Γιος γαιοκτημόνων, από φαμίλια με επαναστάτες που επιλέχθηκαν από τον ίδιο τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη για να συντρίψουν το αριστοκρατικό καθεστώς και να θεμελιώσουν την κυριαρχία της αστικής τάξης στη Βενετία και στην Κέρκυρα τα χρόνια 1797-1799, προσχώρησε με την επιστημονική λογική -και όχι με το συναίσθημα, όχι απλώς με την πεποίθηση πως το επιβάλλει η αίσθηση δικαιοσύνης- στη μαρξιστική θεωρία και τη θέση για την αντικατάσταση της αστικής τάξης από την εργατική τάξη και τους συμμάχους της στην εξουσία και την εγκατάλειψη του κεφαλαιοκρατικού κοινωνικοπολιτικού συστήματος.

Στη μαρξιστική θεωρία του ιστορικού υλισμού που τα χρόνια 1923-1925, ας το θυμίσουμε κι αυτό, πρώτος στην Ελλάδα είχε παρουσιάσει ο Κερκυραίος νομικός, αγωνιστής και βουλευτής Αριστοτέλης Σίδερις, το όνομα του οποίου κοσμεί δρόμο της πόλης μας.

Ούτε οι σπουδαίοι επιστημονικοί τίτλοι από το αμερικανικό πανεπιστήμιο Χάρβαρντ ούτε η κατάρρευση του πρώτου σοσιαλιστικού πειράματος στη Σοβιετική Ένωση ούτε τίποτε δεν στάθηκε ικανό να αλλαξοπιστήσει ή να ξεστρατίσει τον Αύγουστο Σορδίνα από το καθήκον που ένιωσε να υπηρετήσει τον λαό.

Τη γη του.

Τη γενέθλια γη του Κέρκυρα. Τα Ιόνια νησιά. Την Ελλάδα.

Τον Κόσμο ολάκερο.

Από αρχαιολόγος μετατράπηκε σε ανθρωπολόγο και εθνολόγο αρχαιολόγο, συνενώνοντας στο πρόσωπό του, πρωτοποριακά σε διεθνές επίπεδο, διαφορετικές επιστήμες, αποτελώντας σημείο- πρόσωπο αναφοράς στη διεθνή επιστημονική κοινότητα.

Λες και στα νιάτα του, στην πνευματικά σολωμοκρατούμενη τότε Κέρκυρα, μπήκε κατάβαθά του και δεν βγήκε από μέσα του ποτέ η σολωμική προσταγή το πνευματικό έργο να υπηρετεί «τα μεγαλύτερα συμφέροντα της Ελλάδας» και συγχρόνως «τα μεγαλύτερα συμφέροντα της Ανθρωπότητας». Στο Μουσείο Σολωμού, στα Μουράγια της πόλης, είχε τιμήσει άλλωστε το έργο του η Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών το 2008. Ήταν Πολίτης της Κέρκυρας και του Κόσμου όλου. Ο παγκοσμίως πιο γνωστός Κερκυραίος.

Αυτό ήταν και αυτό έκανε στη ζωή του, μέχρι που βιολογικά δεν μπορούσε πια, ο περί ου ο λόγος κορυφαίος για την Κέρκυρα επιστήμονας όλων των εποχών, τολμούμε να πούμε, Αύγουστος Σορδίνας (1927-2021), το μνημόσυνο του οποίου για τη συμπλήρωση σαράντα ημερών από τον θάνατό του τελείται σήμερα το πρωί.

Κυριότεροι αντιπρόσωποι απολιθωμένων ειδών θηλαστικών που βρέθηκαν στην Κέρκυρα περιλαμβάνει η εικόνα που ακολουθεί:

Αν υπήρξε τις τελευταίες δεκαετίες μόνον ένα πρόσωπο που η θανή του θα έπρεπε να σημάνει οπωσδήποτε την κήρυξη πένθους στο νησί, αυτό ήταν ο Σορδίνας. Διότι μπορεί όντως να ανέδειξε η Κέρκυρα τον εικοστό αιώνα και πριν από αυτόν αμέτρητους σπουδαίους επιστήμονες όπως εκείνος ή άλλους σημαντικούς ανθρώπους που συνεισέφεραν ο καθένας πολλά και πρωτοποριακά πράγματα στον τομέα του. Κανενός όμως η επιστημονική σκαπάνη και η παράλληλη κοινωνική συνεισφορά δεν βρήκαν τόση διεθνή απήχηση και, συγχρόνως, δεν έσκαψαν τόσο βαθιά την ίδια την Κέρκυρα και δεν άφησαν τόσο ανεξίτηλο αποτύπωμα στις γνώσεις μας για την Κέρκυρα, όσο εκείνου.

