Ό,τι δύο γηγενείς Επτανήσιοι περιφερειάρχες Ιονίων Νήσων δεν κατάφεραν να κάνουν στο Λαζαρέτο, ώστε ο Ιστορικός Τόπος να είναι πιο εύκολα επισκέψιμος, θα το κάνει πραγματικότητα, «βάζοντας μπροστά» τη δουλειά το 2026, ένας άλλος περιφερειάρχης των ίδιων νησιών που «βαστάει» από εκείνο το δεύτερο μεγαλύτερο ελληνικό νησί από το οποίο, κατά τους ιστορικούς, προήλθε ο πρώτος αποικισμός της Κέρκυρας;

Κάτι τέτοιο είναι πολύ πιθανόν να συμβεί. Ο περιφερειάρχης Ιονίων Νήσων, Γιάννης Τρεπεκλής, βέρος εδώ και δεκαετίες Κερκυραίος και επί σειρά ετών δήμαρχος του νησιού της Κέρκυρας, Ευβοιώτης την καταγωγή, δεν «μάσησε» τα λόγια του όταν του θέσαμε το εξής θέμα: 

«Το 2018 η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων (ΠΙΝ) είχε εντάξει σε χρηματοδοτικό Πρόγραμμα ορισμένα αναγκαία έργα στο Λαζαρέτο, όπως είναι, κυρίως, η κατασκευή αδειοδοτημένης προβλήτας προσέγγισης στη νησίδα. Το 2020 ή λίγο μετά τα σχετικά έργα απεντάχθηκαν από το εν λόγω Πρόγραμμα, με απόφαση της ΠΙΝ, με την αιτιολογία ότι δεν είχαν συνταχθεί οι αναγκαίες μελέτες και με παράλληλη δήλωση ότι θα ακολουθούσε η ένταξή τους σε νέο Πρόγραμμα, χωρίς ωστόσο να υπάρξει πρόοδος, παρά το γεγονός ότι το υπουργείο Πολιτισμού, απαντώντας σε σχετικές Ερωτήσεις στη Βουλή, έχει κάνει σαφές ότι θα στηρίξει σχετική Προγραμματική Συμφωνία ΠΙΝ-Δήμου για δράσεις στο Λαζαρέτο. Ακόμη και σήμερα το σχέδιο παραμένει νεκρό. Προτίθεσθε η ΠΙΝ να προχωρήσει εντός του 2026 στις αναγκαίες δράσεις;».  

Να η απάντησή του, χωρίς περιστροφές ή τη γνωστή επίκληση δυσκολιών που ούτως ή άλλως μπορεί να έχει ένα τέτοιο εγχείρημα, αν δεν τύχει κρατικής υποστήριξης: 

«Η κατασκευή προβλήτας στο Λαζαρέτο είναι αίτημα όλων μας. Μπορώ να χρηματοδοτήσω και θα χρηματοδοτήσω το έργο, φυσικά αν το ζητήσει ο Δήμος Κεντρικής Κέρκυρας, αφού αυτός είναι πια ο ιδιοκτήτης της νησίδας και η πρωτοβουλία ανήκει σε αυτόν. Επαναλαμβάνω: Η ΠΙΝ θα χρηματοδοτήσει την προβλήτα. Η συντήρηση άλλωστε του Ιστορικού Τόπου προϋποθέτει την κατασκευή αυτού του έργου».

Προηγουμένως, είχαμε επικοινωνήσει με αρμόδιο παράγοντα της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων της ΠΙΝ. Το παλιό Πρόγραμμα «είναι νεκρό». Για να ξεκινήσει πάλι με χρηματοδοτικούς πόρους της Περιφέρειας «απαιτείται πολιτική βούληση», δηλαδή απόφαση της διοίκησης της ΠΙΝ, είχε ξεκαθαρίσει. 

Αυτή η βούληση λοιπόν υπάρχει. Η εκπλήρωση του παλιού κερκυραϊκού στόχου για τη μεταβίβαση της νησίδας στον Δήμο της πόλης έχει γίνει πραγματικότητα, πράγμα που οπωσδήποτε διευκολύνει τον σχεδιασμό και την υλοποίηση αναγκαίων έργων στη νησίδα, από τη στιγμή που αυτός που έχει το «μεγάλο ταμείο» στην Κέρκυρα, η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, δηλώνει έτοιμος να χρηματοδοτήσει την υπόθεση της προβλήτας. Χωρίς μια κατάλληλη, ασφαλή και αδειοδοτημένη προβλήτα στη νησίδα, η επισκεψιμότητα σε αυτήν, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι προβληματική, αν όχι σχεδόν απαγορευτική. 

