Χωρίς τυμπανοκρουσίες, με την υπευθυνότητα και τη σεμνότητα που διακρίνει τη λειτουργία τους, τα ιστορικού βάθους έξι περίπου αιώνων Αρχεία Νομού Κέρκυρας (ΑΝΚ), ήδη από την παραμονή της επετείου της 28ης Οκτωβρίου και του «ΟΧΙ» του κερκυραϊκού λαού στη διπλή φασιστική Κατοχή έθεσαν σε λειτουργία στους χώρους τους, στους παλιούς αγγλικούς στρατώνες του Παλαιού Φρουρίου της Κέρκυρας, μιαν εντυπωσιακή Έκθεση αρχειακών υλικών με τίτλο «Μνήμες Πολέμου και Κατοχής». Σε επτά προθήκες φέρνουν στο φως 77 εν πολλοίς άγνωστα, μονοσέλιδα ή πολυσέλιδα αρχειακά υλικά, χαρακτηριστικά για ποικίλα γεγονότα από όσα συνέβησαν στην Κέρκυρα τα χρόνια 1940-1944.
Πρόκειται, ωστόσο, όχι μόνον για μια λαμπρή πρωτοβουλία, ενδεικτική του μόχθου και της συναίσθησης του φορτίου ιστορικής ευθύνης των ανθρώπων των ΑΝΚ, αλλά και, κυρίως ίσως, για μιαν έκθεση-πρόκληση.
Για μια πρό(σ)κληση, εννοούμε, προς τους ιστορικούς ερευνητές και ιστορικούς της Κέρκυρας, συμπεριλαμβανομένου ασφαλώς του δυναμικού του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, να «σκάψουν» στον αρχειακό θησαυρό των ΑΝΚ και σε άλλες πηγές για να φέρουν στο φως «κρυμμένες» σοβαρές πτυχές αυτής της κερκυραϊκής ιστορικής περιόδου που σημάδεψε τον τόπο. Διότι, βέβαια, όσα μας έχουν παραδοθεί έως τώρα σε βιβλία, από ιστορικούς ερευνητές και παράγοντες που βίωσαν την τραγική εκείνη περίοδο, είναι ανεπαρκή ή και σαφώς υποκειμενικά και οπωσδήποτε δεν ανταποκρίνονται στα ιστορικά μεγέθη της, ούτε στα δεινά, τα πάθη, τον ηρωισμό και το μεγαλείο της Αντίστασης του κερκυραϊκού λαού ή και στον ρόλο που διαδραμάτισε κάθε κοινωνική τάξη και πολιτική δύναμη.
Η ίδια αυτή Έκθεση αρχειακών τεκμηρίων είναι ταυτόχρονα, θεωρούμε, μια πρό(σ)κληση προς τοπικούς φορείς που ενδιαφέρονται από τη φύση τους και τη θέση τους για την ανάδειξη και τη διάδοση της ιστορικής μνήμης της Κέρκυρας, ιδιαιτέρως βέβαια στους κόλπους της νεολαίας, ώστε να σχεδιάσουν για το όχι μακρινό μέλλον μιαν μεγάλη, ολοκληρωμένη ανάλογη Έκθεση, με τη συνδρομή ίσως και άλλων φορέων, μαζί με την πολύτιμη και αναντικατάστατη συμβολή των ΑΝΚ, για όσα βίωσε ο τόπος τη δεκαετία του 1940.
Ελπίζουμε, ακόμη, ότι η αυλαία της τρέχουσας Έκθεσης στα ΑΝΚ δεν θα «πέσει», όπως έχει ανακοινωθεί, στις 28 Νοεμβρίου. Η διάρκεια της Έκθεσης θα παραταθεί, υποθέτουμε, ώστε να διασφαλιστεί η επισκεψιμότητά της, ανάλογα φυσικά με το ενδιαφέρον που θα εκδηλωθεί από αρμόδιους και άλλους φορείς, όπως είναι η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του νομού και συναφείς συλλογικοί οργανισμοί.
