Στο ντούκου, αντί να κηρύξουν συναγερμό! Λες και είναι κάτι φυσιολογικό, κάτι με το οποίο πρέπει να συμβιβαστούμε και να αποδεχθούμε ως αναπόφευκτο ή και επιθυμητό. Θαρρείς και συνηγορούν και οι ίδιοι ότι όντως πολλοί είμαστε «περιττοί» σ' αυτή τη γη μας, όπως είχαν αποφανθεί κάποιοι «ειδικοί» πριν από μισόν περίπου αιώνα. Σιωπούν μέρες τώρα οι πολιτικοί και οικονομικοί ταγοί μας για το έγκλημα της μείωσης του πληθυσμού του νησιού μέσα στη δεκαετία 2011-2021 των τόσων ρεκόρ της τουριστικής κίνησης!
Είναι έτοιμοι, καθώς αυτό κάνουν σε ιδιωτικές συζητήσεις, να σκαρφιστούν κάθε σοφιστεία για να το συσκοτίσουν, να υποβαθμίσουν το αποτέλεσμα της απογραφής πληθυσμού που διενήργησε η Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία (ΕΛΣΤΑΤ), να μας αποκοιμίσουν, να αλλάξουν την ατζέντα.
Σαν να είναι έτοιμοι κιόλας να μας πουν ως «συνταγή» να ζητήσουμε να δοθούν περισσότερα «κίνητρα» και περισσότερες «ελευθερίες» στο ξένο κυρίως μεγάλο κεφάλαιο, για να μας διώξει πιο γρήγορα, βέβαια, από τη γη των προγόνων μας!
Μήπως πρέπει να πάμε στη Ρόδο;
Ας πεταχτούμε αμέσως στη Ρόδο, τον μεγαλύτερο και πιο συγκρίσιμο «αντίπαλο» της Κέρκυρας στον τομέα της προσέλκυσης αφενός τουριστών και αφετέρου ξενοδοχειακών και συναφών επενδυτικών κεφαλαίων, αν και εκεί, βέβαια, υπάρχει ένας αυξημένος γεωπολιτικός κίνδυνος για μεγάλες επενδύσεις. Διαβάζουμε Δελτίο Τύπου του Δήμου Ρόδου για τα αποτελέσματα της απογραφής του πληθυσμού το 2021, όσον αφορά τη Ρόδο βέβαια, έναν όμορφο τόπο που όμως, ας μας συγχωρέσουν οι δημότες της, όπως και αν το δει κανείς, πολύ δύσκολα μπορεί να συγκριθεί με την Κέρκυρα σε φυσικό κάλλος ή πολιτιστικό είτε ιστορικό υπόβαθρο και σε διεθνή φήμη:
«Σύμφωνα με τα στοιχεία της Απογραφής 2021, που ανακοινώθηκαν επισήμως από την ΕΛΣΤΑΤ, ο Δήμος Ρόδου σημείωσε σημαντική αύξηση του πληθυσμού του από τους 115.490 κατοίκους το 2011 στους 124.851 κατοίκους το 2021. Ο Δήμος καταγράφει τη μεγαλύτερη αύξηση πληθυσμού σε απόλυτο αριθμό κατοίκων (9.361 επιπλέον κάτοικοι) στο σύνολο των Δήμων της χώρας. Καταγράφει επίσης τη μεγαλύτερη αναλογική αύξηση μεταξύ των Δήμων με περισσότερους από 60.000 κατοίκους και την ενδέκατη μεγαλύτερη αναλογική αύξηση στο σύνολο των Δήμων της χώρας. Τα στοιχεία της απογραφής επιβεβαίωσαν τη δυναμική του νησιού μας. Η Ρόδος δεν είναι μόνο πόλος έλξης επισκεπτών, αλλά και ένα όμορφο μέρος για να ζει κανείς. Με την απαράμιλλη φυσική ομορφιά της, τις μεγάλες οικονομικές και αναπτυξιακές της δυνατότητες και την πλούσια πολιτιστική της δραστηριότητα, η Ρόδος μας γίνεται ακόμα πιο ελκυστική παρέχοντας σπουδαία ποιότητα ζωής στους κατοίκους της. Κάνουμε τη Ρόδο μας ένα μέρος που ξεχωρίζει. Ένα μέρος για να ζεις».
Ας θυμίσουμε τώρα τα νούμερα της απογραφής για την εξέλιξη του πληθυσμού της Κέρκυρας, αθροιστικά για το σύνολο των Δήμων της:
Στη δεκαετία 2011-2021 ο πληθυσμός του νομού της Κέρκυρας μειώθηκε κατά ποσοστό 4,3% ή 4.524 άτομα, αφού κατά την απογραφή του 2021 στον νομό καταγράφηκαν 99.847 κάτοικοι, έναντι 104.371 κατοίκων το 2011, σύμφωνα με τα προφανώς συγκρίσιμα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν, αν και αρχικώς είχε ειπωθεί ότι ίσως αριθμούσαμε 115.473 το 2011. Να θυμίσουμε και πόσοι ήμασταν οι μόνιμοι κάτοικοι το 2001, πάλι ανεξαρτήτως εθνικότητας, σύμφωνα με την τότε απογραφή; 109.537 ή 111.975 σύμφωνα με συναφή στοιχεία. Η μείωση στην εικοσαετία 2001-2021, δηλαδή, σε κάθε περίπτωση ανέρχεται κατ' ελάχιστον σε 8,9% ή 9.690 άτομα. Ας θυμίσουμε και ότι κατά τη χρονική περίοδο 1940-1971, πριν αρχίσει πάλι ο πληθυσμός να αυξάνεται με τη ραγδαία τουριστική ανάπτυξη του νησιού, είχε μεταναστεύσει από την Κέρκυρα το 17,7% του πληθυσμού της, καθώς το 1940 ο πληθυσμός ανερχόταν σε 111.548 άτομα και «έπεσε» σε 92.932 άτομα το 1971, για να ανέλθει σε 99.477 το 1981 και σε 107.592 το 1991. Για να επανέλθουμε όμως στην πληθυσμιακή μείωση της εικοσαετίας 2001- 2021, για τον γηγενή ή εγχώριο πληθυσμό το ποσοστό μείωσης δεν είναι μόνον 8,9% βέβαια, αν σταθμίσουμε το γεγονός και μόνο ότι στο μεσοδιάστημα οι αλλοδαποί καταγραφέντες μόνιμοι κάτοικοι του νησιού ήταν μερικές χιλιάδες. Σωστά υποθέτετε, ναι, μια ανάλυση των στοιχείων για την εξέλιξη του πληθυσμού της Κέρκυρας τις τελευταίες δεκαετίες οδηγεί πιθανώς, αν και θα πρέπει να περιμένουμε τη γνωστοποίηση τον Μάρτιο αναλυτικών στοιχείων για την απογραφή του 2021, σε απροσδόκητα υψηλά, πραγματικά σοκαριστικά νούμερα πληθυσμιακής μείωσης ή, πιο σωστά, φυγής, μετανάστευσης του γηγενούς πληθυσμού της Κέρκυρας από τον τόπο του, ανάλογης εκείνης της περιόδου 1940-1971!