Εμείς θυμηθήκαμε και κάτι άλλο, συναφές: Δεν «συγγενεύουν», κιόλας, Ευβοείς και Κερκυραίοι; Σωστά δεν λένε τα βιβλία, όπως εξηγεί και το βιβλίο-θαύμα «Η αρχαία Κέρκυρα» της κορυφαίας Κορφιάτισσας πανεπιστημιακού Σελήνης Ψωμά, ότι Ευβοείς ήταν εκείνοι που πρώτοι αποίκησαν την Κέρκυρα; Σάμπως δεν είχαν περάσει μάλιστα από αιώνες ενετικού ζυγού και το δεύτερο και το έβδομο αυτά μεγαλύτερα σε έκταση ελληνικά νησιά; 

Το περιπετειώδες ιστορικό του έργου της προβλήτας

Η μικρή πρόσφατη ιστορία του έργου, σε σχέση με την ΠΙΝ, είναι λίγο-πολύ γνωστή, αν και οι εμπλεκόμενες πλευρές έλεγαν τη μισή αλήθεια. 

Η διοίκηση Θεόδωρου Γαλιατσάτου προς το τέλος της θητείας της (2015-2019) ανακοίνωσε την ένταξη σχετικού σχεδίου σε διασυνοριακό κοινοτικό Πρόγραμμα. Για την ένταξη αρκούσε βέβαια η δήλωση του σχεδίου, ενώ η υλοποίηση προϋπέθετε την κατάρτιση σχετικών μελετών. Δεν έγινε επ' αυτού το παραμικρό, όπως δεν έγινε κυριολεκτικά το παραμικρό συνολικά για την υπόθεση ανάδειξης της νησίδας! 

Η κατοπινή διοίκηση Ρόδης Κράτσα (2020-2024), άλλο που δεν ήθελε ίσως, όπως την κατηγορούσαν, ανακοίνωσε την απένταξη του σχεδίου από εκείνο το κοινοτικό Πρόγραμμα, καθώς εκκρεμούσε ακόμα η σύνταξη μελετών και οι υπεύθυνοι του Προγράμματος πράγματι δεν επρόκειτο, χωρίς αυτές, να το χρηματοδοτήσουν. Θα ακολουθούσε  υποτίθεται, όπως η πρώην περιφερειάρχης είχε δηλώσει σε συνεδρίαση του περιφερειακού συμβουλίου, επανασχεδιασμός. 

Πάλι δεν έγινε το παραμικρό, αφού άλλωστε η ίδια είχε απαξιώσει να επισκεφθεί καν για μια φορά τη μαρτυρική νησίδα που από το 1992 αποτελεί επισήμως Ιστορικό Τόπο της χώρας! 

Ο νυν περιφερειάρχης Ιονίων Νήσων, Γιάννης Τρεπεκλής, έχει ήδη στο ενεργητικό του, όσον αφορά το Λαζαρέτο, ένα θετικό, κατά βάση, ιστορικό. Από την περίοδο, εννοούμε, που ήταν δήμαρχος Κερκυραίων (2003-2006). Γιατί, όσο είναι αλήθεια ότι επί δημοτικής διοίκησης Χρύσανθου Σαρλή (1991-2002) έγιναν πολύ σημαντικά βήματα και σχεδιάστηκαν η δημιουργία του Μουσείου και συναφών έργων στη Λαζαρέτο και επί δημοτικής διοίκησης Σωτήρη Μικάλεφ (2007-2010) εκείνο το σχέδιο πέρασε από τα λόγια στα έργα και με μεγάλη επιμονή και προσήλωση έγινε πραγματικότητα, άλλο τόσο είναι αλήθεια πως η υλοποίηση στηρίχθηκε σε χρηματοδοτικούς πόρους που εξασφάλισε η δημοτική διοίκηση Τρεπεκλή. 

Τα έργα αυτά, ωστόσο, όπως όλοι γνωρίζουμε, δεν συνοδεύτηκαν από κρατικά και τοπικά-διοικητικά μέτρα και δράσεις που εξασφαλίζουν την τακτική επικοινωνία με τη νησίδα, τη φύλαξή της, τη φροντίδα και τη συντήρησή τους. Με συνέπεια, ολόκληρη η νησίδα και κάθε έργο και κάθε μνημειακό στοιχείο να αφεθούν –όπως συμβαίνει ακόμη και σήμερα– στο έλεος της τύχης, των καιρικών συνθηκών ή και βανδαλισμών από «αγνώστους». Πέρα από τις ενδιαφερόμενες γνωστές πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις, που δεν μπορούν να κάνουν και πολλά πράγματα, μόνο το Λιμενικό Σώμα μοιάζει να έχει τη νησίδα λίγο στον νου του, να προσπαθεί να γίνει «άγρυπνο μάτι» της. 