Κανενός!

Η επιστημοσύνη του ήταν ο ορισμός της κοινωνικής ευθύνης, συνειδητοποίησης και προσφοράς.

Στο ζενίθ της επιστημονικής καριέρας του, βλέπετε, ο Αύγουστος της Κέρκυρας, ο Σορδίνας, με θητεία και έργο σε φημισμένα ακαδημαϊκά και επιστημονικά-αρχαιολογικά ιδρύματα και αποστολές και έρευνες μέχρι και τον Αμαζόνιο, σε τρεις ηπείρους, γύρισε την πλάτη στα μεγαλεία. Με μοναδική ταπεινότητα, με ορμητήριο το κηρυγμένο από ετών διατηρητέο οικογενειακό σπίτι του στο χωριό Καλαφατιώνες, βάλθηκε με τα υψηλά επιστημονικά του εφόδια -και αφιέρωσε τη ζωή του επί τέσσερις σχεδόν δεκαετίες- να ψάξει, να φέρει στο φως, μα και να φωτίσει όλους εμάς με μοναδικό τρόπο, τι ήταν κάποτε η γη που πατάμε. Πώς προέκυψαν και πώς αναπτύχθηκαν η Κέρκυρα και τα άλλα νησιά του Ιονίου. Ποιοι οι πρωταρχικοί πρόγονοί μας. Την ιστορική συνέχεια της Κέρκυρας. Πώς φτάσαμε από τους απώτατους πρώτους προγόνους μας, μέσα από ποιους αγώνες επιβίωσης και ανάπτυξης και ποια οικονομικά, προβιομηχανικά και κοινωνικά κανάλια και ποιες σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο, στο σήμερα.

Από πού ερχόμαστε και πού πάμε!

Με δυο λόγια, θα λέγαμε σχηματικά, με παγκόσμια ματιά από πού ερχόμαστε και πού πάμε οι Κερκυραίοι!

Όχι για να μοιραστεί τις ανακαλύψεις και τα συμπεράσματά του, προσέξτε παρακαλούμε, μόνο με τον διεθνή ή τον ελληνικό επιστημονικό κύκλο του, όπως εγωιστικά εξακολουθούν συνήθως να κάνουν οι επιστήμονες με δημοσιεύσεις μόνο σε εξειδικευμένα επιστημονικά έντυπα και διατυπώσεις απρόσιτες στον πολύ λαό. Αλλά για να τις μοιραστεί με απλά λόγια και με κάθε πρόσφορο μέσο με τον λαό και τη νεολαία, με ομιλίες- διαλέξεις στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο μα και με απανωτά και σεμνότατα δημοσιεύματα σε εφημερίδες, σε περιοδικά, σε κάθε είδους εκδόσεις στην Κέρκυρα, όπως και στο εξωτερικό. Με όποιον τρόπο μπορούσε.

Ταγμένος στο πλάι του λαού και με γυρισμένη την πλάτη, πάντα, στους κάθε λογής δυνάστες του. Κερκυραίος ως το μεδούλι.

Στην κορφή του Παντοκράτορα, στα πιο ψηλά μέρη του ψηλότερου κερκυραϊκού βουνού, αξίζει να στηθεί μια προτομή του!