Τι συμβαίνει;
Οι ερμηνείες είναι πολλές φυσικά, προπαντός για όποιους έχουν λόγους να θέλουν να διυλίζουμε τον κώνωπα για να καταπιούμε αμάσητη μια κάμηλο. Δεν μειώθηκε, λένε ορισμένοι, ο πληθυσμός όλης της Ελλάδας; Δεν θα άγγιζε και την Κέρκυρα, προσθέτουν οι ίδιοι ή άλλοι, το ελληνικό brain drain και η φυγή των νέων ή και πρόσκαιρων Αλβανών μεταναστών τη μακρά περίοδο της υπερδεκαετούς οικονομικής κρίσης; Δεν το ένα, δεν το άλλο, για να μην πουν την ουσία.
Δεν είναι πράγματι αλήθεια όμως, ακόμη και αν δεχθούμε πως τα στατιστικά στοιχεία της σχετικής έρευνας κάνουν λάθος ή ότι οφείλεται τάχα μόνο στη φυγή Αλβανών υπηκόων η μείωση του μόνιμου πληθυσμού, πως ολοένα και περισσότεροι νέοι από τις συνοικίες μας και τα χωριά μας φεύγουν και δεν γυρίζουν ενώ θα το ήθελαν, παρόλο που αυξάνεται ο αριθμός των μόνιμων ή ημιμόνιμων αλλοδαπών κατοίκων είτε καταγράφονται ως κάτοικοι είτε όχι;
Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα!
Οι ίδιοι που πανηγυρίζουν εδώ και χρόνια για το ότι το ένα τουριστικό ρεκόρ «σπάει» το άλλο και η Κέρκυρα και τα Ιόνια Νησιά «σαρώνουν» στην τουριστική ανάπτυξη, ψάχνουν αιτιάσεις για να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα. Για να κρύψουν, το κάνουν αυτό αρκετοί, τις μεγάλες αλήθειες.
Ανάπτυξη που διώχνει
Η «αναπτυξιακή» έκρηξη που συντελείται διώχνει τους Κερκυραίους από τον τόπο τους, κάνει όλο και περισσότερο για ολοένα και περισσότερους Κερκυραίους τον βίο αβίωτο, ωθεί πολλούς να δοκιμάσουν αλλού την τύχη τους, τους ωθεί σε αποξένωση από τον τόπο τους, τους μετατρέπει σε παρίες, φτωχαίνει την Κέρκυρα.
Μήπως δεν είναι αλήθεια ότι το είδος της «αναπτυξιακής» έκρηξης που βιώνουμε μετατρέπει το νησί - θα λέγαμε μάλιστα ευρύτερα τα νησιά του Ιονίου - σε πηγή μεταφερόμενου σε άλλους τόπους πλουτισμού ολοένα και πιο λίγων «χεριών», δεν θέλει καν πολλά εγχώρια εργατικά χέρια, θέλει τους ελαιώνες μα και τους γηγενείς ως τουριστικό ντεκόρ, οδηγεί στη μετατροπή της Κέρκυρας σε ένα είδος τουριστικού Κατάρ με κυρίως μη γηγενείς εργαζόμενους, προσερχόμενους ολοένα και περισσότερο από τρίτες χώρες της Ασίας ή της Αφρικής για να υπηρετούν πολυτελή ξενοδοχεία και πολυτελείς βίλες με τριτοκοσμικούς όρους όπως στα σύγχρονα καράβια Ελλήνων εφοπλιστών όπου οι Έλληνες αποτελούν μειοψηφικό ποσοστό; Δεν ωθεί πράγματι σε ξεσπίτωμα όλο και περισσότερους γηγενείς μικρών και μεσαίων εισοδημάτων και στη μετατροπή της ιστορικής πόλης και χωριών πια της Κέρκυρας σε ένα απέραντο ενοικιαστήριο και πωλητήριο για παχυλά βαλάντια; Δεν ανεβάζει στα ύψη τις τιμές και την ακρίβεια εκατοντάδων προϊόντων κάνοντάς τα όλο και πιο δυσπρόσιτα για τα ντόπια βαλάντια; Δεν καθιστά τους επαγγελματίες εξαρτήματα μεγάλων Οίκων και τους ίδιους και επιστήμονες ακόμα φτωχούς συγγενείς του τουριστικού θαύματος, καταδικασμένους να δουλεύουν και αυτοί νυχθημερόν; Δεν μετατρέπει την Κέρκυρα στο μεγαλύτερο ελληνικό κέντρο offshore κτηματικών εταιρειών και στο Νο 1 μεγάλο και παραμεθόριο βέβαια ελληνικό νησί όπου ένα διαρκώς αυξανόμενο και σημαντικότατο ποσοστό της γης του έχει ήδη περιέλθει και ολοένα και περισσότερο περιέρχεται σε αλλοδαπούς ιδιοκτήτες και αλλότρια συμφέροντα;
Ο γήινος παράδεισος γίνεται κόλαση για τους γηγενείς και αληθινός παράδεισος για μη γηγενείς με μεγαλύτερα πορτοφόλια!
Ο καπιταλισμός, όπως θα μπορούσε να πει ένας σοσιαλιστής, στην Κέρκυρα φανερώνει, περισσότερο ίσως από οποιοδήποτε άλλο αντίστοιχο ελληνικό τουριστικό νησί, ένα «πρόσωπο» χειρότερο από το συνηθισμένο του!
Αγοράζει την Κέρκυρα και πολύ φθηνά μάλιστα ή και αντί πινακίου φακής!