Γιατί –κι αυτό πρέπει να το πούμε– πάρα πολλοί Κερκυραίοι αξιωματούχοι και υπεύθυνοι τομέων της δημόσιας ζωής, σχεδόν ανεξαρτήτως πολιτικού φρονήματος, στην περίπτωση του Λαζαρέτου έχουν δείξει μια σπάνια πια στις μέρες μας βαθιά ανθρωπιά, αναγνωρίζοντας και τιμώντας, μεταξύ άλλων, τη θυσία και το δίκιο των ανθρώπων που εκτελέστηκαν εκεί τα χρόνια του Εμφυλίου, χωρίς να τους εμποδίζει σε αυτό η πίστη όλων εκείνων είτε στο ΕΑΜ είτε στο ΚΚΕ.

Από την Εύβοια στο Λαζαρέτο, η περίπτωση Μ. Γεωργαντά 

Από κάθε περιοχή της Ελλάδας «βαστάγανε» και είχαν καταδικαστεί οι 112 γνωστοί ίσαμε τώρα με τα ονοματεπώνυμά τους και στην πραγματικότητα πολύ περισσότεροι αγωνιστές της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης που εκτελέστηκαν τότε στη μαρτυρική νησίδα, όπου αιώνες πριν μεταφέρονταν θύματα επιδημιών για να σβήσουν εκεί σε άθλιες συνθήκες και όπου το 1943 οι Ιταλοί κατακτητές της Κέρκυρας έκαναν το παλιό Λοιμοκαθαρτήριο στρατόπεδο συγκέντρωσης αιχμαλώτων! 

Ήταν από τα Επτάνησα, την Κρήτη, τα νησιά του Αιγαίου, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία, την Πελοπόννησο, τη Ρούμελη, ακόμα και από τη Θράκη. 

Το έφερε έτσι η Ιστορία, ώστε σε επίπεδο επαρχιακού νομού τη θλιβερή αναλογική «πρωτιά» μεταξύ όλων τους να έχουν οι καταδικασμένοι ή και γεννημένοι και μεγαλωμένοι στον νομό εκείνο που συνδέεται, κατά τους ιστορικούς, με τον πρώτο αποικισμό της Κέρκυρας, αλλά και στον νομό όπου, σύμφωνα με τη μυθολογία, γεννήθηκε ως κόρη του Ασωπού η νύμφη Κόρκυρα, που για χάρη της το νησί, όταν τη μετέφερε σε αυτό ο Ποσειδώνας, έλαβε το όνομά της. Πράγματι, Ευβοείς και Βοιωτοί και ευρύτερα καταδικασμένοι στην εσχάτη των ποινών από δικαστήρια-θανατοδικεία στη Χαλκίδα και τη Θήβα ήταν αναλογικά οι περισσότεροι, σε σύγκριση με τους προερχόμενους από άλλους επαρχιακούς νομούς. Ίσοι σε αριθμό.

Από καταδίκες στο νησί που κι αυτό κάποτε σαν την Κέρκυρα λεγόταν Μάκρις –έχετε προσέξει ποτέ μια κάποια ομοιότητα στο μακρόστενο σχήμα και των δύο νησιών;– εκτελέστηκαν στο Λαζαρέτο, ως καταδικασμένοι αμετάκλητα σε θάνατο από το Δικαστήριο Συνέδρων Χαλκίδας, δέκα. Να τα ονοματεπώνυμά τους: Δημήτρης Αγιοστρατίτης ή Αγιοβλασίτης, Χρήστος Αικατερίνης (φωτογραφία του πιο πάνω έχοντας δεξιά του τον σκοτωμένο από τους Γερμανούς σε μάχη αδελφό του Γιάννη), Γιώργος Βασιλιάς, Μήτσος Γεωργαντάς (φωτογραφία του πιο πάνω), Γιώργος Κατσιμίχας, Παναγιώτης Κουρουτός, Μανώλης Κουφουδάκης, Λεωνίδας Λάμπρου, Γιώργος Λούβαρης, Παναγιώτης Ταξιάρχης. 