Να εδώ μια εικόνα από την είσοδο του σπηλαίου στον Άγιο Ματθαίο που εντόπισε και εξερεύνησε φέρνοντας στο φως συγκλονιστικά στοιχεία:

Με λύπη, μα και με την ελπίδα πως θα βρεθούν άλλοι όπως οι Δήμοι της Κέρκυρας να το καταφέρουν, αναλογιζόμαστε την προ ετών αποτυχία μας, για λόγους άσχετους με τη θέλησή του και τη δική μας, να εκδώσουμε στην πιο εκλαϊκευμένη γλώσσα που ο ίδιος ήθελε το σύνολο του ελληνόγλωσσου και μεταφρασμένου του ξενόγλωσσου πλουσιότατου έργου του για την Κέρκυρα, για τα Ιόνια νησιά, για την επιστήμη του και τις διδαχές του.

Πέντε ιστορικά επιτεύγματα

Υπάρχουν, όπως βεβαιώνουν και οι εξέχοντες Κερκυραίοι αρχαιολόγοι Λίτσα Μεταλληνού και Κώστας Σουέρεφ μα και άλλα πρόσωπα με γνώσεις πολλές που πολύ τον γνώρισαν και στάθηκαν κοντά του ίσαμε το τέλος του όπως ο διευθυντής της Αναγνωστικής Εταιρίας Κέρκυρας Δημήτρης Ζυμάρης και ο λογοτέχνης και εκδότης Ευριπίδης Κλέοπας, τη βοήθεια των οποίων ζητήσαμε γι' αυτές τις γραμμές, υπάρχουν, τονίζουμε, τουλάχιστον πέντε σπουδαία πράγματα που αφορούν την Κέρκυρα και δεν θα τα γνωρίζαμε χωρίς τον Αύγουστο Σορδίνα και τα οφείλουμε, πιστεύουμε, εξολοκλήρου σ' εκείνον.

ΠΡΩΤΟ, οι έρευνές του και τα ευρήματά του στο Canal d' Amour στην περιοχή Σιδάρι, στη βόρεια Κέρκυρα, έφεραν στο φως άγνωστη ιστορικής σημασίας εκπληκτική στρωματογραφία που βεβαιώνει με λεπτομέρειες για την ύπαρξη και τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ζωής στην Κέρκυρα την περίοδο της μετάβασής της από την παλαιολιθική εποχή στη νεολιθική εποχή, με άλλα λόγια από την εποχή που ξεκίνησε πριν από 2,5 εκατομμύρια χρόνια περίπου έως το 10.000 π.Χ. που θεωρείται το τέλος της στερνής Εποχής των Παγετώνων ως την εποχή μέχρι το 5.500 π.Χ. που παρατηρείται η μόνιμη εγκατάσταση ανθρώπων και η εξημέρωση ζώων και φυτών σε συνδυασμό με τη χρήση της κεραμικής, προσδιορίζοντας διεθνώς μιαν επιμέρους ιστορική εποχή σχεδόν ως «Σιδάρειο Εποχή». Η εποχική υποδιαίρεση αυτή για την ακρίβεια της μέσης παλαιολιθικής περιόδου, ως μία αξιοσημείωτη σχεδόν αυτοτελής περίοδος στην καταγραφή της παγκόσμιας Προϊστορίας του Ανθρώπου αναγνωρίζεται ως ολωσδιόλου δικό του, μοναδικό επίτευγμα.

ΔΕΥΤΕΡΟ, η Γράβα του Γαρδικιού στην περιοχή του Αγίου Ματθαίου στη νοτιοδυτική Κέρκυρα, δηλαδή το σπήλαιο παλαιολιθικής εποχής που έφερε στο φως, κατέδειξε τεχνικές κυνηγών που παρακολουθούσαν τις αγέλες άγριων θηραμάτων Βαλκανικής ενδοχώρας γύρω στα 15.000 πριν από σήμερα, καθώς η Κέρκυρα ήταν ακόμη αναπόσπαστο έδαφος αυτής της ενδοχώρας.

ΤΡΙΤΟ, ο εντοπισμός προϊστορικών θέσεων της Κέρκυρας και η συλλογή εργαλείων πυριτόλιθου που επιτεύχθηκαν από τον ίδιο οδήγησαν σε εντυπωσιακά και ποικίλα αρχικά έστω συμπεράσματα για το ιστορικό γίγνεσθαι του νησιού. Ο χάρτης που ολοκλήρωσε φέρει δεκαέξι διαπιστωμένες προϊστορικές θέσεις κατοίκησης σε διάφορες χρονικές περιόδους και καθοδηγεί αδιάλειπτα και σήμερα και για γενιές ακόμα, όπως μπορεί να προβλεφθεί, την αρχαιολογική σκαπάνη στην Κέρκυρα.