Απώλειες σε όλη την ΠΙΝ
Κάτι πολύ ζημιογόνο υπάρχει σ' ετούτο το «χλιδάτο» βασίλειο της Δανιμαρκίας όπου δεν προλαβαίνουμε να υποδεχόμαστε τον ένα πιο πάμπλουτο από τον άλλο μεγιστάνα τύπου εμίρη του Κατάρ ή Έλον Μασκ και που το τιμά με την τακτική παρουσία του και ο Οίκος Ρότσιλντ και που εσχάτως του «βγάζει το καπέλο» ο πολιτογραφηθείς κιόλας Έλλην πολύς Χένρι Χόλτερμαν της ολλανδικής οικονομικής ολιγαρχίας που ονειρεύεται κι αυτός μια Κέρκυρα γεμάτη βίλες ολίγων στα δικά του μέτρα με ημάς, όσους τουλάχιστον δεν θεωρούμαστε «περιττοί», ως υπηρετικό προσωπικό με τριτοκοσμικούς όρους;
Σε κανέναν άλλο ελληνικό τόπο δεν εκδηλώνονται, αλήθεια, τόσο κραυγαλέα οι ταξικές αντιθέσεις της ελληνικής κοινωνίας σε όλο τους το μεγαλείο!
Η άλλη όψη του νομίσματος της «ανάπτυξης» αυτού του είδους και της αερομεταφοράς εργαζομένων από άλλα μέρη της Ελλάδας στην Κέρκυρα, για να «πέσουν» οι μισθοί στα μεγάλα ξενοδοχεία και τελικά τα πάσης φύσεως μικρομεσαία εισοδήματα, είναι η φυγή και το ξεσπίτωμα όλο και περισσότερων Κερκυραίων και ευρύτερα Επτανησίων από τον τόπο για τον οποίο ο Φινλανδός πανεπιστημιακός Όσκαρ Έμιλ Τουντέερ τον 19ο αιώνα είχε γράψει ότι «τίποτα πάνω στον πράσινο πλανήτη δεν μπορεί να είναι πιο υπέροχο από την Κέρκυρα».
Ως σύνολο τα Ιόνια Νησιά, θυμίζουμε, είχαν απώλειες πληθυσμού. Ολόκληρη η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων απώλεσε μόνιμο πληθυσμό, ενώ η λαλίστατη συνήθως ηγεσία της σιωπά.
Ίσως 20.000 οι ξένοι
Η ίδια αυτή άλλη όψη της ακολουθούμενης από διαδοχικές κυβερνητικές και τοπικές - περιφερειακές αρχές «ανάπτυξης» για τους λίγους είναι η τρέχουσα τραγική κατάσταση του τομέα Υγείας και οι κακές σε όλους σχεδόν τους τομείς δημόσιες υποδομές στην Κέρκυρα.
Μα και πού είσαι δήμαρχε της Ρόδου να δεις ομοϊδεάτες λίγο-πολύ πρώην και νυν συναδέλφους σου και πολιτευτές στη βόρεια πλευρά της Κέρκυρας να ονομάζουν «ποιοτικό τουρισμό» και «ποιοτική ανάπτυξη» τις αχανείς και άλλες μικρότερες ιδιωτικές βίλες τύπου Τράγκα!
Να μάθεις πώς περιφερειάρχες Ιονίων Νήσων διαφόρων πολιτικών χρωμάτων ενδιαφέρονται πρωτίστως να τα κάνουν «ελκυστικά για επενδύσεις» και για «απομόνωση» βαρόνων του χρήματος και ανερυθρίαστα, ενώ εσείς στη Ρόδο μετράτε πιο πολύ τα λόγια σας, υμνούν ευσχήμως και ενισχύουν μεγαλοξενοδόχους που κάθε χρόνο μεταφέρουν από τη Χαλκιδική εκατοντάδες άνεργους και εξαθλιωμένους εργαζόμενους και παιδιά για να δουλέψουν με μισθούς πείνας στα ξενοδοχεία τους, «ρίχνοντας» τους μισθούς σε όλη την Κέρκυρα!
Να πληροφορηθείς πόσες χιλιάδες στρέμματα γης σ' ετούτες τις βορειοδυτικές μεθοριακές εσχατιές της χώρας έχουμε ήδη επιτρέψει να μετατραπούν με πάσα διευκόλυνση, ενώ απορούμε για τη μείωση του πληθυσμού μας και τις φτωχές δημόσιες δαπάνες, σε «ξενοδοχεία του ενός ατόμου» ή «ξενοδοχεία της μιας οικογένειας» μέσω εταιρειών που εδρεύουν στις Παρθένες Νήσους, στις Μπαχάμες και στις Νήσους Κάιμαν και δεν «πιάνονται» φορολογικά με τίποτα!
Έχετε αύξηση του γηγενούς πληθυσμού εκεί στη Ρόδο, μα δεν έχετε να... καμαρώνετε, όπως εμείς, τα δικά μας, «άπιαστα» ρεκόρ αγοραπωλησιών γης!
Γνωστότατος οικονομικός παράγοντας της Κέρκυρας «εκμυστηρεύτηκε» στον γράφοντα εκτιμήσεις αρμόδιων φορέων της κτηματαγοράς, φίλες και φίλοι, πως οι αλλοδαποί μόνιμοι και ημιμόνιμοι κάτοικοι του νησιού, πολλοί από τους οποίους δεν προτιμούν να καταγράφονται ως κάτοικοι του νησιού, ήδη πλησιάζουν μάλλον τους 20.000, ενώ συνεχίζεται βέβαια η «αιμορραγία» Κερκυραίων.
Ο Κώστας Τσουμάνης
Αναζητήσαμε, για να ακούσουμε μια δική του πρώτη ερμηνεία για την κερκυραϊκή πληθυσμιακή μείωση, τον πιο καλό μελετητή της τουριστικής πραγματικότητας της Κέρκυρας και συγγραφέα του σημαντικότερου κατά τη γνώμη μας κερκυραϊκού βιβλίου της χρονιάς 2021 γι' αυτό μάλιστα το ζήτημα. Σύμφωνα λοιπόν με τον Κώστα Τσουμάνη, που εξέδωσε πρόπερσι τη δίτομη «Ιστορία του Κερκυραϊκού Τουρισμού» με αποκαλυπτικά στοιχεία, πέρα από τις γενικότερες ελληνικές αιτίες που επηρεάζουν αναπόφευκτα και τις πληθυσμιακές μεταβολές στην Κέρκυρα, διαφαίνεται ήδη μια τάση συνεχούς επαύξησης των ξενοδοχειακών πληρωμάτων με αλλοδαπούς από τρίτες χώρες σε βάθος χρόνου. Τέτοιες μετακλήσεις προσωπικού, που παραμένει μόνο λίγους μήνες ή και μόνο μερικές εβδομάδες στο νησί, ήδη επιδιώκονται εκτεταμένα.