Αξίζει να σταθούμε λίγο στον τέταρτο από αυτούς, Μήτσο (Μήτσιο) Γεωργαντά. Στο σχολείο της εφηβικής του ηλικίας είχε καθηγητή, βλέπετε, τον Μητροπολίτη Κέρκυρας, όταν εκτελέστηκε, Μεθόδιο. Το σχολείο ήταν στη Χαλκίδα, ένα τσιγάρο δρόμο από το χωριό του περιφερειάρχη Ι.Ν., το όμορφο Βασιλικό –που δεξιό-ξεδεξιό, τον Ιούνη του 1978, όταν το γνωρίσαμε, είχε υψώσει ενωμένο τη γροθιά του σε έναν σκληρό και μακρύ αγώνα υποστήριξης των 700 εργατών του εργοστασίου της μεγαλύτερης ελληνικής βιομηχανίας ξυλείας, καθώς αυτή τους ζητούσε να αποκηρύξουν το δίκιο τους και να γυρίσουν ταπεινωμένοι στη δουλειά, χωρίς κάποιους συναδέλφους τους που είχε άδικα απολύσει. Ο Γεωργαντάς, επίσης, σύμφωνα με μαρτυρίες που άφησαν συγκρατούμενοί του στη φυλακή της Κέρκυρας, ήταν ίσως η πιο σεβάσμια και ηγετική μορφή των μελλοθάνατων αγωνιστών. 

Καταγόταν από αγροτική οικογένεια, ήταν αγρότης και την περίοδο της φασιστικής κατοχής εντάχθηκε από τους πρώτους στο ΕΑΜ και στον ΕΛΑΣ στην περιοχή του. Επίσης, ήταν μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας και καθοδηγητής Οργάνωσής του.  Πήρε μέρος στον πόλεμο του 1940-1941 και σε διάφορες μάχες την περίοδο της Κατοχής, σε μία από τις οποίες σκοτώθηκε ο αδελφός του Βαγγέλης.  

Από συγκρατουμένους του στη φυλακή της Κέρκυρας σώθηκαν για την προσωπικότητά του, το τελευταίο βράδυ του και επαφές που είχε με τον Μεθόδιο, τα εξής, μεταξύ πολλών άλλων:

Στις εξορμήσεις έπαιρνε τη σκούπα και τη φασίνα και προσπαθούσε να βγάλει τη διπλή δουλειά. Η καθαριότητα, έλεγε, δεν είναι καθήκον, είναι ζήτημα ζωής. Η καθαριότητα είναι η ασπίδα της υγείας. Ζούμε στις σαρκοφάγους του «Μέτλαν» (σ.σ. του διαβόητου Άγγλου αρμοστή της Επτανήσου, Τόμας Μέτλαντ, οι φυλακές-κάτεργο της Κέρκυρας θεμελιώθηκαν το 1836, επί αγγλοκρατίας στο Ιόνιο). Αν δεν φροντίσουμε τον εαυτό μας, δεν θ' αντέξουμε στις κακουχίες, θα βγούμε άρρωστοι, κι ενώ φιλοδοξούμε να προσφέρουμε βγαίνοντας όσο πιο πολλά μπορούμε στον Αγώνα του λαού μας, άρρωστοι και σακάτηδες θα γίνουμε βάρος. – Εμπρός λοιπόν ούτε ένας άρρωστος από την αχτίνα μας, ούτε ένας φυματικός. 

(...) Βγαίνοντας ο Μ. Γεωργαντάς έξω απ' το κελί φώναξε: Αδέρφια κρατήστε ψηλά τη σημαία του αγώνα. Είμαι περήφανος που πέφτω ως μέλος του Κόμματος που κράτησα ψηλά τη σημαία του. Εύχομαι απόψε να είμαστε οι τελευταίοι που βαδίζουμε για το Λαζαρέτο. Ζήτω η Εθνική Αντίσταση. Ζήτω το ηρωικό ΚΚΕ.  

(...) Δεσπότης στην Κέρκυρα αυτά τα χρόνια είναι ένας πρώην, όπως ειπώθηκε, καθηγητής Θεολογίας του Μ. Γεωργαντά στο γυμνάσιο Χαλκίδας, ονόματι Μεθόδιος Κοντοστάνος. 

Την προηγούμενη χρονιά ο δεσπότης είχε επισκεφτεί τη φυλακή. Ο Μήτσιος βγήκε και τον χαιρέτησε. Ο Δεσπότης μόλις τον γνώρισε, συγκινήθηκε και του λέει: 

– Κι εσύ Μήτσο μου εδώ; 

– Κι εγώ Δέσποτά μου, κι όλοι δυστυχώς οι πατριώτες που πολέμησαν για τη λευτεριά της πατρίδας. 