Τα πάθη της εκπαιδευτικής κοινότητας
Ο τομέας της Εκπαίδευσης έχει άλλωστε την «τιμητική» του στα μερικές φορές πολυσύνθετα σε ερμηνεία, όπως είναι φυσικό, ενδεικτικά αρχειακά τεκμήρια που παρουσιάζονται τώρα στην Έκθεση των ΑΝΚ, σε ενότητα με τίτλο «Η Εκπαίδευση σε δοκιμασία».
Αυτά, όπως και τα περισσότερα από τα υπόλοιπα, είναι βασισμένα κατά κύριο λόγο στο πλούσιο σε υλικά Αρχείο Νομαρχίας Κέρκυρας της περιόδου, από το οποίο, ωστόσο, εκείνη την περίοδο αφαιρέθηκαν και ακόμη λανθάνουν κρίσιμα έγγραφα, όπως κάποια που αφορούν τις συνθήκες παράδοσης του νησιού, από τις τότε τοπικές αρχές, στον Ιταλό κατακτητή. Εννιά αρχειακά υλικά αναφέρονται σε πλευρές των αφάνταστων δεινών που επέφερε η πρώιμη ιταλική Κατοχή στην εκπαιδευτική κοινότητα του νησιού.
Οι προσπάθειες για διανομή σταφίδας στους μαθητές, έκκληση του Επιθεωρητή Δημοτικών Σχολείων για την εξασφάλιση μιας υποτυπώδους σίτισής τους, αναφορά του Σχολιάτρου Κέρκυρας για μολυσματικές ασθένειες σε σχολεία των χωριών του νομού, στοιχεία για το Τραχωματικό Δημοτικό Σχολείο της πόλης και άλλα για την αδυναμία κάλυψης στοιχειωδών αναγκών ένδυσης μαθητών, είναι τα θέματα κάποιων υλικών. Οι πληροφορίες για όλα αυτά συγκλονίζουν.
Στην ίδια ενότητα έχουν συμπεριληφθεί χρήσιμα στοιχεία, εν μέρει από ιδιωτικά αρχεία παραγόντων ή υποστηρικτών έως τότε της φασιστικής ΕΟΝ της δικτατορίας Μεταξά και αργότερα της χούντας των συνταγματαρχών, που αναγνωρίζουν το μέγεθος των αντιδράσεων της μαθητικής νεολαίας και του εκπαιδευτικού κόσμου της Κέρκυρας στον επιχειρούμενο βίαιο φασιστικό εξιταλισμό της εκπαιδευτικής και κοινωνικής ζωής.
Επίσης, καταστάσεις με θανόντες από ασιτία και πείνα, μεταξύ άλλων και στο Δημόσιο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Κέρκυρας, καθώς και με σκοτωμένους, τραυματισμένους και αγνοούμενους τόσο από τον ελληνοϊταλικό πόλεμο όσο και από τους βομβαρδισμούς, συμπεριλαμβανομένων των «συμμαχικών» προς τον αντιστεκόμενο λαό του νησιού, βλέπουν το φως σε άλλες ενότητες υλικών αυτής της Έκθεσης· μια δραστηριότητα που αξίζει να καταγραφεί ως επίτευγμα και νέα απόδειξη του σπουδαίου έργου που επιτελούν τα ΑΝΚ σε πολύ αντίξοες ως γνωστόν λειτουργικές συνθήκες, οι οποίες «φωνάζουν», καιρό τώρα, για κάθε δυνατή συνδρομή της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων και του Δήμου Κεντρικής Κέρκυρας στο έργο τους.
Ξεχωρίζουν, επίσης, από το Αρχείο Νομαρχίας Κέρκυρας και την περίοδο βέβαια που αυτή τελούσε υπό τον έλεγχο των κατοχικών αρχών -μέσω προσώπων του τόπου που με διάφορα κίνητρα έθεσαν εαυτούς στην υπηρεσία τους και πιθανώς ευθύνονται για την απώλεια διαφόρων συναφών εγγράφων, μεταξύ άλλων για διώξεις εις βάρος αμέτρητων Κερκυραίων αντιστασιακών και για εκτοπισμό τους στη νησίδα Λαζαρέτο- διαταγές για την απαγόρευση διενέργειας σαμποτάζ υποδομών επικοινωνιών επί ποινή θανάτου ή για την απλή κατοχή ραδιοφώνου. Επίσης, ανακοίνωση- αναπαραγωγή, στην Κέρκυρα, διαταγής των γερμανικών αρχών κατοχής της χώρας για την αποτροπή εκτέλεσης Γερμανών στρατιωτικών, για ενημέρωση της κερκυραϊκής κοινωνίας πως για κάθε εκτελούμενο από τις αντιστασιακές οργανώσεις Γερμανό θα εκτελούνται 50 πατριώτες.
Σε άλλη ενότητα υλικών ξεχωρίζουν, μεταξύ άλλων, έγγραφα με ημερομηνίες 31.10.1940 για τη λήψη μέτρων παθητικής αεράμυνας εκ μέρους της Νομαρχίας Κέρκυρας και των Δημοσίων Αρχών, 03.04.1941 για μέτρα προστασίας του άμαχου πληθυσμού ο οποίος είχε μετακινηθεί στην ύπαιθρο και σε καταφύγια μετά τους πρώτους ιταλικούς βομβαρδισμούς και άλλο με ημερομηνία 21.12.1940 «Περί καταφυγίων».
Ακόμη, έγγραφα με ημερομηνίες 10.07.1941 «Περί παραδόσεως των όπλων» στους Ιταλούς,
22.07.1941 για την απαγόρευση προπαγάνδας κατά των Ιταλών κατακτητών και 12.10.1942 για την απόπειρα καθιέρωσης «υποχρεωτικής χρήσης» του φασιστικού χαιρετισμού της συμμορίας του Μουσολίνι.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει, εξάλλου, έγγραφο της 8ης Απριλίου 1941, δηλαδή του μήνα παράδοσης της Κέρκυρας από τις τοπικές αρχές της στον Ιταλό εισβολέα. Περιλαμβάνει «προκήρυξη» του διαβόητου τότε στρατιωτικού διοικητή Κέρκυρας, ο οποίος επεδίωκε να παραδοθεί η Κέρκυρα στους Γερμανούς, συμμετείχε ως υπουργός στη γερμανόδουλη κυβέρνηση Τσολάκογλου και μετά την Κατοχή καταδικάστηκε από Δικαστήριο Δοσιλόγων στην Αθήνα σε πολυετή φυλάκιση, ως συνεργάτης του εχθρού. Η σχετική «προκήρυξη» αφορούσε υποτιθέμενο αγώνα κατά των Ιταλών και διασώθηκε στο Αρχείο Νομαρχίας Κέρκυρας.
Το φως βλέπουν ακόμη, σε ενότητα υλικών που αφορά την πρώτη περίοδο μετά την απελευθέρωση του νησιού από τον ναζιστικό ζυγό, δύο ιδιαιτέρως σημαντικά έγγραφα.
Το ένα, με ημερομηνία 29.10.1944, φέρνει στο φως Αναφορά του διευθυντή της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Κέρκυρας με πολύτιμα στοιχεία για τον καταστροφικό εμπρησμό αυτού του τοπικού θησαυρού γνώσης από τους γερμανικούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς τον Σεπτέμβριο του 1943.
Το άλλο τιτλοφορείται «Η Κυβερνητική Αντιπροσωπεία Ιονίων Νήσων (της τότε Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας) προς την Νομαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ (Κέρκυρας)», το οποίο ως γνωστόν, σύμφωνα και με αντιπάλους τους, ήταν η κυρίαρχη επιλογή του κερκυραϊκού λαού. Φέρει ημερομηνία 01.12.1944. Ήταν λίγο προτού ξεσπάσει μέσα στον μήνα ένα τρομερό πογκρόμ διώξεων και δολοφονιών ακόμη από κρατικές και παρακρατικές ομάδες εις βάρος του ΕΑΜ Κέρκυρας και φίλων του, το πιο γνωστό θύμα των οποίων ήταν ο σκοτωμένος από φρικτά βασανιστήρια Ανακριτής Δοσιλόγων της κατοχικής περιόδου στο νησί, ατρόμητος δικαστής Παναγιώτης Γίδας, το όνομα του οποίου έχει δοθεί σε δρόμο της πόλης της Κέρκυρας.
ΑΛΕΚΟΣ ΠΡΙΦΤΗΣ