ΤΕΤΑΡΤΟ, η επιβεβαίωση εκ μέρους του για την επιβίωση, μέχρι τη δεκαετία του ’60, της κερκυραϊκής παπυρέλας, είδους πρωτόγονου πλοιάριου από βούρλα ή παπύρι/πάπυρο σε δεσμίδες, γνωστού στην αρχαία Αίγυπτο και τη Μεσοποταμία, επέτρεψε να προκύψουν νέα στοιχεία για τις ανθρώπινες δημιουργίες και την ποτάμια και θαλάσσια επικοινωνία στην Κέρκυρα και κατά την αρχαιότητα.

ΠΕΜΠΤΟ, η ανακάλυψη από τον ίδιο του ιστορικής σημασίας λατομείου μυλόλιθων στην ακτή Κάνουλας στα Δραγωτινά στη νοτιοδυτική Κέρκυρα, σε συνδυασμό με τις περαιτέρω έρευνές του για το ιστορικό της δημιουργίας και της λειτουργίας των κάθε λογής μύλων στο νησί, αποκάλυψε ένα εκπληκτικό σύμπλεγμα οικονομικών, κοινωνικών, παραγωγικών σχέσεων στην Κέρκυρα σε βάθος αιώνων.

Ορίζοντας συνοπτικά κάπως έτσι το ανεκτίμητο έργο του Σορδίνα για την Κέρκυρα και βέβαια για τα κερκυραϊκά Διαπόντια Νησιά, έστω και αν κάποιοι αρχαιολόγοι μπορεί να έχουν ενστάσεις για την προαναφερθείσα αξιολόγηση, είναι εύκολο, πιστεύουμε, να συναισθανθούμε το μέγεθος, τη σπουδαιότητα και τη χρηστικότητα των επιτευγμάτων του, ακόμη και μόνο, για να το πούμε κάπως χυδαία, για τη διεθνή ανάδειξη και προβολή της Κέρκυρας, παράλληλα φυσικά με την όλη μυθολογία και Ιστορία της. Εφόσον βέβαια φροντίσουν κατάλληλα όλοι όσοι έχουν λόγο επ' αυτού, με την αναγκαία μετάφραση του επιστημονικού έργου του.

Σκαπανέας και ανατόμος διεθνούς ολκής και εμβέλειας, έγινε συνάμα και κοινωνιολόγος, αναζητώντας όλες τις διαστάσεις της ιστορικής διαδρομής της Κέρκυρας. Χωρίς τα δικά του ευρήματα και συμπεράσματα, όπως βέβαια αναδείχθηκαν και από συναδέλφους του που συνέχισαν το έργο του βαδίζοντας και εντρυφώντας στα δικά του χνάρια, μοιάζει πια ελλιποβαρές κάθε βιβλίο με αντικείμενο την «Ιστορία της Κέρκυρας».

Α-νυ-πο-λό-γι-στη, επιτρέψτε μας να το διατυπώσουμε έτσι, είναι η συμβολή στην Ιστορία της Κέρκυρας μα και ευρύτερα των νησιών του Ιονίου από τον άνθρωπο αυτό που ξόδεψε σχεδόν τη μισή του επιστημονική και ανθρώπινη ζωή στις ΗΠΑ, στις περουβιανές Άνδεις, στον Αμαζόνιο, σε παραγκουπόλεις της Δυτικής Αφρικής, στην Κούβα, στη Γαλλία και αλλού, για να γυρίσει, με φοβερό επιστημονικό γνωστικό εξοπλισμό πια, να αφιερώσει την άλλη μισή στη γη του δικού του λαού. Την κερκυραϊκή, την ιόνια, την ελληνική. Κάθε ένα από τα πέντε θέματα που προαναφέραμε αποτελεί από μόνο του θέμα για εκτεταμένη και αναλυτική εκλαϊκευτική διδαχή για τη ζωή και την εξέλιξη της Κέρκυρας και των ανθρώπων της σε χρονική περίοδο αμέτρητων αιώνων από τώρα. Τα άλλα νησιά του Ιονίου, επίσης, οφείλουν στον ίδιο ανάλογα ευρήματα για την πορεία του ανθρώπου σ' ετούτο το νησιωτικό πέλαγος από τα βάθη των αιώνων, πριν αποκολληθούν από την απέναντι στεριά και αποκρυσταλλωθούν ως νησιά. Ευρύτερα επτανησιακή ήταν άλλωστε η συνείδησή του. Όχι άδικα βεβαίως αίθουσα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κέρκυρας έχει αφιερωθεί στον ίδιο.

Φώτισε την Κέρκυρα

Ασύγκριτα φτωχότεροι σε γνώσεις για τον τόπο μας θα ήμασταν, λοιπόν, χωρίς εκείνον που τόσο πολύ φώτισε το παρελθόν μας.

Ήταν θερμός, φλογερός και γόνιμος και φωτεινός σαν τον μήνα Αύγουστο ο Αύγουστος Σορδίνας, όπως μπορεί να βεβαιώσει οποιοσδήποτε άνθρωπος τον γνώρισε. Με πνεύμα σπινθηροβόλο, ακλόνητο, ολοφώτεινο συγχρόνως. Ευρύτατα δημοκρατικό, έβρισκε τον κοινό τόπο με ανθρώπους διαφορετικών κοσμοαντιλήψεων, εποικοδομητικά. Κέρδισε τη γενική αναγνώριση.

Στην έδρα της Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών, στο Μουσείο Σολωμού, τον θυμούνται το 2008, μετά το ζεστό καλωσόρισμα του προέδρου της Περικλή Παγκράτη, να κάνει λόγο με θέρμη και για ένα άλλο νησί, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, που τον είχε συνεπάρει. Την Κούβα. Εκθειάζοντας τον Φιντέλ Κάστρο και την Επανάσταση του λαού και τη σοσιαλιστική επιλογή του κάτω από τη «μύτη» των ΗΠΑ, όσες μεγάλες δυσκολίες και πίκρες κι ελλείψεις και αν είχε διαπιστώσει περιδιαβαίνοντάς την και ο ίδιος προσωπικά. Τα πισωγυρίσματα της Ιστορίας με την πτώση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών και των συναφών κρατών δεν έκαμψαν ούτε τη λογική ούτε το φρόνημα ούτε την πίστη του στο φωτεινό μέλλον μιας σοσιαλιστικής - κομμουνιστικής κοινωνίας, απαλλαγμένης φυσικά, να το πούμε έτσι, από τις αναπόφευκτες «παιδικές ασθένειες» της πρώτης γέννας της.

Στα λόγια του αντηχούσαν, θαρρείς, οι στίχοι του Σολωμού:

Χαρές και πλούτη να χαθούν,
και τα βασίλεια, κι όλα,
τίποτα δεν είναι, αν στητή
μέν' η ψυχή κι ολόρθη.

Το 2009, καθώς αυξάνονταν οι αμερικανικές και λοιπές πιέσεις στην Κούβα και μαζί βέβαια και οι δυσκολίες της, δημοσιοποίησε στο κερκυραϊκό περιοδικό «Καταφύγιο», με επώνυμο άρθρο του, την αλληλεγγύη του σε αυτή και στην προσπάθεια του λαού της να οικοδομήσει, χωρίς ξένη βοήθεια, μια νέα κοινωνία.

Η μάχιμη ελπίδα

Η σοσιαλιστική Κούβα ήταν για εκείνον χώρα- σύμβολο του αγώνα για «ένα καλύτερο αύριο των λαών». Αντιπροσώπευε, όπως το είπε, τη «μάχιμη ελπίδα».

Όχι συναισθηματικά ή μάλλον όχι κυρίως συναισθηματικά. Ιδεαλιστής, γαλουχημένος με τις αυταπάτες του ιδεαλιστικού κόσμου, ήταν κι εκείνος στα νιάτα του. Η επιστημοσύνη του ήταν αυτή που τον μετέστρεψε σε από ιδεαλιστή σε μαρξιστή, για πάντα βέβαια, όπως έγινε άλλωστε με τόσους και τόσους μεγάλους διανοητές παγκοσμίως.

Ιστορικά έχουν μείνει, καθώς προέρχονταν από το τόσο ακονισμένο δικό του μυαλό, ετούτα τα λόγια του:

«Η εξέλιξη των έμβιων όντων, ειδικότερα του ανθρώπινου γένους, αναμφίβολα καταδείχνουν πως το μήνυμα της Ιστορίας είναι σαφέστατα ο ιστορικός υλισμός, δηλαδή η μαρξιστική ιδεολογία. Ο αγώνας για την επιβίωση δεν κερδίζεται μέσα στο παρόν κεφαλαιοκρατικό σύστημα».

Κάπως έτσι, ενώ άλλοι Έλληνες και ξένοι αρχαιολόγοι είχαν επικεντρώσει το έργο τους στο νησί μας στην αναζήτηση της μυθολογικής ομηρικής Κέρκυρας, εκείνος στράφηκε στην αναζήτηση της πορείας του Ανθρώπου στην Κέρκυρα από την προϊστορική εποχή ως τον καρό μας ή, καλύτερα, περισσότερο ως τον καιρό των πατεράδων και των παππούδων μας μα και τον δικό μας, για την κατανόηση της εξέλιξης ως τα σήμερα. Μνημειώδεις καρποί του ακούραστου για προσφορά εαυτού του είναι οι δημοσιευμένες σε εκλαϊκευμένη γλώσσα στα «Κερκυραϊκά Χρονικά», στο «Δελτίον» της Αναγνωστικής Εταιρείας Κέρκυρας και σε άλλα τοπικά έντυπα αρχαιολογικές στην ουσία μελέτες του για τα λουτρουβιά και τους μύλους της Κέρκυρας ή, για να το πούμε αλλιώς, για την προ-βιομηχανική και γενικότερα τη βιομηχανική, την οικονομικά παραγωγική Ιστορία του νησιού μας, εκκινώντας στην πραγματικότητα από την κεραμική παραγωγή στην προϊστορική Κέρκυρα. Ο Σορδίνας ήταν για τον οικονομικό τομέα της Κέρκυρας ο μόνος επιστήμονας που «ένωσε» το χθες με το σήμερα, εξηγώντας αρκετά από τα παραγωγικά κανάλια-συστήματα μέσα από τα οποία φθάσαμε στο σήμερα κάτω από ποικίλους μηχανισμούς και καταναγκασμούς πολιτικούς, εθνικούς και κοινωνικούς. Εξήγησε με όρους επιστημονικούς-κοινωνικούς ακόμη και την κατάρρευση του γεωργικού τομέα. Ενέπνευσε άλλωστε νεότερους ιστορικούς και μελετητές και στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, όπου ολοκλήρωσε την ακαδημαϊκή του καριέρα, τείνοντας πάντα το χέρι στους αγώνες των φοιτητών του και υπερασπιζόμενος χωρίς εκπτώσεις τον δημόσιο χαρακτήρα των Πανεπιστημίων.

Δεν ήταν βέβαια ούτε αυτός αυθύπαρκτος. Άνθρωποι με τους οποίους μοιράστηκε τον επιστημονικό αγώνα του, προκάτοχοί του, αγωνιστές, λαϊκά κινήματα εδώ και στο εξωτερικό τον «έθρεψαν» κι εκείνον. Και ανταπέδιδε. Σεμνά. Ταπεινά. Μέχρι τη δύση του. Μοιραζόταν άλλωστε τα επιτεύγματά του με τους κάθε βαθμού συνεργάτες του.

Ψάχνοντας το παρελθόν έφερε στο φως αποδείξεις και οικογενειακού χαρακτήρα για τις διαστάσεις της πάλης των τάξεων στην Κέρκυρα. Πρόγονός του ήταν ο Ανδρέας Σορδίνας που τον Ιούνιο του 1797, όταν την Κέρκυρα κατέλαβαν οι Γάλλοι Δημοκρατικοί καταλύοντας τον βενετικό φεουδαρχικό ζυγό, φύτεψε μαζί με άλλους το «Δένδρο της Ελευθερίας» στην πλατεία της πόλης του νησιού. Ο ίδιος αυτός εισηγήθηκε την εγκατάσταση στο νησί γαλλικού τυπογραφείου, που έγινε το 1798 και ήταν το πρώτο σε όλον τον ελληνικό χώρο. Νωρίτερα, όταν ο Ναπολέων Βοναπάρτης υπέταξε τη Βενετία και κατέλυσε το φεουδαρχικό της πολίτευμα, με εντολή του είχε μετάσχει στη νέα διοίκησή της. Είχε συνταχθεί με την ανερχόμενη, προοδευτική τότε αστική τάξη, μέλος της οποίας αποτέλεσε και ο ίδιος, όπως και άλλοι συγγενείς του με παρόμοιες ιδέες. Με πλήρη συνείδηση του αντιδραστικού πλέον ρόλου της, στη δική του εποχή ο Αύγουστος Σορδίνας εγκατέλειψε αυτή την τάξη, για να συνταχθεί με λόγο και με έργο με την εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα, με τη νέα προοδευτική τάξη που ανέδειξε ο Καρλ Μαρξ. Τον έπεισαν ακλόνητα και αμετάκλητα οι επιστημονικοί φακοί του.

Προφανώς για όλα αυτά και όχι μόνο για την ξεκάθαρη επιμέρους ιδεολογική θέση του στο μαρξιστικό στρατόπεδο τον κορυφαίο αυτό Κερκυραίο επιστήμονα τον αποχαιρέτησε με θέρμη και η Οργάνωση των Κερκυραίων κομμουνιστών. Αν κατέβαινε ποτέ στην πολιτική κονίστρα, πιστεύει ο πρώην πρόεδρος της ένωσης των εκπαιδευτικών της Κέρκυρας Νίκος Μεταλληνός, η θέση του, υπό κάποιες προϋποθέσεις βέβαια, θα ήταν στα ψηφοδέλτια του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Δεν είχε παραλείψει άλλωστε δύο φορές να ταχθεί ταπεινά με νομαρχιακά-περιφερειακά ψηφοδέλτια που πρέσβευσαν προοδευτικές εξαγγελίες με επικεφαλής στελέχη του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ στη συνέχεια, για να αποφύγει να δώσει οποιαδήποτε συνέχεια όταν αυτές διαψεύστηκαν οικτρά.

Παρακάμπτοντας, τέλος, πλευρές διεθνούς εμβέλειας του μεγαλειώδους επιστημονικού έργου του, που ειδήμονες του τομέα του σίγουρα δεν θα παραλείψουν να απαθανατίσουν αρκούντως στην πορεία του χρόνου, ας σταθούμε σε μιαν άλλη, μάλλον πολύ λίγο γνωστή πνευματική παρακαταθήκη του. Αφορά τη νεολαία. Τι ήθελε; Όπως είπε, να πάρουν οι νέοι και οι νέες μας κάποιες έστω αν όχι όλες τις αρετές του πασίγνωστου επαναστάτη Τσε Γκεβάρα.

Ταιριαστά λοιπόν προσθέτουμε και ως στερνές λέξεις αυτού του δικού μας αποχαιρετισμού μερικά από τα λόγια με τα οποία τον αποχαιρέτησε η εγγονή του, φοιτήτρια στο αγαπημένο του ως καθηγητικό πόστο Τμήμα Ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, όπου ο φοιτητικός σύλλογος τον έκανε επίτιμο μέλος του, Μαριάννα Κοσκινά:

«Υπερασπιζόταν πάντα τα δικαιώματα των αδύναμων. Στην Αμερική πολέμησε για τα δικαιώματα των γηγενών Αμερικανών και των Αφροαμερικανών. Μάλιστα, παρακολούθησε την τελευταία ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ (...) Ήταν μαχητής του προοδευτικού χώρου (...) Θεωρούσε τον εαυτό του πολίτη του κόσμου (...) Έζησε τη ζωή υπερασπιζόμενος το Δίκαιο και την Αλήθεια».

* Το κείμενο αυτό αποτελεί περίληψη ευρύτερου θέματός μας για τον Α. Σορδίνα.

ΑΛΕΚΟΣ ΠΡΙΦΤΗΣ