– Τι μπορώ να κάνω για σένα; ρωτάει ο Δεσπότης. 

– Ό,τι μπορείς να κάνεις για όλους μας, να κάνεις και για μένα, ήταν η απάντηση του Μήτσιου.

Ο Δεσπότης κατάλαβε πως αυτός ο άλλοτε μετριόφρων και επιμελής μαθητής του τώρα φοράει στο μέτωπό του την περηφάνια του πατριώτη αγωνιστή και η τύχη του θέλει να είναι δεμένη με την τύχη όλων των συναγωνιστών του. Ίσως γι' αυτό να αισθάνθηκε μεγαλύτερη συμπάθεια απέναντι στον πρώην μαθητή του. 

Έτσι κάθε φορά που ο πρωτοσύγγελος παπα-Σπίνουλας (σ.σ. ο παπάς της εκκλησιάς της Αγίας Τριάδας κοντά στις φυλακές, ο οποίος από το τόσο θανατικό και τις συναντήσεις του με τους μελλοθάνατους έχασε τα λογικά του, βλ. βιβλίο Νίκου Μητσιάλη «Οι Φωνές») επισκεπτόταν τη φυλακή, μετέφερε στο Μήτσιο και τα εγκάρδια χαιρετίσματά του. 

Ο Μ. Γεωργαντάς σκέφτηκε να στείλει τώρα ένα γράμμα στο Δεσπότη. Πράγματι σύνταξε ένα τετρασέλιδο γράμμα σε κόλλα αναφοράς. Το παρέδωσε στον (...), αφού πρώτα του το διάβασε, για να σταλεί στον προορισμό του χωρίς το δρόμο της λογοκρισίας της φυλακής. 

Το γράμμα μίλαγε για τους αγώνες του ελληνικού λαού στην Κατοχή, για τους αγώνες των προγόνων μας, για την αντεθνική στάση ορισμένων Ελλήνων, για τις (...) επεμβάσεις των ξένων που αιματοκύλησαν και αιματοκυλούν τώρα τον ελληνικό λαό. Για το πώς γίνανε οι  δίκες και οι καταδίκες σε βάρος μας κ.λπ. Σε λίγες μέρες θα πέσω κι εγώ, κατέληγε. Θα 'θελα σαν τελευταία μου επιθυμία να διαβάσετε αυτό μου το γράμμα στη Μητρόπολη.

Το γράμμα-υπόμνημα το έλαβε ο Δεσπότης. Αν το φύλαξε θα είναι ένα στοιχείο αγωνιστικής αρετής. Το είχε δώσει στα χέρια του ιερέα της φυλακής παπα-Σπίνουλα κρυφά ο (...) 

Ο Δεσπότης, όπως μαθεύτηκε, σ' ένα κήρυγμά του αναφέρθηκε σε περικοπές του γράμματος. Ο Μήτσιος όμως δεν έμαθε τίποτα, γιατί στο μεταξύ έπεσε. Στο Δεσπότη στάλθηκε ακόμα κι ένα γενικό υπόμνημα των πολιτικών κρατουμένων, το οποίο ο ίδιος διαβίβασε στην κυβέρνηση με την παράκλησή του να σταματήσουν οι εκτελέσεις. 

Στους κρατούμενους απάντησε ότι υποφέρει από το δράμα τους και συγκλονίστηκε από την εκτέλεση του Γεωργαντά. 

Ο Θ. Γκλιάτης ή Ζαργάνας και τα καΐκια προς το Λαζαρέτο

Ας αφιερώσουμε λίγες γραμμές ακόμα σε τρεις εκτελεσμένους στη μαρτυρική νησίδα που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε χωριά της πανέμορφης Εύβοιας και «κατοικούν» πια στο Λαζαρέτο, κυρίως όμως σε έναν από αυτούς.

Ο Ηλίας Μαστρογιάννης, η πρώτη περίπτωση, ήταν περίπου 33 χρονών, εργάτης, γεννημένος στο χωριό Κερασιά. Μεταφέρθηκε και φυλακίστηκε στην Κέρκυρα, μεταξύ άλλων μαζί με τον επίσης οργανωμένο στο ΚΚΕ τότε Μανώλη Γλέζο, αφού καταδικάστηκε σε θάνατο το 1947, έχοντας περάσει από απανωτές δίκες μέχρι να καταδικαστεί αμετάκλητα σε θάνατο. Το «θύμα του» ήταν άνδρας που δύναμη του ΕΛΑΣ, με τον Μαστρογιάννη και άλλους, τον είχε συλλάβει στο χωριό Κερασιά και τον είχε οδηγήσει στην Εθνική Πολιτοφυλακή του γειτονικού χωριού Λίμνη, καθώς είχε βρει γράμμα του προς τον επικεφαλής στρατηγό των προδοτικών Ταγμάτων Ασφαλείας της Χαλκίδας, με το οποίο του αποκάλυπτε και του υποδείκνυε πώς και ποια συγκεκριμένα πρόσωπα του ΕΛΑΣ σε συγκεκριμένες τοποθεσίες της περιοχής έπρεπε να στοχεύσουν, για να συντρίψουν την Αντίσταση. Ξέρετε, εκείνων ακριβώς των Ταγμάτων Ασφαλείας Εύβοιας που επικεφαλής τους δεν είχε ντραπεί να γράψει σε επίσημη αναφορά του: «Απώλειαι ημετέρων δυνάμεων εις Γερμανός φονευθείς ........»!!!!!

Ο Κώστας Αποστολόπουλος, γνωστός και ως  Πολύφημος, είχε γεννηθεί γύρω στο 1907 στο χωριό Ξηροχώρι, στην περιοχή της Ιστιαίας. Ήταν γαλακτοπώλης κτηνοτρόφος και παράλληλα τυροκόμος, οργανωμένος στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Υπηρέτησε στον ΕΛΑΣ και ανέλαβε δικαστικά καθήκοντα. Διετέλεσε καπετάνιος στο ΙΙΙ Τάγμα περιφέρειας Κύμης - Αλιβερίου - Καρύστου του 7ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Εύβοιας.

Η τρίτη περίπτωση, είναι ο Θανάσης Γκλιάτης, που ήταν γνωστός και με το ψευδώνυμο Ζαργάνας. Γεννήθηκε μάλλον το 1917 στο χωριό Ψαχνά και έμενε πότε στη Χαλκίδα και πότε στο χωριό του. Ήταν παράλληλα, βλέπετε, κτηνοτρόφος και ζωέμπορος. Έγινε μαχητής του στρατού του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, στον αγώνα της Αντίστασης στον ξένο κατακτητή. 

Έχουν σωθεί από συγκρατουμένους του στις κερκυραϊκές φυλακές ενδεικτικά στοιχεία -στεκόμαστε εδώ ιδιαίτερα σε μια πλευρά- για τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά του, όπως αυτά:

Θανάσης Γκλιάτης του Δημητρίου, ψευδώνυμο Ζαργάνας. Το ψευδώνυμο έφαγε το όνομα. Μόνο μ' αυτό τον φωνάζουν. Μένει στη Δ' αχτίνα. Είναι από τα Ψαχνά Ευβοίας. Ηλικία γύρω στα 28. Ανάστημα μέτριο. Λεπτός, χλωμός, αδύνατος, πάντα κεφάτος, γελαστός, χαρούμενος. Όλες οι κουβέντες του είναι σκέτα καλαμπούρια. Γι' αυτό στην αχτίνα του είναι ο τύπος της χαράς και του κεφιού (...) 

Ως μαχητής του ΕΛΑΣ ο Ζαργάνας είχε αναπτύξει σπουδαία δράση (...)   

(...) Το 1944 πήρε εντολή από τη διοίκηση να διοχετέψει προκηρύξεις στο χωριό Ψαχνά που το κρατούν οι Γερμανοί και οι τσολιάδες (σ.σ. των προδοτικών Ταγμάτων Ασφαλείας). Το χωριό γύρω-γύρω ναρκοθετημένο και σκοπιές στις εισόδους. Οι κάτοικοι από φόβο δεν βγαίναν έξω στα χωράφια τους. 

Ο Ζαργάνας στίβει το μυαλό του το πώς θα στείλει μέσα τις προκηρύξεις. Ξαφνικά συνέλαβε το σχέδιο. Την προηγούμενη είχε δει αδέσποτο ένα γάιδαρο. Ψάχνει, τον βρίσκει. "Του λέω στ' αυτί τη μυστική αποστολή του. Αυτός συμφωνάει". Έτσι του πασάλειψε το κορμί με ρετσίνι. Ύστερα του κόλλησε απάνω του τις προκηρύξεις. Αφού νύχτωσε τον βγάζει στο δρόμο και τον κυνηγάει προς το χωριό. Ο γάιδαρος καθώς νιώθει να του σφίγγει το ρετσίνι το κορμί, τρέχει ολοταχώς. Φτάνει στο γερμανικό φυλάκιο.

– Αλτ, του φωνάζει ο σκοπός στα γερμανικά.

Αυτός "αδιαφορεί" και τρέχει περισσότερο. Ο Γερμανός ρίχνει προς την κινούμενη σκιά, χωρίς να ξέρει τι είναι. Τον τραυματίζει, αλλά αυτός τρέχει. Τρέχουν άλλοι Γερμανοί, ψάχνουν, αλλά τίποτα.Το πρωί βρίσκουν το γάιδαρο με το παράξενο φορτίο ψόφιο και διαβάζουν: "Γερμανοί στρατιώτες, ο πόλεμος εκρίθη. Παραδοθείτε να γλιτώσετε. ΕΛΑΣ Ευβοίας".

Η εξιστόρηση αυτή, όπως τη διηγείται ο Ζαργάνας, κάνει τους ακροατές του να ξεκαρδίζονται στα γέλια, και τον ρωτάνε:

– Για πες μας, Ζαργάνα, τι άλλο είπες στο αυτί του γάιδαρου, όταν του ανάθεσες αυτή την επικίνδυνη αποστολή; 

– Του 'πα ότι όταν θα 'ρθει η απελευθέρωση, στην παρέλαση που θα κάνουμε στο χωριό θα τον βάλω πρώτον-πρώτον σαν τον καλύτερο σαμποτέρ. Μόλις τ' άκουσε άστραψαν τα μάτια του και κούνησε τ' αυτιά του δυνατά.

Κι ενώ όλοι γνωρίζουν πού σταματάει η ιστορία και πού αρχίζει το καλαμπούρι, συνεχίζουν να ρωτάνε τι άλλο είχε κουβεντιάσει με το γάιδαρο. Και ο αμίμητος Ζαργάνας διηγείται ένα σωρό φαντασίες που κάνει την παρέα να λιγώνεται στα γέλια (...) 

(...) Κι αυτή την ώρα που τον παίρνουν (για εκτέλεση), ο Ζαργάνας δε θα αφήσει τη στιγμή μέσα στη βαριά και θλιβερή ατμόσφαιρα. Γι' αυτό μόλις βγαίνει απ' το κελί του φωνάζει:

– Και τώρα συναγωνιστές ο Ζαργάνας επί σκηνής. 

Κι αρχίζει ένα ξεκαρδιστικό νουμεράκι. Συνέχεια γέλια και πειράγματα των συναγωνιστών του.

– Και τώρα παιδιά φεύγοντας, πάω ν' ανταμώσω και το συναγωνιστή μου το γάιδαρο. Γεια σας. 

Φεύγοντας για πάντα ο Θανάσης Γλιάτης, άκουγε πίσω του να ηχεί με ικανοποίηση ένα δυνατό γέλιο από τους συναγωνιστές του. Ήταν το τελευταίο που τους χάριζε. Μ' αυτό το γέλιο ήθελε να τον ξεπροβοδίσουν προς το θάνατο και το πέτυχε. 

Υποθέτουμε πως την Κυριακή, προσερχόμενος στην τελετή των αποκαλυπτηρίων του τιμητικού Μνημείου του Λαζαρέτου, ο περιφερειάρχης Ιονίων Νήσων θα έχει μαζί του ένα λουλούδι και για εκείνους, που άδικα οδηγήθηκαν δέσμιοι από τη γενέτειρά του στις φυλακές της Κέρκυρας και την κερκυραϊκή νησίδα. Ήταν τόσο δίκαιες οι καταδίκες τους σε θάνατο, που έσβηναν με μια... δήλωση αποκήρυξης του ΚΚΕ και του ΕΑΜ.     

Μία από τις δίκες που αντιμετώπισε ο Ζαργάνας -για «αδικήματα» της περιόδου της Κατοχής ήταν!- έγινε στις 3 Δεκέμβρη 1946. Για τη δράση του στο πλαίσιο του ΕΛΑΣ κατηγορούνταν ως υπεύθυνος «δι'  ανθρωποκτονίαν» κατά «ενός εθνικόφρονος πολίτου» στην Εύβοια, το 1943, με βάση βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Χαλκίδας.  

Στα πρακτικά εκείνης της δίκης αναφέρεται ότι ο κατηγορούμενος, ήδη έγκλειστος σε φυλακές, ανέφερε τα ακόλουθα στοιχεία σχετικά με την ταυτότητά του: «Αθανάσιος Γκλιάτης ή Ζαργάνας του Δημητρίου, την μητέρα του την λέγουν Ζωή, εγεννήθη εις Ψαχνά και κατοικεί εις Ψαχνά, ετών 28, επαγγέλματος ζωέμπορος». 

Σύμφωνα με μάρτυρα κατηγορίας και όχι υπεράσπισης, στις 8 Σεπτέμβρη 1943 «συνελήφθη εν Χαλκίδι και εξετελέσθη εις το χωρίον Προκόπιον παρά των ανταρτών, επειδή ήταν εθνικόφρων» πρόσωπο κατηγορούμενο από τον ΕΛΑΣ για «συνεργασία με τους Ιταλούς» κατακτητές, το οποίο μάλιστα, κατά τον ίδιο μάρτυρα, «επί Μεταξά κατέδωσεν ως εθνικόφρων εις τους Μεταξικούς τους κομμουνιστές υποδηματοποιούς». Υποστήριξε επ' αυτού, επικαλούμενος υποθετικούς ισχυρισμούς τρίτου: «Ο (...) μου είπεν ότι είδε τον κατηγορούμενον να φονεύη (...)». Άλλος μάρτυρας κατηγορίας, ο οποίος είχε συλληφθεί από τον ΕΛΑΣ με την κατηγορία ότι στα Ψαχνά είχε ηγηθεί επιχείρησης των προδοτικών Ταγμάτων Ασφαλείας και μονάδων των Ιταλών για τη διανομή όπλων σε κατοίκους «δια να τα χρησιμοποιήσουν κατά των ανταρτών», δεν δίστασε να ισχυριστεί: «Τον συλληφθέντα (...) παρέλαβον τρεις αντάρται μεταξύ των οποίων και ο κατηγορούμενος, τον ωδήγησαν (...) και τον εξετέλεσαν. Τον κατηγορούμενον τον είδον να πυροβολή». Αλλά αποδείχθηκε, μετά από πιεστικά ερωτήματα της υπεράσπισης και του ίδιου του Ζαργάνα, πως ψευδόταν ασύστολα. 

Απολογούμενος ο αγωνιστής, σύμφωνα με την αισχρή διατύπωση που χρησιμοποιήθηκε στα πρακτικά της δίκης, «ηρνήθη τελείως την πράξιν του (!!!)» -μόνον αυτές οι λέξεις από την απολογία του χώρεσαν στα πρακτικά. Λίγο αργότερα, μετά την άρνηση αρκετών ενόρκων να τον κηρύξουν ένοχο, οι δικαστές κήρυξαν «πεπλανημένη» και «άκυρη» την αθωωτική κρίση των ενόρκων και διέταξαν επανάληψη της δίκης! 

Απόρρητο όπως χαρακτηρίζεται έγγραφο του ταξίαρχου επικεφαλής της Σχολής Εφέδρων Αξιωματικών Κέρκυρας, σωζόμενο στα Αρχεία Νομού Κέρκυρας, με το οποίο δίδεται εντολή σε Λόχο Εθνοφρουράς να εκτελέσει τον Θανάση Γκλιάτη και άλλους δέκα συναγωνιστές του το Σάββατο 3 Απρίλη 1948 και ώρα 6.45 π.μ. στο Λαζαρέτο, εκκινώντας από τον δίαυλο Κόντρα-Φόσσα στις 6 π.μ. της ίδιας μέρας.

Ο Ζαργάνας πέρασε έναν απίστευτο δικαστικό Γολγοθά. Εκτελέστηκε τα χαράματα ενός απριλιάτικου πρωινού του 1948 στο Λαζαρέτο, μαζί με άλλους δέκα συναγωνιστές του. Ποιος ξέρει, ίσως εκείνο το πρωινό το καΐκι που έκανε το δρομολόγιο ως το Λαζαρέτο να μην ήταν εκείνο που το έλεγαν «Αχιλλεύς» και έμεινε στη συλλογική μνήμη ως το βασικό μέσο μεταφοράς των υπό εκτέλεση κρατουμένων από τις ακτές της πόλης στη νησίδα. Είναι εξακριβωμένο ότι υπήρχε κι άλλο καΐκι που επίσης έκανε τότε τα ίδια δρομολόγια θανάτου στο Λαζαρέτο· εκείνο το έλεγαν «Ζαργάνα»! 

* Η εισαγωγική εικόνα είναι ευχετήρια κάρτα πολιτικών κρατουμένων της φυλακής Κέρκυρας για το Πάσχα του 1947.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΟΡΦΙΑΤΗΣ