκληση του τοπικού ΕΛΑΣ να αποβιβαστούν στην Κέρκυρα για να την καταλάβουν, ο λαός του νησιού, με τη νεολαία του στις πρώτες γραμμές, ύψωνε πάλι δυναμικά το ανάστημά του, με τις σημαίες του ΕΑΜ. Αψηφούσε ασυγκάλυπτες απειλές αξιωματούχων του ΕΔΕΣ, με κατοχική λογική, ακόμη και ότι δεν θα δίσταζαν να επαναλάβουν στην Κέρκυρα τις σφαγές αντρών και παιδιών του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ, μεταξύ των οποίων και ο Κερκυραίος Σπύρος Μεγαλογένης, που άτιμα είχαν διαπράξει στην Πρέβεζα πριν φύγουν από εκεί με το στίγμα της συνεργασίας με τους Γερμανούς κυνηγημένοι από τον Άρη Βελουχιώτη και τον ΕΛΑΣ και μεταφερθούν αργότερα με αγγλικά πλοία στη δύσμοιρη Κέρκυρα.

Με ειλικρίνεια -και κάποιαν ευπιστία ή και αφέλεια όπως θα μπορούσε κανείς να πει σήμερα κρίνοντας εκ των υστέρων αφ' υψηλού- το ΕΑΜ και ο λαός της Κέρκυρας, που σύμφωνα και με τους εχθρούς του όντως είχε ταχθεί στη μεγάλη πλειονότητά του με το ΕΑΜ, διαδήλωναν σαν ένας άνθρωπος για «εθνική ενότητα» ενώ η έτερη ταξική «εθνική πλευρά» σήκωνε όπλα εναντίον τους. Για το δίκιο διαδήλωναν. Για προκοπή. Με υποδειγματική ενότητα θέλησης και δράσης. Υπέρ των δικαίων τους και, πού να 'ξεραν τι λογάριαζαν οι ντυμένοι φίλοι εχθροί των συμφερόντων του, υπέρ του προγράμματος της κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας» και της ίδιας της κυβέρνησης. Για χάρη του στόχου αυτού και αποβλέποντας με κάθε υποχωρητικό τρόπο στην αποτροπή μιας γενικευμένης σύγκρουσης, συχνά υποτιμούσαν ή και αποσιωπούσαν και όσα είχαν προηγηθεί και όσα διαφαίνονταν καθαρά, αφού το πρώτο κύμα διώξεων εις βάρος των ΕΑΜικών οργανώσεων είχε ξεκινήσει, με βία και με δόλο είχε προωθηθεί ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ και οι ενδείξεις επιβολής συνθηκών τρομοκρατίας πλήθαιναν καθημερινά, με στόχο την υποταγή του λαού στη νέα μονομερή και ταξική βέβαια εξουσία. Οι ελπίδες ότι θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές με ειρηνικά μέσα και στην Κέρκυρα και στην Αθήνα και σε όλη τη χώρα η ελεύθερη έκφραση του λαού και η αποδοχή των στόχων του δεν είχαν ακόμη παύσει.

Έτσι η «Νέα Ζωή» στον πρωτοσέλιδο τίτλο της, σε πανηγυρικό τετρασέλιδο φύλλο της (αρ. φ. 6) με ημερομηνία Τετάρτη 15 Νοεμβρίου 1944, που ήταν αφιερωμένο στη συγκέντρωση, πρόβαλε ως πρώτη λαϊκή θέση-απαίτηση την «Εθνική Ενότητα», μαζί βέβαια με τη «Λαοκρατία».

Ο «εκλεκτός» τότε του πρωθυπουργού Γεώργιου Παπανδρέου και κατοπινός βουλευτής του Συναγερμού του στρατηγού Αλέξανδρου Παπάγου τοποθετημένος -δίκην υπουργού- κυβερνητικός εκπρόσωπος στο νησί και σ' όλα τα Ιόνια νησιά, Λέων Μακκάς, που σκόρπιζε υποκριτικές διαβεβαιώσεις σεβασμού των ελευθεριών και των δικαιωμάτων του λαού και ταυτόχρονα «έσκαβε το λάκκο» του ΕΑΜ, ήταν ακόμη αντικείμενο επιδοκιμασιών. Σχεδόν τρομοκρατημένος από τις πρώτες ενδείξεις του λαϊκού ξεσπάσματος του Σαββάτου 11 Νοεμβρίου, το ίδιο βράδυ, πριν αρχίσει η συγκέντρωση της Κυριακής, διέταξε τη σύλληψη δοσιλόγων της κατοχικής περιόδου, ενώ λίγο αργότερα βέβαια επέλεξε τη συγκάλυψή τους, όπως αξίωνε η τοπική ελίτ, παύοντας τον -λίγο μετά δολοφονημένο κιόλας- γενναίο δικαστή Παναγιώτη Γίδα, που ο ίδιος είχε διορίσει ανακριτή. Είχε προκαλέσει μάλιστα προσβλητικόν αποκλεισμό του ΕΑΜ από τη γιορτή της 28ης Οκτωβρίου, λίγες ημέρες νωρίτερα, επιτρέποντάς του συμμετοχή με «ολιγομελή αντιπροσωπεία», στο περιθώριο του ηπειρωτικού Συντάγματος του ΕΔΕΣ.

Ο λαός, μαζί με το ΕΑΜ, πάσχιζε με τη μία υποχώρηση μετά την άλλη να σώσει τα δικαιώματά του και να πετύχει τελικά μιαν ομαλή εξέλιξη, μη θέλοντας να πιστέψει ότι οι ντυμένοι φίλοι αντίπαλοι των συμφερόντων του με την ισχύ των «εθνικών» και των βρετανικών όπλων θα τον γονάτιζαν. «Ο λαός είναι πια η Αυτού Μεγαλειότητα ο Βασιλεύς», δεν δίσταζε να δηλώνει δημαγωγικά ο Λέων Μακκάς για να τον αποκοιμίσει. Χιλιάδες ΕΠΟΝίτες, μέλη και φίλοι της Νεολαίας του ΕΑΜ, τον είχαν υποδεχθεί στη δεύτερη επίσκεψή του στο νησί, τις 16 Οκτωβρίου 1944, με ζητωκραυγές και υπέρ του. «Εθνική ενότητα και ομαλή εξέλιξη, η πολιτική του ΚΚΕ», τόνιζε η «Νέα Ζωή».

«Ελλάδα Λαοκρατούμενη! Αυτό το αίτημα διατύπωσε ο κερκυραϊκός λαός στη μεγαλειώδη και πρωτοφανή για την Κέρκυρα συγκέντρωση της περασμένης Κυριακής», τιτλοφόρησε -σε πιο ξεκάθαρους τόνους- το ανάλογο πρωτοσέλιδο θέμα στο δικό της επίσης πανηγυρικό τετρασέλιδο φύλλο (αρ. φ. 8) με ημερομηνία 19 Νοεμβρίου, δηλαδή ακριβώς μία εβδομάδα μετά τη συγκέντρωση, η «Φωνή του Λαού» του ΕΑΜ Κέρκυρας.

Οι κομμουνιστές και όλοι οι ΕΑΜίτες της Κέρκυρας προσπαθούσαν, καθώς υπήρχαν φωνές για εντονότερη αντίδραση στις κάθε είδους ακόμη και εγκληματικές προκλήσεις των νέων «δυνάμεων του νόμου και της τάξης», να διατηρήσουν την απαραίτητη βέβαια ψυχραιμία τους.

Έτσι, ακόμα και επιθέσεις εναντίον γυναικών αμέσως μετά τη συγκέντρωση της 12ης Νοεμβρίου 1944 ή και μια προβοκατόρικη ρίψη χειροβομβίδας εκ μέρους οπλιτών του ΕΔΕΣ εναντίον Άγγλου αξιωματικού με σκοπό να δικαιολογηθούν εκείνη την ημέρα νέες διώξεις, επί ένα χρονικό διάστημα απουσίαζαν από την ειδησεογραφία του ΕΑΜικού και του κομματικού Τύπου. Η υπόθεση μιας γενικευμένης σύρραξης κρεμόταν ίσως από μια κλωστή.

Η αποφασιστικότητα για δράση, ωστόσο, δεν έλειπε. Αντιθέτως, ξεχείλιζε -«Στο σκαμνί οι προδότες», ζητούσε το φύλλο της «Νέας Ζωής»- ακόμη και την ώρα που, παραδόξως, σαν να αγνοούνταν τα προειδοποιητικά χτυπήματα, εκφραζόταν «εμπιστοσύνη» στον κυβερνητικό τοποτηρητή.

Λαοθάλασσα

«Πειθαρχημένη συνειδητά η Λαοθάλασσα, με πειθαρχία βγαλμένη από τη συνείδηση των δικαιωμάτων της και της οργανωμένης της δύναμης», υπογράμμιζε η «Νέα Ζωή» στο κύριο άρθρο της,

«εβροντοφώναξε για μια ακόμα φορά προς όλες τις κατευθύνσεις, και προς τους εχθρούς και προς τους φίλους, τη θέλησή της: Λαοκρατία!

»Ξεκινώντας -συνέχιζε το άρθρο- -από τις άκρες του νησιού οι σκλάβοι, και για πρώτη φορά και οι σκλάβοι της γης ήρθανε να ενώσουν τη φωνή τους με τους εργαζόμενους της πόλης σε μια κοινή απαίτηση για το σεβασμό των ελευθεριών του Λαού που αποχτήθηκαν με δάκρυα κι' αίμα οχτώ χρόνων αγώνων, για τη τιμωρία των εθνοπροδοτών που δουλικά και άτιμα εξυπηρετήσανε τα ατομικά τους συμφέροντα περιφρονώντας τη λαϊκή δυστυχία και ασελγώντας πάνω στην εθνική και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, για την εξασφάλιση της εθνικής ενότητας. Δεν τους εμπόδισε ούτε ο κόπος, ούτε οι δυσκολίες και οι στερήσεις, και δεν ελογάριασαν τις ύπουλες απειλές για σφαγές και "Πρέβεζες". Και αποδείξανε με τη συνειδητή τους πειθαρχία την πολιτική τους ωριμότητα και την ικανότητά τους να πάρουν οι ίδιοι στα χέρια τους την τύχη τους.

»Η θέλησή τους, η πειθαρχία τους, ο πολιτισμός τους αναγνωρίστηκαν κι' εχαιρετίστηκαν κι' από τους Συμμάχους κι' από τον αντιπρόσωπο της Εθνικής μας Κυβέρνησης. »Αλλ' αυτή η αναγνώριση επιβάλλει την υποχρέωση περισσότερης δραστηριότητας και συνεπέστερης εκπλήρωσης των υποσχέσεων που δόθηκαν για την κατοχύρωση των λαϊκών κυριαρχικών δικαιωμάτων και την πιστή εφαρμογή του κυβερνητικού προγράμματος.

»Δεν ανάψανε τα πάθη ανάμεσα στον κερκυραϊκό Λαό.

»Ο κερκυραϊκός Λαός ξέρει -και το απόδειξε- να κάνει πολιτισμένη όσο και σταθερή χρήση των ελευθεριών του.

»Κι αν από την εξάσκηση αυτού του δικαιώματός του άναψαν πάθη σε μερικούς ξένους προς την Κέρκυρα και τον κερκυραϊκό πολιτισμό, σ' αυτό δε φταίει ο λαός κι' αυτό δε δικαιολογεί τον περιορισμό των ελευθεριών του με την απαγόρευση των ανοιχτών συγκεντρώσεων.

»Αλλού βρίσκεται το κακό κι' αλλού έπρεπε να αναζητηθεί.

»Ο κερκυραϊκός Λαός βροντοφώναξε τη θέλησή του να γίνουν σεβαστά τα κυριαρχικά του δικαιώματα που διακηρύχτηκαν σαν πρόγραμμα της Εθνικής του Κυβέρνησης.

Και περιμένει».

Τι έκανε την επομένη ο Λέων Μακκάς εις βάρος του λαού που περίμενε όλα αυτά; Με τη δύναμη των όπλων του ηπειρωτικού ΕΔΕΣ και στο όνομα του στρατηγού του Ναπολέοντα Ζέρβα - που αργότερα παρέλαυνε στην πόλη πάνω σε βρετανικό τανκ- απαγόρευσε κάθε συγκέντρωση άνω των 20 ατόμων!

Προηγουμένως, για να χορηγήσει άδεια για τη συγκέντρωση της 12ης Νοεμβρίου, χρειάστηκε να συμφωνήσει το ΕΑΜ να είναι κι αυτός ομιλητής. «Αποδέχθηκε ευχαρίστως την πρόσκληση», ειπώθηκε δημοσίως. Είχε συμφωνήσει ο Λ. Μακκάς, επιτέλους, μπροστά στο κύμα της λαϊκής κατακραυγής, να κινήσει τη διαδικασία δίωξης δοσιλόγων της κατοχής.

Μέσα σε δύο μέρες

«Δυστυχώς, αντιλαϊκά στοιχεία κατέβαλαν και καταβάλλουν κάθε προσπάθεια να εμποδίσουν την ελεύθερη και ομαδική εκδήλωση των λαϊκών εκδηλώσεων. Χτυπούν δολοφονικά το λαό στην πρώτη εκδήλωσή του που θέλησε να χαιρετήσει τους αντιπροσώπους των μεγάλων μας συμμάχων, πάνε να τον τρομοκρατήσουν, να τον συκοφαντήσουν», σημείωσε η Νέα Ζωή σε άλλο πρωτοσέλιδο κείμενο στο ίδιο φύλλο της, σε μια έμμεση αναφορά σε όσα είχαν συμβεί στη συγκέντρωση του ΕΑΜ τις 10 Οκτωβρίου.

Από το ίδιο κείμενο μαθαίνουμε ότι η εξαγγελία και πραγματοποίηση της εκπληκτικής εκείνης συγκέντρωσης έγινε μόλις μέσα σε δύο μέρες. Η Νομαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ είχε συγκροτήσει ειδική οργανωτική επιτροπή για τη συγκέντρωση.Ακόμη, ότι με αιτιολογικό πως μπορεί να αντιδρούσαν αφύσικα δήθεν με δική τους πρωτοβουλία κάποιοι οπλίτες του ΕΔΕΣ που βρίσκονταν στα Παλαιά Ανάκτορα, είχε ζητηθεί να αλλάξει ο τόπος συγκέντρωσης από την Πάνω Πλατεία στην Πλατεία Σαρόκου. Όπου βέβαια, σε μπαλκόνια και ταράτσες, είχαν καταλάβει καίριες θέσεις, ελέγχοντας καλύτερα τις κινήσεις του πλήθους, άλλοι οπλισμένοι ΕΔΕΣίτες!

Οι ΕΑΜικές οργανώσεις και οι πολιτικές οργανώσεις που συσπειρώνονταν στο ΕΑΜ κυκλοφόρησαν τις 10 Νοεμβρίου δύο παράλληλες προκηρύξεις για τη συγκέντρωση, το περιεχόμενο των οποίων έχει σωθεί στο φύλλο της «Φωνής του Λαού».

Απειλές, προκειμένου να μην γίνει η συγκέντρωση, είχε δεχθεί σύμφωνα με τη «Φωνή του Λαού» και ο ίδιος ο Λ. Μακκάς, που με παλινωδίες προσπαθούσε να μην ταυτιστεί με τις πιο έξαλλες ακραίες δυνάμεις της τοπικής ελίτ και του ΕΔΕΣ και να πείσει το ΕΑΜ «να βάλει νερό στο κρασί του», υποσχόμενος τα αντίθετα πράγματα από εκείνα που έπραττε και σχεδίαζε, αποβλέποντας και αυτός στην εξουδετέρωση του «κινδύνου» που εκείνο αντιπροσώπευε για τις αστικές δυνάμεις. «Ο Κυβερνητικός Αντιπρόσωπος δέχεται κι αυτός απειλές που τις αντιμετωπίζει με όλη την αξιοπρέπεια και τον ανδρισμό, που αρμόζουν σε τέτοιες περιπτώσεις», είχε αναφέρει η «Φωνής του Λαού». Ενώ ήδη στην πόλη βρίσκονταν χιλιάδες αποφασισμένου λαού, το απόγευμα του Σαββάτου ο Λ. Μακκάς εξέδωσε ανακοίνωση, με την οποία γνωστοποιούσε ότι επέτρεπε την πραγματοποίηση της κυριακάτικης πρωινής διαδήλωσης του ΕΑΜ, καθώς και άλλης συγκέντρωσης που είχε εξαγγείλει για το απόγευμα της ίδιας μέρας η Οργάνωση του ΚΚΕ, στην αίθουσα του Κερκυραϊκού Γυμναστικού Συλλόγου, με σκοπό να τιμήσει την επέτειο της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης του ρωσικού λαού. Θα παραβρίσκονταν, ανέφερε, στην πρώτη ο ίδιος και στη δεύτερη, προς τιμήν της επετείου «της Εθνικής Εορτής της Συμμάχου Σοβιετικής Ρωσσίας», εκπρόσωπός του. Για τη συγκέντρωση του ΕΑΜ και της Νεολαίας του ΕΠΟΝ ανέφερε ότι «η συγκέντρωσις αποσκοπεί τις την έκθεσιν του απολογισμού τής κατά τον τελευταίον καιρόν δράσεως των δύο οργανώσεων».

Αγωνιστής απ' το χωριό Άγιος Ματθαίος, ο Γιώργος Κουρής, έχει αφήσει μια δική του γραπτή μαρτυρία για εκείνον το λαϊκό, πανηγυρικό ξεσηκωμό που θα μείνει με χρυσά γράμματα στην κερκυραϊκή ιστορία:

«Την προηγούμενη ξεκίνησε ο κόσμος για την πόλη, τραγουδώντας σε όλο το δρόμο τα τραγούδια του αγώνα. Το βράδυ φιλοξενήθηκαν για ύπνο, φαγητό στα σπίτια των κατοίκων της πόλης και την επομένη στην πλατεία του Σαρόκου δέχτηκαν με ακράτητο ενθουσιασμό τον αντιπρόσωπο της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας Λέοντα Μακκά με τους αντιπροσώπους του ΕΑΜ Κέρκυρας (…) κι όλους τους οργανωτές του ΕΑΜ με τους θερμούς λόγους για την εθνική απελευθέρωση». Ήταν «λαοθάλασσα που παρήλαυνε ασταμάτητα, επευφημώντας, τραγουδώντας και χορεύοντας όλο το βράδυ στο πάρκο της Γαρίτσας».

Τραγουδούσαν, όπως διέσωσε:

Είμαστε εμείς Ελλάδα τα παιδιά σου
οργανωμένα μέσα στο ΕΑΜ
και για σένα και τη Λευτεριά σου
θ’ αγωνιστούμε όλοι με μια καρδιά
ΕΑΜ, ΕΑΜ, ΕΑΜ, φωνή Λαού
που φτάνει ως τ’ άστρα τ’ ουρανού.

Πορείες από τα πιο μακρινά χωριά

Εντυπωσιακή είναι η περιγραφή, σε κείμενο του φύλλου της «Νέας Ζωής» με τον τίτλο «Παλλαϊκή συμμετοχή», όσων προηγήθηκαν με τον ερχομό του κόσμου από τα χωριά, αλλά και η καταγραφή των συνθημάτων του, των σημαιών που ύψωνε στη διαδήλωση, της υποδοχής του στην πόλη. Στην κυριακάτικη συγκέντρωση - πορεία ήταν και μπάντα της Παλαιάς Φιλαρμονικής.

Αντιγράφουμε:

«Από την παραμονή της μεγάλης συγκέντρωσης άρχισαν να καταφτάνουν πολυπληθείς αντιπροσωπείες από τα διάφορα χωριά.

»Άντρες γυναίκες, παιδιά, τα νειάτα της εξοχής, φέρνουν το χαιρετισμό του χωριού στους κατοίκους της πόλης.

»Τα σπίτια άνοιξαν τις πόρτες τους για να φιλοξενήσουν τους χωριάτες μας που πεζοπορώντας με βροχή και κρύο και αδιαφορώντας για την κακοπέρασή τους θεωρήσανε υποχρέωσή τους να μπούνε στην πόλη να διαδηλώσουν τα δημοκρατικά τους αισθήματα και να εκφράσουν την εμπιστοσύνη τους στις εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις, που τους καθοδηγούν στο δρόμο της λαϊκής νίκης.

»Εκατοντάδες άνθρωποι του λαού από τα προάστεια βγήκαν αυθόρμητα να κάμουνε την υποδοχή των ερχόμενων από τα χωριά. Πρώτες φθάσανε οι ομάδες από τα μακρυνά χωριά η μία ύστερα από την άλλη. Άλλοι διανύσανε 30, άλλοι 40, άλλοι περισσότερα ακόμα χιλιόμετρα πεζοπορία με βροχή, έχοντας για εμψυχωτή την πίστη τους στον τελικό σκοπό, το όραμα της χθες, στο γεγονός της αύριο: τη λαοκρατία.

»Δεν έμεινε χωριό της Κέρκυρας, δεν έμεινε άκρη του νησιού μας που να μην εκδήλωσε έμπραχτα τη θέλησή του με συμμετοχή στην παλλαϊκή συγκέντρωση.

»Αυτοκίνητα δεν υπήρχαν, τ' άλλα μεταφορικά μέσα λιγοστά ύστερα από την αρπαγή τους από το βάρβαρο καταχτητή, κ' όμως οι αγρότες μας κάνοντας υπεράνθρωπες θυσίες ήρθανε και μάλιστα φέρνοντας μαζί τους τα λάβαρά τους, τις σημαίες τους, τις πινακίδες τους, με τα ζωντανά εθνικοαπελευθερωτικά συνθήματα.

»Η Λευκίμμη στάθηκε πρωτοπόρα και στη συμμετοχή των γυναικών. Πάνω από τριακόσιες λευκιμμιώτισσες με τις ωραίες τοπικές τους ενδυμασίες πήραν μέρος στην παρέλαση, υπέροχη ορχήστρα αποτελούσε ξεχωριστό μέρος της αντιπροσωπείας της Λευκίμμης. »Οι τηλεβόες από νωρίς δίνουνε τον τόνο του κατοπινού συναγερμού. Οι αγροτικές ομάδες παραταγμένες στο δρόμο που οδηγεί από το ψυχιατρείο στο αεροδρόμιο κρατούσαν μέχρι τα Τρία Γεφύρια. Τραγούδια, βιολιά, συνθήματα δίνανε τον παλμό του πιο ανυπόκριτου ενθουσιασμού.

»Παρά την αλλαγή του χώρου της συγκέντρωσης, που αντί για την "Απάνω Πλατεία" καθορίστηκε τελικά η πλατεία Σαρόκου, η συρροή του κόσμου ήταν μεγάλη.

»Σαν χείμαρροι οι οργανωμένοι άρχισαν να πλημμυρίζουν την πλατεία. Η εθνική μας πολιτοφυλακή ανάλαβε το έργο της εξασφάλισης της τάξης στο χώρο της συγκέντρωσης.

»Το Εργατικό Κέντρο, η πρώτη, δεύτερη, τρίτη, τέταρτη, πέμπτη, έχτη τομεακές του ΕΑΜ πόλης. Η ΕΠΟΝ με όλα τα τμήματά της. Η μαθητική ΕΠΟΝ. Η Εθνική Αλληλεγγύη. Οι αντιπροσωπείες περιφερειών Λευκίμμης, Μέσης και Όρους πήραν τις θέσεις τους και με παραδειγματική τάξη και πειθαρχία, παραταχθήκανε με μέτωπο προς το σπίτι από τον εξώστη του οποίου θα μιλούσε ο κ. Υπουργός και οι εκπρόσωποι των εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων του νησιού.

»Η πλατεία παρουσίαζε ένα υπέροχο θέαμα: ένα δάσος από λάβαρα, από σημαίες, από πανώ.

»Μια πραγματική ανθρωποθάλασσα επιβλητική στον όγκο και υποδειγματική στην τάξη και την πειθαρχία.

»Οι ποικιλόχρωμες ενδυμασίες των χωρικών προσθέτουν τη γραφικότητά τους στο θαυμάσιο αυτό σύνολο.

»Ρίχνοντας μια ματιά στις πινακίδες που κρατούσε ο λαός διαβάζαμε: "Ζήτω το Έθνος", "Ζήτω η Εθνική Κυβέρνηση", "Ζήτω οι μεγάλοι μας σύμμαχοι", "Το ΕΑΜ συνεχίζει και ολοκληρώνει το 1821", "Η ΕΠΟΝ οδηγεί τα νειάτα στο δρόμο της προόδου και της χαράς", "Ζήτω η Εθνική μας Πολιτοφυλακή", "Θάνατος στους εθνοπροδότες", "Η Ελαιουργία στους Γεωργικούς Συνεταιρισμούς", "Ψωμί, φάρμακα, δουλειά", "Να εξασφαλιστούν δημοκρατικές ελευθερίες, τάξη, ησυχία", "Μητέρα Ελλάδα οι μαραθωνομάχοι σου δεν πεθαίνουν".

»Αδελφωμένες, η σημαία μας και οι σημαίες των τριών μεγάλων Δημοκρατιών (σ.σ. ανέμιζαν σημαίες της Σοβιετικής Ένωσης, της Βρετανίας και των ΗΠΑ), ενσάρκωναν τους αδιάρρηχτους δεσμούς που ενώνουν το λαό μας με τους σύμμαχους λαούς.

»Στο μεταξύ φάνηκε η Παλιά Φιλαρμονική παίζοντας εθνικά εμβατήρια.

»Σε μια στιγμή βγαίνει στο μπαλκόνι ο συν. Βοριάς, αξιωματικός του ηρωικού 15 (σ.σ. Συντάγματος του ΕΛΑΣ). Ξεσπάει πραγματική θύελλα από χειροκροτήματα και ζητωκραυγές: "Βο-ριάς - Βο-ριάς", "ΕΛΑΣ - ΕΛΑΣ". »Νέα χειροκροτήματα και επευφημίες αναγγέλνουν την άφιξη των αντιπροσώπων της Εθνικής Κυβέρνησης και των μεγάλων μας συμμάχων. Ζητωκραυγές "Ζήτω η Εθνική μας ενότητα", "Ζήτω οι σύμμαχοι" διασταυρώνονται στον αιθέρα. Μέλος της οργανωτικής επιτροπής από το μικρόφωνο ανακοινώνει το πρόγραμμα και καλεί τον Κερκυραϊκό Λαό να εκδηλώσει πειθαρχημένα τα αισθήματά του.

»Σ' ατμόσφαιρα ευλαβικής προσήλωσης παίζεται ο Εθνικός μας Ύμνος και σε συνέχεια η χορωδία με τη συνοδεία της μουσικής ψάλλει το πένθιμο εμβατήριο (σ.σ. ενδεχομένως το "Επέσατε θύματα"), ενώ οι χιλιάδες του λαού με πρωτόφαντη συγκίνηση κρατάνε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη των ηρώων που πέσανε στον αγώνα για την Εθνική μας λευτεριά και για τη λαϊκή νίκη».

Λαϊκή δύναμη ακατάβλητη

Ξεχωριστό ενδιαφέρον, λόγω και καταγγελιών που το συνόδευαν, είχε και αντίστοιχο ρεπορτάζ του φύλλου της «Φωνής του Λαού», που έφερε τον τίτλο «Ο λαός κινητοποιείται»:

«Από την ημέρα, που έφυγε ο καταχτητής από το νησί μας, εγκαινιάστηκε μια νέα περίοδος τρομοκρατίας και καταπίεσης του πολυβασανισμένου Κερκυραϊκού Λαού. Στοιχεία αντιλαϊκά προσπαθούν με κάθε τρόπο να εμποδίσουν την ομαλή εξέλιξη του πολιτικού μας βίου, με σκοπό την εξυπηρέτηση πολιτικών συμφερόντων, ξένων προς τα αισθήματα και τις ανάγκες του Λαού. Οι απρόκλητες επιθέσεις, οι αδικαιολόγητες συλλήψεις, η παραβίαση του οικογενειακού ασύλου, η συστηματική παρεμπόδιση της ελεύθερης έκφρασης του λαού, η συκοφαντία και ο διασυρμός προσώπων και παρατάξεων, είναι μερικά από τα μέσα, που μεταχειρίζονται, για να πνίξουν τη λαϊκή θέληση. Ο αποκλεισμός του Λαού από το γιορτασμό της μεγάλης εθνικής και αντιστασιακής γιορτής των 28 του Οχτώβρη, αποτελεί ένα πλήγμα σκληρό για τη φιλοτιμία του Κερκυραϊκού Λαού.

»Η λαϊκή όμως αντίσταση και πίεση, που εκδηλώνεται με τις αδιάκοπες διαμαρτυρίες λαϊκών επιτροπών και των Εθνικοαπελευθερωτικών Οργανώσεων, οδήγησαν το Λαό από νίκη σε νίκη και δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για μια πλατιά λαϊκή συγκέντρωση.

»Το ΕΑΜ παίρνει την απόφαση να καλέσει το Λαό σε μια τέτοια συγκέντρωση (...) »Οι αντιπροσωπείες όλο και φτάνουν από τα χωριά και πλημμυρίζουν την πολιτεία. Συγχρόνως αρχίζουν τα πρώτα κρούσματα τρομοκράτησης του Λαού. Απειλές, προκλήσεις, επιθέσεις είναι τα μέσα, που μεταχειρίζονται για να ματαιώσουν τη συγκέντρωση. Ο Λαός των χωριών και της πόλης αντιμετωπίζει θαρραλέα την κατάσταση (...) Οι προσπάθειες για τη ματαίωση της συγκέντρωσης συνεχίζονται. Απειλούν πως θα την πνίξουν στο αίμα. Μα κανείς δεν τα λογαριάζει αυτά. Η λαϊκή δύναμη είναι ακατάβλητη.

»Κυριακή πρωί, 12 του Νοέμβρη. Η μεγάλη πλατεία, που ορίστηκε για τη συγκέντρωση, είναι πλημμυρισμένη από κόσμο. Χιλιάδες λαού φτάνουν απ' όλες τις μεριές κρατώντας Ελληνικές και συμμαχικές σημαίες και μεγάλα πανώ με τα διάφορα συνθήματα. Συγκινητικό είναι το θέαμα των γυναικών, που ήρθαν κι' από τα πιο μακρυνά χωριά με τις γραφικές τους ντυμασιές. Η γυναίκα λεύτερη μπαίνει καταχτητικά στην καινούργια ζωή, με το δικαίωμα που απόχτησε αγωνιζόμενη στα χρόνια της σκλαβιάς. Στην πρώτη γραμμή είναι οι δύο φιλαρμονικές μας και η ηρωική ΕΠΟΝ. Την τήρηση της τάξης έχει αναλάβει η Εθνική Πολιτοφυλακή, που πρόσφερε πολύτιμες υπηρεσίες στο Λαό, όταν ακόμα ο καταχτητής πατούσε το νησί μας.

»10 η ώρα. Στον εξώστη, τον στολισμένο με σημαίες, με συνθήματα και λουλούδια, εμφανίζονται ο Κυβερνητικός Αντιπρόσωπος κ. Λ. Μακκάς, ο Γραμματέας της ΝΕΚ του ΕΑΜ συναγ. Ερ. Μωραΐτης, ο παλιός λαϊκός αγωνιστής και μέλος της ΝΕΚ Αντρέας Δενδρινός, ο Γραμμ. της Επιτροπής Πόλης του ΕΑΜ συν. Γ. Δραγονέτης, οι αντιπρόσωποι του δοξασμένου ΕΛΑΣ συναγωνιστές Α. Πρίφτης, Βοριάς και Χρ. Βουνιώτης, ο Γραμμ. της ΚΟΚ συναγ. Β. Άνθης, ο αντιπρόσωπος της ΕΠΟΝ συναγ. Α. Μωραΐτης. Η λαοθάλασσα ξεσπάει σε μυριόστομες ζητωκραυγές και σε ακράτητα χειροκροτήματα. Για πολλή ώρα δεν ακούς παρά μια φωνή που βγαίνει απ' όλα τα στήθια:

»ΕΑΜ - ΕΑΜ - ΕΑΜ!

»Λα-ο-κρα-τία - Λα-ο-κρα-τία! ΕΛΑΣ - ΕΛΑΣ!

»Εκατοντάδες σημαίες ανεμίζουν στον αγέρα (...)

»Λάβαρα, σημαίες, συνθήματα φάνταζαν σαν ένα απέραντο κινούμενο δάσος (...)

»Η παράταξη απλώνονταν σε μήκος τριών χιλιομέτρων.

»Σε τετράδες παρέλαυνε ο Λαός (...)».

Τι είπε ο Λ. Μακκάς

Δεν είχε κανένα πρόβλημα να υποκριθεί τον φίλο του λαού και τον προστάτη των ελευθεριών του ο κυβερνητικός αντιπρόσωπος Λ. Μακκάς, απευθύνοντας «χαιρετισμό».

Στάθηκε κυρίως σε αυτό που είχε υποχρεωθεί άρον-άρον να κάνει το προηγούμενο βράδυ, όπως προαναφέραμε, για τους δοσίλογους, δίνοντας εντολή για κάποιες συλλήψεις.

Θα εφαρμόσει τις διακηρύξεις «για κατοχύρωση των λαϊκών ελευθεριών, για την ελεύθερη έκφραση των αισθημάτων του λαού, την εξασφάλιση στο νησί της τάξης και της ησυχίας» είπε ακόμη, ενώ ήδη «έκανε πλάτες» σε βιαιότητες και δολοφονικές επιθέσεις ακόμη εις βάρος στελεχών του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Υποσχέθηκε βελτίωση της επισιτιστικής κατάστασης, δημόσια έργα, ακόμη και ίδρυση Πανεπιστημίου στο νησί, σε ανταπόκριση αιτήματος φοιτητών.

Τον λόγο του «διέκοπταν συχνά», όπως ανέφερε η «Νέα Ζωή» σε αυτοτελές θέμα για την παρέμβασή του, «χειροκροτήματα και λαϊκά συνθήματα "Να πιαστούν όλοι οι εθοπροδότες", "Πολιτοφυλακή", "Σχολειά - φάρμακα - δουλειά", "Η ελαιουργία για τους αγρότες"».

Οι ομιλητές του ΕΑΜ

Έξι ήταν τα πρόσωπα-στελέχη του ΕΑΜ που πήραν το λόγο στη συγκέντρωση.

Ο -εικονιζόμενος πάνω- Γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Ερωτόκριτος Μωραΐτης ήταν «παρών», βγήκε στο μπαλκόνι, χαιρέτισε το πλήθος, αλλά για λόγους υγείας δεν μπορούσε να μιλήσει.

Έδωσε τον λόγο στον -εικονιζόμενο πάνω- Γραμματέα της Επιτροπής Πόλης του ΕΑΜ, διευθυντή κιόλας της εφημερίδας του «Η Φωνή του Λαού», Γιάννη Δραγονέτη.

Εκείνος, σύμφωνα με τη «Νέα Ζωή», μέσα «σε θύελλα από χειροκροτήματα και ζητωκραυγές» έκανε έναν απολογισμό του έργου του ΕΑΜ, εστιασμένον στην «εθνική ενότητα», καθώς βέβαια οι αντίπαλοι του ΕΑΜ το κατηγορούσαν, επειδή στρεφόταν εναντίον της ιθύνουσας τάξης, ότι τάχα χωρίζει τον λαό. Για να καλέσει τον κερκυραϊκό λαό και τις οργανωμένες δυνάμεις του «να τη διαφυλάξουν σαν κόρη οφθαλμού γιατί η εθνική ενότητα μόνο το λαό εξυπηρετεί, ενώ τη διάσπασή της μονάχα οι εχθροί του την επιζητούν».

Εκφράζοντας την επιθυμία του λαού για τη σύλληψη και τιμωρία των δοσιλόγων και μεγαλομαυραγοριτών, σημείωσε γι' αυτούς: «Οι κύριοι αυτοί μετατρέψανε τον πόνο, τη δυστυχία και την εξαθλίωση του Λαού μας σε χρυσάφι, ο Λαός ζητάει το χρυσάφι αυτό να γίνει αλυσίδες, να γίνει φυλακή».

Επίσης σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι «το ΕΑΜ και ο Κερκυραϊκός λαός ανεπιφύλαχτα θα ενισχύσουν το έργο της εθνικής κυβέρνησης και τον εδώ αντιπρόσωπό της στην προσπάθεια για την εξασφάλιση ομαλής πολιτικής ζωής και την ανοικοδόμηση του Τόπου», προφανώς ως ευχή και μαρτυρία καλής θέλησης, αφού για άλλα προϊδέαζαν όσα είχαν ήδη συμβεί.

Συγκινητική ήταν η θερμή χαιρετιστήρια ομιλία του -εικονιζόμενου πάνω- Ανδρέα Δενδρινού, παλαιότερου βουλευτή με τη σημαία του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας, ο οποίος, καθώς είχε μεγαλώσει πολύ, αφού αναφέρθηκε στους αγώνες του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, επισήμανε:

«Είμαι ευτυχισμένος που πριν κλείσω τα μάτια μου βλέπω που ανοίξατε σεις τα δικά σας».

Ο -εικονίζεται πάνω- Γραμματέας της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Κέρκυρας (ΚΟΚ) του ΚΚΕ και μέλος της Ν.Ε. του ΕΑΜ Βασίλης Άνθης «έγινε δεκτός από τον συγκεντρωμένο λαό με ακράτητο ενθουσιασμό», πληροφορούσε η «Νέα Ζωή».

Στο εκτεταμένο σχετικό ρεπορτάζ της σημείωνε: «Ο σ. Βασίλης ανάπτυξε σε γενικές γραμμές την εθνική πολιτική του ΚΚΕ, την πάλη του για την πραγματοποίηση της Εθνικής Ενότητας και την πρωτοποριακή του δράση στον όλο απελευθερωτικό αγώνα του Ελληνικού Λαού». Αναφέρθηκε στους αγώνες και τις θέσεις των κομμουνιστών και του ηγέτη τους Νίκου Ζαχαριάδη από την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας που αυτός ήταν κλεισμένος στις φυλακές της Κέρκυρας, πριν παραδώσουν πολλούς στους Γερμανούς και ο ίδιος καταλήξει στο Νταχάου, για να σημειώσει: «Όταν άλλοι από τους τότε πολιτικούς έμπαιναν στην υπηρεσία του καταχτητή, άλλοι έφευγαν στο εξωτερικό παίρνοντας μαζί τους τις βαλίτσες με το χρυσάφι για να "συνεχίσουν" τον πόλεμο από τα καμπαρέ των μεγαλουπόλεων, κι άλλοι ρίχτηκαν στη μαύρη αγορά για να ληστέψουν το Λαό σε συνεργασία με τους καταχτητές, μόνο το ΚΚΕ σήκωσε τη σημαία της αντίστασης». Προσέθεσε, μεταξύ άλλων: «Χιλιάδες είναι τα θύματα που έδωσε το κόμμα μας στον αγώνα».

Αναφέρθηκε επίσης -«Μιλάει η Κομμουνιστική Οργάνωση της Κέρκυρας», τιτλοφορούσε το σχετικό κείμενο η «Νέα Ζωή»- στον πρωτοπόρο ρόλο των Κερκυραίων κομμουνιστών στην ίδρυση του ΕΑΜ Κέρκυρας, καθώς και στη βοήθεια που αυτό προσέφερε στον λαό του νησιού, τονίζοντας: «Ο καλύτερος φόρος τιμής στους νεκρούς μας είναι να κατοχυρώσουμε και να ολοκληρώσουμε το έπαθλο της θυσίας τους: τη Λαοκρατία».

Μίλησαν, ακόμη, οι εκπρόσωποι του Εργατικού Κέντρου Κέρκυρας Γιώργος Τζήλιος, της τοπικής Εθνικής Αλληλεγγύης Γιάννης Μοναστηριώτης και της ΕΠΟΝ Κέρκυρας Άγγελος Μωραΐτης.

Το ψήφισμα της συγκέντρωσης

Πριν ακολουθήσει πορεία σε γύρω σημεία της πόλης με συμμετοχή χιλιάδων από τους συγκεντρωμένους -σε άλλη στήλη της εφημερίδας «Νέα Ζωή» εξηγείται ότι στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, όπου εκτός από κρατικές υπηρεσίες βρίσκονταν και τα γραφεία του ΕΛΑΣ Κέρκυρας και της τοπικής Εθνικής Πολιτοφυλακής, έγινε «παρέλαση 8.000 οργανωμένου λαού μπροστά στους αντιπροσώπους της κυβέρνησης, των συμμάχων και των απελευθερωτικών οργανώσεων», αλλά δεν είναι σαφές αν αυτό συνέβη το Σάββατο ή την Κυριακή- εγκρίθηκε μακροσκελές ψήφισμα.

Σ' αυτό -πάνω το σχετικό θέμα του φύλλου της «Φωνής του Λαού»- διατυπώνονται αρκετά αιτήματα, χαρακτηριστικά της κατάστασης που επικρατούσε και των προτεραιοτήτων που έθετε το ΕΑΜ Κέρκυρας, ως συνισταμένη βέβαια και των διαφορετικών απόψεων τακτικής που είναι γνωστό ότι πρέσβευαν διάφοροι αγωνιστές- μέλη της ηγεσίας του.

Έτσι, αντί να δηλώνει ο λαός ή να καλείται, όπως θα περίμενε κανείς κρίνοντας σήμερα, σε επαγρύπνηση ή και ένταση των αγώνων του για τις πρώτες σαφείς αντιΕΑΜικές μεθοδεύσεις και τη βίαιη επιβολή μονοκρατορίας του ΕΔΕΣ που είχαν προωθηθεί και με την απόφαση αφοπλισμού του ΕΛΑΣ, είχε κριθεί προτιμότερο να εκφραστεί στο ψήφισμα, καταρχάς, «εμπιστοσύνη» στον κυβερνητικό αντιπρόσωπο και την κυβέρνηση, ενώ ήδη βέβαια κάθε άλλο παρά υπήρχε εμπιστοσύνη. «Πειθαρχημένα και με όλες τις δυνάμεις του», όπως αναφερόταν, ο λαός θα τον συνέδραμε «στο ύψιστο καθήκον της επούλωσης των πληγών από τον πόλεμο και στην ανοικοδόμηση του νησιού».

Πρώτο αίτημα έμπαινε η «κατοχύρωση Εθνικής Ενότητας και Λαϊκών Ελευθεριών». Τονιζόταν ότι ο λαός του νησιού και οι δυνάμεις που μετείχαν στις οργανώσεις και τα κόμματα του ΕΑΜ επιθυμούσαν «να κατοχυρωθούν οι δημοκρατικές ελευθερίες, η τάξη και η ησυχία στο νησί», δεδομένου βέβαια ότι είχαν ξεκινήσει οι βιαιότητες κρατικών και παρακρατικών ομάδων εναντίον των αγωνιστών της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης και, κυρίως, του ΚΚΕ.

Δεύτερο στη σειρά το αίτημα για «άμεση σύλληψη και τιμωρία των εθνοπροδοτών και μεγαλομαυραγοριτών εκμεταλλευτών της δυστυχίας του λαού». Συναφή προς αυτό ήταν δύο επόμενα αιτήματα-σημεία του ψηφίσματος, στα οποία τονιζόταν η ανάγκη αποκλεισμού «ύποπτων» προσώπων από σχετικές επιτροπές έρευνας, συμμετοχής εκπροσώπων του ΕΑΜ και «εκκαθάρισης» των δημοσίων υπηρεσιών από τέτοια πρόσωπα που στράφηκαν εναντίον του λαού στη διάρκεια και της μεταξικής δικτατορίας και της κατοχής.

Ως ξεχωριστό αίτημα έμπαινε η αναγνώριση- θεσμοθέτηση της ΕΑΜογενούς με ευρεία στελέχωση και απήχηση τοπικής Εθνικής Πολιτοφυλακής, καθώς μάλιστα ο ίδιος ο Λ. Μακκάς την είχε συγχαρεί για την υπεύθυνη φύλαξη των αποθηκών του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. «Η εθνική της δράση στο διάστημα της κατοχής και η σύνθεσή της από τίμιους συμπατριώτες εμπνέουν στον Κερκυραϊκό Λαό εμπιστοσύνη για την συνεπή εκπλήρωση των καθηκόντων της», τονιζόταν.

Επίσης, ζητούσαν την αντικατάσταση των παλιών, διορισμένων συμβουλίων των Κοινοτήτων των χωριών και του Δήμου της πόλης με «πρόσωπα κοινής αποδοχής με αποδεδειγμένη εθνική αξιοπρέπεια και δράση».

Έβδομο σημείο του ψηφίσματος της ιστορικής αυτής συγκέντρωσης του λαού του νησιού εξέφραζε την απαίτηση για «εξασφάλιση των συνδικαλιστικών ελευθεριών όλων των εργαζομένων», καθώς μάλιστα είχαν φανεί κιόλας τα πρώτα σημάδια της κατοπινής πραξικοπηματικής ανατροπής της πανηγυρικά εκλεγμένης ηγεσίας του Εργατικού Κέντρου Κέρκυρας.

Στο όγδοο ο λαός απαιτούσε άμεση αντιμετώπιση και λύσεις στα «πιο επείγοντα λαϊκά προβλήματα: διατροφής, υγείας, στέγασης, ιματισμού και υπόδησης, αναπροσαρμογής μισθών και ημερομισθίων, ανεργίας, ενίσχυση αγροτικού πληθυσμού, ηθικής και υλικής ικανοποίησης θυμάτων αλβανικού μετώπου και απελευθερωτικού αγώνα, ηλεκτροφωτισμού και καθαριότητας των δρόμων, λειτουργία σχολείων κλπ.». Η κατάσταση, όπως ξέρουμε, ήταν δραματική. Λαϊκή επιτροπή αναλάμβανε να συντάξει και επιδώσει στον Μακκά αναλυτικό υπόμνημα.

Τέλος, αποφασίστηκε να σταλούν εκ μέρους του λαού του νησιού χαιρετιστήρια μηνύματα στην κυβέρνηση της Αθήνας, στον Μακκά, σε αντιπροσωπείες των συμμάχων κατά τον πόλεμο εναντίον του φασιστικού Άξονα κρατών, σε οικογένειες των θυμάτων, στον αθηναϊκό λαό, καθώς και στην Κεντρική Επιτροπή και την αντίστοιχη Ηπειρωτική Επιτροπή του ΕΑΜ.

Λαοκρατικά ιδανικά

Στο κύριο άρθρο της στο αφιερωμένο στη συγκέντρωση της 12ης Νοεμβρίου φύλλο της, η «Φωνή του Λαού» της 19ης Νοεμβρίου τόνιζε:

«Στις 12 του Νοέμβρη πραγματοποιήθηκε η μεγάλη πολιτική συγκέντρωση του ΕΑΜ. Για πρώτη φορά η Κέρκυρα, στη μακραίωνη ιστορία της, γνώρισε τέτοιον παλλαϊκό συναγερμό. Μα δεν ήταν το πλήθος μόνο, με τον ακράτητο ενθουσιασμό του και την αυθόρμητη προσέλευσή του, που γεννούσε κάποιες σκέψεις βαθύτερες στον αντικειμενικό παρατηρητή, αλλά και η πειθαρχία, η τάξη και, το σπουδαιότερο, η συνειδητή εμφάνιση του Λαού αυτού, που θέλησε να διαδηλώσει, με τρόπο ανώτερο και πολιτισμένο, την πίστη του και την αφοσίωσή του στα λαοκρατικά ιδανικά. Κι' ήταν η πρώτη, αναμφισβήτητα, φορά, που ο Λαός του νησιού μας, ενωμένος και πειθαρχημένος, έδειχνε την αμετάκλητη απόφασή του να ζήσει πραγματικά ελεύθερος και να περιφρουρήσει τις μεγάλες του καταχτήσεις, που τις κέρδισε με θυσίες αφάνταστες, με αγώνες σκληρούς και αποφασιστικούς.

»Ο Κερκυραϊκός Λαός, που ίσαμε χτες ζούσε μέσα σε μίαν ατμόσφαιρα μοιρολατρείας και πολιτικής καθυστέρησης, κατάφερε μέσα στα χρόνια της σκλαβιάς να σπάσει τα κάθε λογής δεσμά, που τον κρατούσαν δούλο σε ξένα συμφέροντα, και να ξυπνήσει μέσα του τις κοιμισμένες δυνατότητές του, που σίγουρα, από δω κι' εμπρός θα τον οδηγήσουν στο δρόμο του κοινωνικού και του οικονομικού του λυτρωμού. Στη συγκέντρωση των 12 του Νοέμβρη έδειξε, πως, σοφά οδηγημένος από τις εθνικοαπελευθερωτικές του οργανώσεις, είναι έτοιμος να προσφέρει κι' αυτός τη συμβολή του για την ανοικοδόμηση της χώρας, για το χτίσιμο της νέας ελεύθερης και λαοκρατούμενης Ελληνικής κοινωνίας».

Καταγγελίες Άρη Βελουχιώτη και Στέφανου Σαράφη στους «Συμμάχους»

Επιπρόσθετα στοιχεία για το κλίμα τρομοκρατίας στην Κέρκυρα στη διάρκεια της ημέρας της μεγαλειώδους λαϊκής συγκέντρωσης της 12ης Νοεμβρίου 1944, τα οποία δεν εντοπίσαμε αλλού, κατήγγειλαν -χωρίς αποτέλεσμα βέβαια- οι ίδιοι οι ηγέτες του ΕΛΑΣ Άρης Βελουχιώτης και Στέφανος Σαράφης, σε έγγραφη διαμαρτυρία τους προς τη Συμμαχική Στρατιωτική Αποστολή (ΣΣΑ) στην Αθήνα, σε συνέχεια προηγούμενων διαβημάτων τους για την κατάσταση που επικρατούσε στην Κέρκυρα.

Η επιστολή στάλθηκε τρεις ημέρες πριν αρχίσει η βάρβαρη επίθεση του Δεκεμβρίου του 1944 στον λαό της Αθήνας και κλιμακωθεί σε τέτοιο βαθμό η φρίκη και στην Κέρκυρα ώστε ο μήνας Δεκέμβριος να κλείσει με τη δολοφονία και του δικαστή Παναγιώτη Γίδα.

Το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, με -την πιο πάνω εικονιζόμενη- επιστολή που απέστειλε τις 30 Νοεμβρίου 1944 στη ΣΣΑ και η οποία σώζεται στο Ιστορικό Αρχείο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, κατήγγειλε επιπρόσθετες πράξεις βίας, τρομοκρατίας και προβοκατόρικες ενέργειες, με τις οποίες ήλθε αντιμέτωπος ο λαός του νησιού τις 12 Νοεμβρίου 1944, αμέσως μετά τη συγκέντρωση.

Ανέφερε η επιστολή που κοινοποιούνταν και στην Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ και την υπέγραφαν οι στρατηγοί του ΕΛΑΣ Σαράφης και Βελουχιώτης, απευθυνόμενοι στον Άγγλο στρατηγό Σκόμπυ και τους επιτελείς του:

«Έχομεν την τιμήν να σας γνωρίσωμεν ότι η VI Ταξιαρχία μας μεταξύ άλλων μας αναφέρει και τα κάτωθι:

»12ην τρέχοντος έγινε Κέρκυραν Πανεαμική συγκέντρωσις. Εις αυτήν παρευρέθησαν Άγγλοι Αξ/κοί. Μετά την παρέλασιν του λαού ο ΕΔΕΣ εξαπέλυσεν τρομοκρατίαν. Αφαιρούσαν βιαίως από στήθη γυναικών και συναγωνιστών σήματα ΕΑΜ - ΕΛΑΣ - ΕΠΟΝ. Πολλούς ερράπισαν και ύβρισαν. Εσπέρας απηγορεύθη κυκλοφορία και ενετάθη τρομοκρατία με ασκόπους πυροβολισμούς και έρευνας εις οικίας. Χειροβομβίς ερρίφθη εις Άγγλον Αξ/κόν χωρίς να εκραγή. ΕΔΕΣίτες ισχυρίσθησαν ότι ερρίφθη από ΕΑΜίτας, αλλά Άγγλος Αξ/κός διεπίστωσεν ότι ερρίφθη υπό ΕΔΕΣιτών.

»Εκ των ως άνω πληροφοριών της Ταξιαρχίας μας το γεγονός κυρίως της χειροβομβίδος, συνδιαζόμενον και με τας πληροφορίας μας τας ανακοινωθείσας εις Υμάς με το υπ' αριθμ. Α.Π. 1778/20.11.1944 έγγραφόν μας, αποκτά όλως ιδιαιτέραν σημασίαν και θα σας είμεθα ευγνώμονες αν και Υμείς εφροντίζατε δια την λήψιν των ενδεικνυομένων μέτρων».

Συνέβη το ακριβώς αντίθετο βέβαια, η τρομοκρατία κρατικών και παρακρατικών δυνάμεων κατά του λαού κλιμακώθηκε ακόμη περισσότερο. Όσα είχαν αρχίσει στην Κέρκυρα τη 10η Οκτωβρίου και συνεχώς κλιμακώνονταν ήταν προάγγελος, μαζί με τα αντίστοιχα γεγονότα στη Σάμο, για όσα θα ακολουθούσαν εναντίον του λαού όλου οκτώ εβδομάδες αργότερα στην Αθήνα και σε ολόκληρη τη χώρα.

Κερκυραϊκός Νοέμβρης

Υποκύπτοντας στον πειρασμό να κλείσουμε αυτές τις γραμμές με λόγια γραμμένα για τον κερκυραϊκό Νοέμβρη πριν από 120 περίπου χρόνια, θυμίζουμε ότι από τότε στέκει σε κερκυραϊκή εφημερίδα ένα θαυμάσιο κείμενο με τον τίτλο «Νοέμβρης».

Είναι γραμμένο από εκείνον το λόγιο που έγραψε στην Κέρκυρα το 1860 την πρώτη γνωστή στον ελληνικό χώρο ευμενή κριτική για τις ιδέες της σοσιαλιστικής - κομμουνιστικής δημοκρατίας, δηλαδή τον Νικόλαο Κονεμένο. Εκεί έλεγε ότι πάνω-κάτω τη μέρα που έμελλε το 1944 να γίνει η εκπληκτική συγκέντρωση του ΕΑΜ, στα μέσα περίπου του Νοεμβρίου, όπως εξηγούσε, συμβαίνει να είναι ορατό στην Κέρκυρα μερικές φορές, καθώς χαιρόμαστε «τες γαζίες, τα χρυσάνθεμα, τα χειμωνιάτικα τριαντάφυλλα, κάπου κάπου και γιούλια» και «νιο λάδι και νιο κρασί», κάτι τόσο ξεχωριστό και φωτεινό, θα λέγαμε, όσο ίσως κι εκείνο που συνέβη τις 12 Νοεμβρίου 1944:

«Τον Νοέμβρη, τα μέσα, έχουμε κάποτες και το ωραιότατο και μαγικό ουράνιο φαινόμενο, οπού το χαιρόμαστε όταν τύχει να είναι ξαστεριά, τους διαθέοντες αστέρες, οπού ξεκινάν όλοι, από το ζενίθ και πέφτουν σα βροχή, χιλιάδες και χιλιάδες, όλην τη νύχτα διευθυνόμενοι προς όλα τα σημεία του ορίζοντος».

Κάτι τέτοιο, μα με πρωταγωνιστές προγόνους μας δεν συνέβη στο φως της ημέρας, στη γη και όχι στον ουρανό, εκείνο το για πάντα αξιομνημόνευτο και αξιοτίμητο Δευτεροκύριακο του Νοεμβρίου του 1944 στην Κέρκυρα;

Έπονταν στο δημοσιευμένο στην «Κερκυραϊκή Φωνή» κείμενο του Νικόλαου Κονεμένου, κάτω από την αναφορά του στους διαθέοντες αστέρες και στη σημασία του Νοεμβρίου για την Κέρκυρα και τη ζωή και την ιστορία της, οι ακόλουθες τρεις, ακόμα πιο δικαιολογημένες πια, λέξεις:

Ζήτω ο Νοέμβρης!

ΠΕΤΡΟΣ ΚΟΡΦΗΣ