Το «μοντέλο» της ακόμη και μόνο τετράμηνης και πάντως ολιγόμηνης λειτουργίας πολλών τουριστικών επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με τις προσφερόμενες κάθε είδους ετήσιες απολαβές και την εγκατάλειψη της ελαιοκαλλιέργειας ως αντιοικονομικής, καθιστά όλο και πιο δυσχερή την εξασφάλιση στοιχειωδώς ικανοποιητικών μέσων διαβίωσης. Για λόγους οικονομικούς βεβαίως, αντί να επιμηκύνεται συμπιέζεται η χρονική περίοδος λειτουργίας αρκετών τουριστικών επιχειρήσεων, σε πολλές περιπτώσεις στους τέσσερις μήνες. Η αυξανόμενη συγκεντροποίηση οικονομικής ισχύος στον κερκυραϊκό Τουρισμό δεν διασυνδέεται με άλλους τοπικούς οικονομικούς τομείς και ο εγχώριος Τουρισμός μοιάζει όλο και περισσότερο με «transit» χρημάτων, που σε ποσοστό ακόμα και 80% φεύγουν από το νησί. Οι αρκετές νέες μεγάλες πολυτελείς μονάδες δεν σήμαναν την επιθυμητή ποιοτική αλλαγή. Έτσι φτωχαίνουμε.
Αυτές, στον βαθμό που τις μεταφέρουμε ορθά, είναι ορισμένες μόνο από τις σκέψεις του για την αναπάντεχη για πολλούς νέα πληθυσμιακή μείωση στην Κέρκυρα. Θεωρεί το θέμα πολύ σοβαρό και σύνθετο και επιφυλάσσεται να επανέλθει με ολοκληρωμένη τοποθέτηση. Η περίπτωση της Ρόδου, πιστεύει, μάλλον απαιτεί και κάποια συγκριτική μελέτη. Για να δούμε, μεταξύ άλλων, τι δεν γίνεται εκεί αλλά γίνεται εδώ και το αντίστροφο βέβαια.
Ο Μπάμπης Βούλγαρης
Τι πιστεύει, αλήθεια, ο πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Κέρκυρας;
Η πολύ έντονη εποχικότητα του κερκυραϊκού τουριστικού προϊόντος, φαίνεται να πιστεύει ο Μπάμπης Βούλγαρης, δεν μπορεί παρά να επηρεάζει και την εξέλιξη του γηγενούς πληθυσμού. Σίγουρα και η παρατεταμένη οικονομική κρίση των αρκετών προηγούμενων ετών αποτυπώνεται λιγότερο ή περισσότερο και σε αυτή την εξέλιξη. Είναι αναγκαία η επανεξέταση των θεμάτων που θα καταστήσουν εφικτή τη χρονική επιμήκυνση του τουρισμού της Κέρκυρας, κάτι που θα είναι προς όφελος όλης της τοπικής κοινωνίας. Όλα τα σχετικά θέματα πρέπει «να πέσουν στο τραπέζι» ενός σοβαρού διαλόγου όπου έχουν θέση όλοι. Δυστυχώς αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί από τη μία μέρα στην άλλη, ωστόσο είναι αναγκαίο να προχωρήσουμε βήμα-βήμα και με τον ταχύτερο δυνατό βαθμό προς αυτή την κατεύθυνση, που θα έχει καθολικά οφέλη επιδρώντας θετικά και στα θέματα των όρων διαβίωσης και παραμονής στο νησί. Δεν γνωρίζουμε ακόμη αναλυτικά στοιχεία για την εξέλιξη του γηγενούς και του μη γηγενούς πληθυσμού του νησιού, αν και είναι φανερό ότι έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός όσων αλλοδαπών διαβιούν ετησίως στην Κέρκυρα για περισσότερους ή λιγότερους από έξι μήνες και άλλοι συνυπολογίζονται και άλλοι όχι στο σύνολο του πληθυσμού. Είναι γεγονός ότι πολλά ζητήματα πρέπει να συζητηθούν. Οι αποδοχές εξάλλου των εργαζομένων στον ξενοδοχειακό τομέα θα είναι οπωσδήποτε αυξημένες το 2023.
Αυτές είναι, εφόσον τις ερμηνεύουμε σωστά συνοψίζοντάς τες, μόνο κάποιες από τις θέσεις του επικεφαλής της σημαντικότερης σε οικονομική αξία εργοδοτικής οργάνωσης της Κέρκυρας επί του όλου μεγάλου και πολυσύνθετου θέματος της εξέλιξης του κερκυραϊκού πληθυσμού.
Ο Σταμάτης Πελάης
Είναι τα πενιχρά εισοδήματα και οι φτωχές θέσεις εργασίας που εξηγούν, πριν από οτιδήποτε άλλο, αυτή την πληθυσμιακή συρρίκνωση, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Εργατικού Κέρκυρας μα και του συνδικάτου των εργαζομένων στον κερκυραϊκό τουρισμό και επισιτισμό Σταμάτη Πελάη. Πολύς κόσμος, τονίζει, δεν μπορεί «να τα βγάλει πέρα».
Έχει επίσης τη γνώμη, μεταξύ άλλων, ότι η σαφής μείωση του γηγενούς πληθυσμού αντανακλά το γεγονός ότι η τουριστική ανάπτυξη περιορίζεται σε μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους. Ο κερκυραϊκός Τουρισμός, πιστεύει, έχει πέσει στα χέρια λίγων και μεγάλων ομίλων, που τα θέλουν όλα. Τα οφέλη δεν διαχέονται. Το 2022 ο σύνδεσμος των ξενοδόχων της Κέρκυρας, αναφέρει, αρνήθηκε ακόμη και να διαπραγματευθεί μαζί μας για τη σύναψη τοπικής συλλογικής σύμβασης εργασίας, ενώ εκείνος της Ρόδου, όπου υπάρχουν και πάρα πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις, υπέγραψε αντίστοιχη σύμβαση με αυξημένες αποδοχές, αν και απαίτησε άλλες αντεργατικές ρυθμίσεις. Εδώ παραβιάζεται και η υπάρχουσα σύμβαση, πράγμα που σε συνδυασμό με την έντονη εποχικότητα του τομέα οδηγούν σε εξαιρετικά χαμηλά ετήσια εισοδήματα, τελείως ανεπαρκή για μια αξιοπρεπή οικογενειακή διαβίωση. Βιώνουμε υπερεκμετάλλευση. Οπωσδήποτε στη δεκαετία 2011-2021 έφυγε από την Κέρκυρα ένας αριθμός Αλβανών εργαζομένων, λόγω των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στον κατασκευαστικό τομέα και σε άλλους τομείς, ωστόσο αυξάνονται συνεχώς στα ξενοδοχεία οι προσλήψεις εργαζομένων άλλων εθνικοτήτων και Ελλήνων από άλλες περιοχές, με πολύ πενιχρές αποδοχές. Μειώνεται το ποσοστό των γηγενών εργαζομένων. Για την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου χρειάζονται επενδύσεις που δεν γίνονται από αυτούς που πρέπει να τις κάνουν, γιατί «βολεύονται» με τα θερινά υπερκέρδη. Ολοένα και πιο πολλά νέα παιδιά του τόπου φεύγουν, αναζητώντας αλλού καλύτερη τύχη.
Η Κέρκυρα γεμίζει αλλοδαπούς, μέσω του τομέα real estate, καθώς το συναισθηματικό στοιχείο της διατήρησης της κτηματικής περιουσίας υποχωρεί, εξαιτίας της κρίσης, την οποία βιώνει έντονα και ο αγροτικός, ο ελαιοπαραγωγικός τομέας.
Αυτό είναι, αν το αποδίδουμε σωστά, ένα μέρος της προβληματικής του επικεφαλής της πολυπληθέστερης οργάνωσης του λαού της Κέρκυρας.
Δεν αναζητήσαμε κάποια γνώμη από την πλευρά έκφρασης των χιλιάδων ελαιοπαραγωγών, γιατί είναι αρκετό ίσως να αναφέρουμε τι μας είχε πει προ διετίας, όταν για διάφορους λόγους και με πολλή φροντίδα των δέντρων είχε σημειωθεί ρεκόρ παραγωγής και με υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά, εκπρόσωπος μιας σημαντικής τοπικής και εξαγωγικής γνωστής βιομηχανίας ελαιολάδου, με έδρα το χωριό Άγιος Ματθαίος. «Είναι τόση η απογοήτευση, καθώς οι τιμές δεν καλύπτουν καν το κόστος παραγωγής, που είναι βέβαιο πως αρκετοί θα πάψουν τελείως να ασχολούνται με την ελιά», μας είχε πει. Εκείνα τα λόγια τα λένε, νομίζουμε, όλα. Έτυχε εφέτος, εξαιτίας ζημιών στην Ισπανία, οι τιμές να εκτοξευτούν, αλλά η παραγωγή δεν έχει πια μεγάλο μέγεθος.
Ένα τηλεφώνημα στη Ρόδο
Δεν επιχειρήσαμε ρεπορτάζ στη Ρόδο, παρά μόνο μιλήσαμε με έναν συνάδελφο. Τι μάθαμε, μεταξύ άλλων; Ότι τον περασμένο Ιούλιο αποφασίστηκε οι μισθοί των εργαζομένων στα ξενοδοχεία της, ενώ στην Κέρκυρα ήταν «παγωμένοι», να αυξηθούν κατά 9%, στο πλαίσιο νέας, τοπικής συλλογικής σύμβασης εργασίας. Αλλά βέβαια και εκεί το βιοτικό επίπεδο πλήττεται, αφού η γνωστή κυβερνητική πολιτική της ΝΔ, όπως συνέβη και με εκείνη του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, δεν κάνει τοπικές διακρίσεις.
Επίσης, όπως και στην Κέρκυρα έτσι και στη Ρόδο, που φυσικά έχει ευνοϊκότερες κλιματολογικές συνθήκες για τον τουρισμό μα «ανήσυχη» γεωπολιτική θέση, αναπτύσσεται ο τομέας real estate για ξένους, αν και ο Ροδιακός Οργανισμός Τουρισμού δεν αναζητεί επενδυτές με βαλάντια Ρότσιλντ για να αποκτήσουν τεράστιες εκτάσεις και «χλιδάτες» βίλες, αλλά επικεντρώνεται στην προσέλκυση ξένων τουριστών τρίτης ηλικίας μέσου μάλλον εισοδήματος για την επέκταση της χρονικής διάρκειας της σεζόν, υλοποιώντας πρόγραμμα με την ονομασία «Rhodes 5-0».
Ακόμη, ενώ στην Κέρκυρα μάλλον ως κοινωνία αγωνιζόμαστε λιγότερο απ' ό,τι στο παρελθόν, οι τοπικές αρχές και οργανώσεις της Ρόδου εμφανίζονται αρκετά πιο διεκδικητικές.
Όσο για τις δημόσιες υποδομές του μεγάλου νησιού των Δωδεκανήσων, αυτές «ακούγονται» να είναι πολύ πιο μπροστά από τις αντίστοιχες της Κέρκυρας και των Επτανήσων.
Κάθε άλλο παρά εννοούμε, βέβαια, ότι η Ρόδος μπορεί να αποτελέσει κάποιου είδους «πρότυπο» για την Κέρκυρα. Ορισμένα στοιχεία της, ωστόσο, φαντάζουν ενδιαφέροντα, όσο και αν το δικό της «μοντέλο» κινείται πάνω-κάτω, για να το πούμε όπως είναι η πραγματικότητα είτε αρέσει είτε δεν αρέσει, στις ίδιες «ράγες» της καπιταλιστικής ανάπτυξης που ιδιαίτερα στον καιρό μας αναπόφευκτα θέτει σε δεύτερη μοίρα τις προτεραιότητες των λαϊκών αναγκών και συμφερόντων. Θεωρείται βέβαιο, επίσης, ότι η αύξηση του πληθυσμού της εμπεριέχει ανάλογη εξέλιξη του αριθμού των μη γηγενών κατοίκων της. Τουλάχιστον εκεί, ωστόσο, δεν υμνολογούν τους εμίρηδες και φροντίζουν, για να «χρυσώσουν το χάπι», να εισπράττουν κάτι παραπάνω για το κοινωνικό καλό. Αυτή την εντύπωση σχηματίσαμε.
Ο Κωστής Παλαμάς και οι Σκωτσέζοι
Φεύγουν Κερκυραίοι και έρχονται στην Κέρκυρα ξένοι, συχνά «λεφτάδες», μα βέβαια όχι μόνο. Συμμερίζονται πολλοί στην Ευρώπη έναν ανεκπλήρωτο πόθο που είχε εκφράσει ένας μεγάλος Έλληνας ποιητής πριν από έναν αιώνα.
Πού να φανταζόταν ο Κωστής Παλαμάς ότι έναν αιώνα μετά, ενώ η ζωή προχώρησε τόσο, τελικά θα ίσχυε και θα γινόταν πραγματικότητα για χιλιάδες αλλοδαπούς, ενώ Κερκυραίοι θα μετανάστευαν, ο πόθος του να ζήσει μαζί τους στην Κέρκυρα, όταν έγραφε τους στίχους που ακολουθούν:
Εκεί που ακόμα ζουν οι Φαίακες του Ομήρου
και σμιγ' η Ανατολή μ’ ένα φιλί τη Δύση,
κι ανθεί παντού με την ελιά το κυπαρίσσι,
βαθύχρωμη στολή στο γαλανό του Απείρου,
εκεί η ψυχή μου ωρέχτηκε να γλυκοζήσει.
Πώς να φανταζόταν ότι αναγκαστικά, για να ζήσουν αλλού και να μπορέσουν να βιοποριστούν και να μεγαλώσουν και να μορφώσουν τα παιδιά τους, αρκετοί Κερκυραίοι, σε καιρό που η τεχνολογία κάνει θαύματα, θα μετανάστευαν από την ονειρεμένη Κέρκυρα;
Μα και ποιος το περίμενε πως ευρωπαϊκοί εκδοτικοί οίκοι στις μέρες μας θα τύπωναν σημειωματάρια και κάρτες, όπως αυτή που είδατε πιο πάνω, σύμφωνα με τις οποίες ο θρύλος της Σκωτίας ή της Αγγλίας ή της Ολλανδίας ή άλλης χώρας ζει στην Κέρκυρα!
Αλήθεια, πόσος θα ήταν σήμερα ο συνολικός πραγματικός πληθυσμός της Κέρκυρας αν δεν ανέρχονταν ήδη σε αρκετές χιλιάδες και δεν αυξάνονταν τα τελευταία χρόνια διαρκώς οι αλλοδαποί μόνιμοι και ημιμόνιμοι κάτοικοί της, που βέβαια δεν είναι όλοι πολύ εύποροι και οι περισσότεροι δεν έχουν καμία σχέση με σχέδια και επιθυμίες μείωσης του γηγενούς πληθυσμού σε αυτό το νησί, που πάντα ήταν «χωνευτήρι» λαών και σύμβολο της ανιδιοτελούς φιλίας των λαών και της φιλοξενίας αλλά αντιστεκόταν στα σχέδια κάθε κατακτητή;
Πόσος θα ήταν σήμερα ο συνολικός πραγματικός μέσος πληθυσμός της Κέρκυρας αν δεν είχε συμβεί αυτό και αν δεν είχε μεσολαβήσει κιόλας, από τότε που είχε συνταράξει το νησί μια μελέτη με σαφή στόχο- πρόβλεψη τη μείωση του γηγενούς πληθυσμού, η ίδρυση του Ιονίου Πανεπιστημίου με τον τόσο φοιτητόκοσμο;
Μήπως, τελικά, εκείνη η αθώα υποτίθεται μελέτη «δικαιώνεται»;
Μια αθηναϊκή και πραγματικά αξιόπιστη και ικανή σύμφωνα με κύκλους της αγοράς ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία Frank E. Basil είχε φτιάξει πριν από σαράντα πέντε περίπου χρόνια, όπως έχουμε ξαναγράψει φίλες και φίλοι, τη μελέτη που μόλις προαναφέραμε. Μια μελέτη που είχε ξεσηκώσει πραγματική θύελλα στην Κέρκυρα, που είχε προκαλέσει ένα σοκ!
Ε, λοιπόν, εκείνη η «Μελέτη Σκοπιμότητας» για την Κέρκυρα και τον Τουρισμό της είχε συνταχθεί σε διάφορες φάσεις στα μέσα και στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ερήμην των περισσότερων ανθρώπων του νησιού και η κυριότερη ερμηνεία όσων πρότεινε, προφανώς όχι γιατί το σκέφτηκε η ίδια αλλά σύμφωνα με κατευθύνσεις που είχαν δοθεί από τους πελάτες της, ήταν ότι έπρεπε να επιδιωχθεί ή ήταν αναπόφευκτη, με βάση βέβαια την πολιτική που επιλεγόταν, μια δραματική μείωση του πληθυσμού!
Ο λόγος; Μα για να... χωρέσουν και να εξαπλωθούν στο πυκνοκατοικημένο σε αρκετά σημεία του νησί μας οι ξενοδοχειακές μπίζνες και τα «Μον Ρεπό» κάθε είδους πολυτελών και υπερπολυτελών ή και λιγότερο εύπορων «φίλων της Κέρκυρας»!
Με επικεφαλής τον τότε δήμαρχο Κέρκυρας Γιάννη Κούρκουλο και την τότε τοπική Ένωση Δήμου και Κοινοτήτων του νησιού είχε σηκωθεί, κυρίως το 1980, κύμα μαζικών λαϊκών αντιδράσεων. Ιδίως μάλιστα καθώς είχε δει το φως της δημοσιότητας και ένα «καρμπόν» Χωροταξικό Σχέδιο της Κέρκυρας, με τη «βούλα» του υπουργείου Συντονισμού και Προγραμματισμού, όταν υπουργός ήταν ο μετέπειτα πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ως μέλος της κυβέρνησης του Κερκυραίου από τη μητέρα του Γεωργίου Ράλλη. Όλες σχεδόν οι αθηναϊκές εφημερίδες είχαν γράψει για ένα κυοφορούμενο μεγάλο σκάνδαλο, οδυνηρό για τον λαό της Κέρκυρας.
Σε δήλωσή του ο τότε δήμαρχος Γιάννης Κούρκουλος είχε αναφέρει, μεταξύ άλλων: «Από την περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών σχεδιαζόταν μείωση του πληθυσμού της Κέρκυρας (...) Δεν μπορεί ο Τουρισμός να αναπτύσσεται προς γενικότερη βλάβη του πληθυσμού και του τόπου μας (...) Θα προασπίσουμε τα λαϊκά συμφέροντα».
Η Κέρκυρα, σύμφωνα με τον αλήστου μνήμης Μπαλόπουλο της χούντας των συνταγματαρχών, θα έπρεπε να μετατραπεί «σε ένα απέραντο ξενοδοχείο».
Έξωση μεγάλου μέρους του πληθυσμού του νησιού προτεινόταν σ' εκείνη την έκθεση ωμά!
Κυνικά, με ελάχιστα κομψές ή διπλωματικές διατυπώσεις και με επιχείρημα μεταξύ άλλων ότι ο ελαιοπαραγωγικός τομέας και άλλοι μη τουριστικοί εξ ορισμού τομείς της οικονομίας θα αντιμετώπιζαν οξύτατα προβλήματα με την ένταξη της χώρας στην τότε ΕΟΚ και νυν Ευρωπαϊκή Ένωση, προτεινόταν η έξωση δεκάδων χιλιάδων κατοίκων, με την πρόκληση κατάλληλων συνθηκών φυσικά. Προκειμένου να ευνοηθεί ο «παραθεριστικός τουρισμός» με «επενδύσεις» από ενδιαφερόμενους «να γίνουν μόνιμοι και ημιμόνιμοι κάτοικοι στο νησί σε ιδιόκτητες επαύλεις», σε συνδυασμό βέβαια με την παροχή σε κεφαλαιούχους, ξένους κατά προτίμηση, επιπρόσθετων εκείνων της δικτατορίας «κινήτρων» για τη δημιουργία νέων «ξενοδοχείων πολυτελείας και Α' κατηγορίας», ώστε αυτά να αντιπροσωπεύουν ως το 1995 τα 2/3 του συνόλου των ξενοδοχειακών μονάδων. Ήταν η περίοδος που επίλεκτα μέλη του διεθνούς τζετ σετ αξίωναν να γίνει ξέφραγο αμπέλι σε ξένες επενδύσεις η Κέρκυρα, με την άρση και των ελάχιστον περιορισμών που ίσχυαν με πολλά νομικά «παράθυρα» ευχερούς παράκαμψής τους μέσω εγχώριων εταιρειών με Έλληνες διευθυντές και έδρες χώρες- φορολογικούς παραδείσους, όσον αφορά την απόκτηση γης από μη Έλληνες σε παραμεθόριες περιοχές.
Σύμφωνα με τη μελέτη της Frank E. Basil, όπως τουλάχιστον ερμηνεύτηκε, ολόκληρη η Κέρκυρα έπρεπε να μετατραπεί σε ένα χρυσοφόρο Ελντοράντο για λίγους ιδιοκτήτες ξενοδοχείων πολυτελείας και επαύλεων. Δεν δικαιολογούνταν, κατά τη μελέτη, «μονάδες παραγωγής» στο νησί, παρά μόνο τουριστικές. Η πόλη του νησιού έπρεπε να συγκεντρώσει μονάδες πολλαπλής εξυπηρέτησης των κάθε λογής τουριστικών - παραθεριστικών εκμεταλλεύσεων με τις αναγκαίες εταιρείες παροχής υπηρεσιών, ενώ ο γηγενής πληθυσμός της υπαίθρου έπρεπε, για τον λόγο αυτό, να συρρικνωθεί δραματικά. Το νησί να γινόταν μόνιμο κοσμοπολίτικο θέρετρο μεγαλοεισοδηματιών κυρίως.
Να, με πίνακα βγαλμένον από εκείνη τη μελέτη- ανοσιούργημα και δημοσιευμένο το 1980, πόσο πολύ ήθελαν να μειωθεί ο πληθυσμός σε ορισμένες περιοχές, αναλυτικά:
Η Κέρκυρα έπρεπε να «αδειάσει» από μεγάλο μέρος του πληθυσμού της!
Σχεδόν ο ένας στους δύο Κερκυραίους της υπαίθρου «περίσσευε»!
Από 93.000 που σύμφωνα με τη μελέτη ήταν το 1971 οι κατά βάση γηγενείς βέβαια κάτοικοι του νησιού, το 1995 έπρεπε να μην υπάρχουν περισσότεροι από 75.000!
Αλήθεια, τι λέτε; Είμαστε πια πολύ περισσότεροι από 75.000 οι γηγενείς και άλλοι Έλληνες κάτοικοι της Κέρκυρας;
Στις 9 Ιουλίου 1980, στο τότε θέατρο «Φοίνικας» της πόλης, είχε γίνει ογκώδης παγκερκυραϊκή συγκέντρωση οργής.
Ανακλήθηκε επισήμως εκείνο το ζοφερό σχέδιο-παραγγελία μεγάλων πορτοφολιών, στο οποίο είχε διατυπώσει κάποιες ενστάσεις και ο Σύνδεσμος Ξενοδόχων του νησιού.
Η ζωή, βέβαια, δεν «υπακούει» σε συνωμοσίες συμφερόντων. Τράβηξε από τότε τον δικό της δρόμο. Όπως συμβαίνει συχνά, αρκετά «σχέδια επί χάρτου» μένουν υποχρεωτικά στα χαρτιά. Ή, βέβαια, καθώς η στρατηγική μεγάλων μερίδων του κεφαλαίου δεν αλλάζει εύκολα, υλοποιούνται, ακόμη και αν πρόκειται για τα πλέον «σατανικά», με τους ρυθμούς και τις μεθόδους που επιβάλλουν οι διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες και οι αντιθέσεις της αδιάκοπης βουερής ή σιγαλής πάλης των τάξεων και της διαμάχης των επιμέρους και συχνά αντικρουόμενων στοχεύσεων και συμφερόντων ανάμεσα στις διάφορες μερίδες διαφορετικών κλάδων του μεγάλου κεφαλαίου.
Προφανώς «έβλεπε μακριά», με γυαλιά στραμμένα σε νησιά όπως αυτά του Νοτίου Ειρηνικού, η μελέτη της Frank E. Basil, όταν έκρινε ότι μπορούν να συνυπάρχουν απόλυτα στην Κέρκυρα η γιγάντωση του Τουρισμού όσο γίνεται υψηλότερων πορτοφολιών με μια δραματική μείωση του πληθυσμού της Κέρκυρας, που θα περιόριζε βέβαια τα διαθέσιμα τοπικά εργατικά χέρια, αλλά θα τα έκανε πιο ευάλωτα σε χαμηλές αμοιβές και ανεξάντλητα ωράρια σε ξενοδοχεία ή και σε «μαύρη εργασία», υπηρετική σε «ιδιωτικές κατοικίες». Ξένοι κυρίως εργαζόμενοι, Ινδοί, Πακιστανοί και εργατοϋπάλληλοι εκπατρισμένοι, δεν «πλαισιώνουν» σε τόσα και τόσα νησιά-παραδείσους διεθνώς, αλλά και σε ευρωπαϊκές περιοχές ακόμη, μονάδες των πιο διάσημων διεθνών ξενοδοχειακών αλυσίδων; Για πρώτη φορά το 2022 στην Κέρκυρα δούλεψαν σε τοπικά ξενοδοχεία αρκετοί Αφρικανοί κυρίως από το Κονγκό και Ασιάτες, κυρίως Μπαγκλαντεσιανοί και Φιλιππινέζοι, πέρα βέβαια από Αλβανούς εργαζόμενους και πολλούς Έλληνες μεταφερόμενους από τη Μακεδονία και άλλες περιοχές της χώρας.
Γεμάτο φυλές εργαζομένων όλου του κόσμου, με βαθιά εκμεταλλευτικές σχέσεις εργασίας, δεν είναι το τουριστικό πρότυπο νησιών του Νοτίου Ειρηνικού που μας διαφημίζουν κάθε τόσο και ορισμένοι πάμπλουτοι ξένοι επίδοξοι «αναμορφωτές» του κερκυραϊκού Τουρισμού στους οποίους προσφέρεται μάλιστα και η ελληνική υπηκοότητα;
Δεν χρειάζονται ούτε τους τόσες χιλιάδες επαγγελματίες μικρούς επιχειρηματίες- βιοπαλαιστές, όπως αυτοί που δουλεύουν νύχτα-μέρα στο νησί για να αντέξουν, αντί να επιλέξουν να φύγουν. Είναι... «ανώφελοι» μικροανταγωνιστές.
Η καταβύθιση του ΑΕΠ και του βιοτικού επιπέδου στα νησιά του Ιονίου
Τα κοινωνικά και οικονομικά αδιέξοδα του ακολουθούμενου «μοντέλου» τουριστικής ανάπτυξης με τους δύο διαφορετικούς κοινωνικά «κόσμους» στην Κέρκυρα και ευρύτερα στα νησιά του Ιονίου ήλθαν στην επιφάνεια το 2022, θα έλεγε κανείς, με εντυπωσιακό τρόπο. Εκφράστηκαν ακόμη και με την αδυναμία ξενοδοχείων να εξεύρουν εργαζόμενους. Όπως και με την απόφαση να βγάλουν «πωλητήρια» κάμποσα μικρά ξενοδοχεία. Συσσωρεύονται αδιέξοδα πολλαπλά. Μεγαλώνουν συγχρόνως ο πλούτος και η φτώχεια.
Αναδείχθηκαν αυτά τα αδιέξοδα με διαφορετική οξύτητα και σε όλη την προηγούμενη δεκαετία, όταν σημειώθηκε, όπως τεκμηρίωσαν το 2019 οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι Ευάγγελος Πρόντζας και Βιργινία - Αναστασία Φούρναρη, «ισχυρότερη καταβύθιση εισοδήματος και πλούτου στην Επτάνησο ως προς την εθνική οικονομία». Η «βουτιά» του ΑΕΠ της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων κατά τη χρονική περίοδο 2010-2016 έσπασε κάθε ρεκόρ. Ενώ σε μέσο εθνικό επίπεδο ήταν 25%, στα τουριστικά στο σύνολό τους νησιά του Ιονίου που συγκροτούν τη σημερινή Περιφέρεια Ιονίων Νήσων η «βύθιση» ανήλθε σε 33%!
Σημειώθηκε «βίαιη προσαρμογή με καταβύθιση των επιπέδων διαβίωσης» και του εισοδήματος των νοικοκυριών, η οποία χρησιμοποιήθηκε ως μοχλός πίεσης για την εξάλειψη της επτανησιακής οικονομικής ιδιοπροσωπίας και των επτανησιακών πολιτισμικών εμποδίων, τη συντηρητικοποίησή μας και την υιοθέτηση «ενός νέου οράματος περί προόδου», με τις συνέπειες που βιώνουμε.
Κλείνοντας αυτές τις επισημάνσεις, που σκοπό έχουν - και με την ένταση των κοινωνικοπολιτικών τόνων τους - να προκαλέσουν μιαν αναγκαία κατά τη γνώμη μας δημόσια και τεκμηριωμένη ζωηρή συζήτηση για τα ζητήματα που εγείρει η αδιαμφισβήτητη μείωση του πληθυσμού του νησιού τώρα, αν και χρειάζονται περισσότερα αναλυτικά στοιχεία που η ΕΛΣΤΑΤ θα μπορεί να γνωστοποιήσει αργότερα, ας παραθέσουμε λίγους ακόμη στίχους για τον τόπο που όλοι αγαπάμε αλλά μερικοί τον αγαπούν χωρίς η αγάπη τους να συνδυάζεται με τους πολλούς ανθρώπους του:
Ποιος τώλεγε, ποιος τώλπιζε, Ρολίνα στους Κορφούς,
δολλάρια, λίρες άφθονες που να σαστίζη ο νους.
Με κάλεσαν, ξεκίνησα για λίγο να ξεδώσω,
τέχνη και πλούτη και ομορφιές κι εγώ να καμαρώσω.
Βλέπω στην τραπεζαρία αχ! τι όμορφα θα φάνε,
συλλογίζομαι και εγώ πως οι σιόλες μου χαλάνε.
Οι σαμπάνιες φρρρ, και αφρίζουν και ρουφάω τον αφρό
και 'γω τρέμω σαν πλερώνω το μηνιάτικο νερό.
Φορτωμένη με μπριλλάντια μπαίνει τώρα μια μαρκέζα
και 'γω αύριο θα μετρώ τις δεκάρες για τη σπέζα.
Τι διαμάντια, τι κακό, έχει αυτή η δολλαριούχα.
Τρία χρόνια εγώ φορώ τα τριμένα μου τα ρούχα.
Και μας φτιάξανε καζίνο για να βλέπουμε οι φτωχοί
να πετιέται στη ρολίνα ο παράς χρυσή βροχή.
Είναι μεταφορικά ταιριαστοί νομίζουμε στίχοι της σημαντικότερης Κερκυραίας λογίας, της Ειρήνης Δενδρινού.
Κοντολογίς και κλείνοντας, να ορισμένες διαπιστώσεις που διατύπωσε στο βιβλίο του «Η ιστορία του Κερκυραϊκού Τουρισμού» ο υποστηρικτής όχι ενός σοσιαλιστικού μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης στο πλαίσιο μιας διαφορετικής οικονομικής και κοινωνικής συγκρότησης της ελληνικής κοινωνίας, μα του καπιταλιστικού τρόπου ανάπτυξης, Κώστας Τσουμάνης: «Τα λεγόμενα ρεκόρ αφίξεων κρύβουν πολλές παγίδες (...) Η Κέρκυρα δεν γίνεται ανταγωνιστική (...) Οι κοινωνικές, οικονομικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές συνθήκες επιβάλλουν στην Κέρκυρα να μεταβεί σε ένα νέο μοντέλο τουριστικής διαχείρισης (...) Η τουριστική ανάπτυξη της Κέρκυρας βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι».
ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΟΡΦΙΑΤΗΣ
