Ώστε λοιπόν πρέπει να ριφθεί περίπου στην πυρά, ως αντεθνικό στοιχείο, όποιος επισημαίνει αμφισβητούμενης ορθότητας πολιτικές επιλογές και πλευρές του έργου του ένδοξου στη λαϊκή συνείδηση, για ό,τι καλό έκανε και για το ηρωικό τέλος του, πρώτου Κυβερνήτη μας Ιωάννη Καποδίστρια!
Θα τρίζουν ίσως στην Πλατυτέρα τα κόκκαλα του Κυβερνήτη μας που διακήρυσσε «ας λένε και ας γράφουν ό,τι θέλουν» για τους επικριτές του, με όσα δημοκρατικότατα, υποτίθεται, αποφάσισαν γι’ αυτόν οι παρατάξεις της κυρίας Ρόδης Κράτσα, του κ. Σπύρου Σπύρου και του κ. Αλέξανδρου Αλεξάκη στο περιφερειακό συμβούλιο Ιονίων Νήσων.
Ούτε λίγο ούτε πολύ αποφάνθηκαν σε ψήφισμα που ενέκριναν και απέστειλαν ως θέση του λαού των νησιών μας στην Προεδρία της Δημοκρατίας, τη Βουλή, την κυβέρνηση, τα κόμματα και τα ΜΜΕ ότι «πίσω από άκαιρους χαρακτηρισμούς» για τον Κυβερνήτη μας, «κρύβονται αυτοί που θέλουν να υπονομεύσουν την εθνική μας ομοψυχία και συνέχεια»!
Το εθνικό Ιεροεξεταστήριό τους απεφάνθη, με αφορμή άρθρο πανεπιστημιακού, ότι σχεδόν κάθε μη μονόπλευρα υμνητική κριτική του προσώπου του σπουδαίου πρώτου Κυβερνήτη μας «έχει στόχο να αποκόψει τον ομφάλιο λώρο που αενάως τροφοδοτεί όλα τα πολιτιστικά, κοινωνικά και πανανθρώπινα χαρίσματα αυτού του λαού»!
Στο πυρ το εξώτερον ως αντεθνικός, λοιπόν, κάθε αντίλογος που δεν προσιδιάζει στα κριτήρια του εθνικού λόγου αυτών των τριών παρατάξεων που με όλα αυτά που συνομολόγησαν προσβάλλουν τελικά τους πολίτες του Ιονίου εμφανίζοντάς τους ως διώκτες της ελεύθερης έκφρασης του λόγου και της κριτικής.
Ε όχι, λοιπόν, κυρία Κράτσα και κύριε Σπύρου και κύριε Αλεξάκη!
Ίσως μόνο σκοταδιστικούς και αντιδραστικούς κύκλους εκφράζουν τα δήθεν πατριωτικά αυτά φληναφήματα στη γη όπου ο Διονύσιος Σολωμός διακήρυξε ότι εθνικό είναι μόνο το αληθές και δίδαξε το μεγαλείο της ελεύθερης έκφρασης!
Οι Κερκυραίοι και οι Επτανήσιοι γενικότερα, οφείλουμε να θυμίσουμε, πάντα είχαν τη γενναιότητα να αναγνωρίζουν το δικαίωμα της διαφορετικής γνώμης και της κριτικής για κάθε δημόσιο πρόσωπο και ακόμη και για κάθε ιερή μορφή του Τόπου μας. Απαντούσαν σε ανεπιθύμητες κριτικές και ανοίκεια σχόλια με επιχειρήματα και σχόλια, ακόμη και οξύτατα, χωρίς να εξιδανικεύουν κανέναν, χωρίς να αγιοποιούν κανέναν και χωρίς να διανοούνται να απαιτούν την παύση κάθε επίκρισης, κάθε κριτικής γνώμης. Ο Ιωάννης Καποδίστριάς μας, που γνωρίζουμε όχι μόνο τις σπάνιες αρετές του και τις πολύτιμες κι ανεκτίμητες υπηρεσίες που προσέφερε στο αγωνιζόμενο για την ελευθερία του Έθνος, μα και ότι ήταν βαθιά συντηρητικός στο κοινωνικό επίπεδο και ενάντιος σε ορισμένες από τις απελευθερωτικές ιδέες της Γαλλικής αστικής Επανάστασης και υπηρέτησε στον διπλωματικό τομέα την πιο αντιδραστική ευρωπαϊκή Αυλή του Τσάρου της Ρωσίας και έχει σφοδρά επικριθεί για κάποιες επιλογές του ως Κυβερνήτης όχι μόνο από τον στρατηγό Μακρυγιάννη, αλλά και από άλλους αγωνιστές του ’21 που δεν γύρεψαν προνόμια, όπως και ότι για τα ρωσικά πεπραγμένα του ο ρόλος του είχε χαρακτηριστεί από τον Καρλ Μαρξ ως «infamous» και έχει δεχθεί σφοδρές επικρίσεις γι’ αυτόν από ιστορικούς κύρους όπως ο Επτανήσιος Νίκος Σβορώνος, δεν επιδέχεται άραγε για τίποτα, για καμίαν από τις επιλογές του στα Ιόνια Νησιά, στον διπλωματικό του βίο και στον κυβερνητικό βίο του στην ελεύθερη Ελλάδα, οποιαδήποτε κριτική; Αλάνθαστος ήταν;
Κέρβεροι! Αυτό, θυμίζουμε για μιαν άλλη μεγάλη επτανησιακή προσωπικότητα εθνικού βεληνεκούς όπως ο Διονύσιος Σολωμός, στάθηκαν ιστορικά οι Κερκυραίοι, περισσότερο μάλιστα και από τους Ζακυνθινούς, υπερασπίζοντας την αξία και το έργο του από παραποιήσεις και μειωτικές κριτικές όλο το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα κι όλον τον 20ό αιώνα κι ως τις μέρες μας. Το σολωμικό έργο και η σολωμική πνευματική παρακαταθήκη βρήκαν στους Κερκυραίους τον πιο αποφασιστικό υπερασπιστή τους όλα τα τελευταία 160 χρόνια! Κάθε άδικη, λανθασμένη και υπερβολική κατά τη γνώμη τους κριτική του έργου του Σολωμού -που χωρίς να αρνηθεί τον τίτλο του κόμη τάχθηκε με τον Μέγα λαό- ξεσήκωνε εμπνευσμένες απαντήσεις, πύρινα άρθρα, ακόμα και πολεμικά κείμενα. Με επιχειρήματα όμως! Επί της ουσίας! Με επτανησιακό δημοκρατικό ήθος!
Όχι με δήθεν πατριωτικές και στην πραγματικότητα αντιδημοκρατικές κραυγές του τύπου αυτών της κυρίας Κράτσα, του κ. Σπύρου και του κ. Αλεξάκη.
Θα ήταν υπερβολή, βέβαια, να περιμένει κανείς απ’ αυτούς να επισημάνουν ότι η γνωστή επίμαχη αρθρογραφία πολυπράγμονος «φιλελεύθερου» πανεπιστημιακού καθηγητή περί αντιδημοκρατικότητας του κόμη Καποδίστρια προήλθε από διαπρύσιο κήρυκα της υποταγής του λαού μας στην ελάχιστα συγκαλυμμένη δικτατορία του εγχώριου και ξένου κεφαλαίου που τόσο αδρά βιώσαμε τα τελευταία χρόνια με δημοκρατικό μανδύα! Κατ’ αυτόν άλλωστε η Ελλάδα μας είναι δήθεν… «η τελευταία κομμουνιστική χώρα στην Ευρώπη», διότι ο ορυμαγδός των αντιδημοκρατικών και αντιλαϊκών μνημονίων ισοδυναμούσε με απλώς «ελάχιστες μεταρρυθμίσεις», την πρόοδο των οποίων και της Ελλάδας εμποδίζουν φυσικά τα «ισχυρά σωματεία» των εργαζομένων κι όποιος διαφωνεί μαζί του είναι, όπως συνηθίζει να λέει, «ιδεοληπτικός ή άθλιος πολιτικάντης»!
Συγχωρήστε μας την τόση υπέρβαση, αλλά νομίζουμε ότι μπροστά του ο Ιωάννης Καποδίστριας θα εθεωρείτο σήμερα ασύγκριτα πιο δημοκρατικός…
Ας ψέλλιζαν όμως η κυρία Κράτσα και οι συν αυτή κάποια βάσιμα επιχειρήματα αντίκρουσης των ισχυρισμών αυτού του «φιλελεύθερου» και υποστηρικτή των αντιλαϊκών μεταρρυθμίσεων σαν κι αυτούς πανεπιστημιακού αστέρα, αντί να απαιτούν τη φίμωση κάθε λόγου διαφορετικού από τον ανούσιο πατριδοκαπηλικό δικό τους για την πολυσχιδή προσωπικότητα του Ιωάννη Καποδίστρια.
Δεν διάβασαν, καν, η κυρία Κράτσα και οι κκ. Σπύρου και Αλεξάκης και οι συν αυτοίς τη γεμάτη επτανησιακό ήθος κι αξιοπρέπεια και γι’ αυτό αξέπαινη, υπεύθυνη και ώριμη κοινή ανακοίνωση που πριν από αυτούς είχαν εκδώσει για το επίμαχο άρθρο οι κκ. Περικλής Παγκράτης, Σπύρος Παδοβάς και Γιάννης Πιέρης ως πρόεδροι της Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών, της Παλαιάς Φιλαρμονικής και της Αναγνωστικής Εταιρίας μας που έχουν την ευθύνη του κερκυραϊκού Μουσείου Καποδίστρια – Κέντρου Καποδιστριακών Μελετών; «Ας λένε και ας γράφουν ό,τι θέλουν», θύμισαν ότι λίγες μόλις ημέρες πριν από τη δολοφονία του είχε διακηρύξει υπερασπιζόμενος το έργο του ο Κυβερνήτης μας, στο όνομα του οποίου ασέλγησαν με το μισαλλόδοξο ψήφισμά τους οι ιθύνοντες της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων. Δεν είχε ζητήσει την κατάπνιξη ως αντεθνικής κάθε κριτικής για το έργο του και τις ιδέες του!
Εκφράζοντας πραγματικά τον πολιτικό και πνευματικό πολιτισμό του λαού των νησιών μας, τα τρία σωματεία υπερασπίστηκαν ευθέως τον Ιωάννη Καποδίστρια με τα επιχειρήματά τους. Χωρίς εξαλλοσύνες και διαβλητή καποδιστριοκαπηλεία πρότειναν «κριτική μετριοπάθεια» και εστίαση «σε όσα μας ενώνουν», με παράλληλη φροντίδα για τη Δημοκρατία, εν όψει του πανηγυρικού εορτασμού των 200 χρόνων από την ελληνική Επανάσταση. Είναι «η μοίρα των μεγάλων ηγετών», άλλωστε, να δέχονται κάθε είδους κριτική, όπως εύστοχα επισήμαναν.
Σημείωσαν επιπλέον, με άλλα λόγια, μεταξύ άλλων, ότι ο Κυβερνήτης μας για χάρη του λαού είχε αντιταχθεί σε ολιγαρχικά προνόμια εγχώριων και ξένων δυναστών, ενώ προηγουμένως και για πολλά χρόνια στα Ιόνια νησιά μας, ας προσθέσουμε εμείς εδώ, υπεράσπιζε αριστοκρατικά συστήματα διοίκησης και ξένη Προστασία, ακόμη και φόρου υποτελή στην Υψηλή Πύλη της Τουρκίας, έστω ως προσωρινό και αναγκαίο κακό.
Πολυσύνθετη και ευμετάβλητη προσωπικότητα, ο Κερκυραίος αριστοκράτης Ιωάννης Καποδίστριας, μη ξεχνάμε, ήταν εκείνος που με γενναιότητα, όταν το έκρινε αναγκαίο, σε επιστολή του αποκήρυξε και στιγμάτισε ως διεφθαρμένη την κερκυραϊκή-επτανησιακή αριστοκρατία που όρθωνε εμπόδια στην κοινωνική πρόοδο, την εθνική αποκατάσταση και τα δικαιώματα του λαού των νησιών μας. Ήταν ακόμη ο ίδιος αυτός που αργότερα, ενώ εργαζόταν για την οικοδόμηση του πρώτου σύγχρονου νεοελληνικού κράτους με βάση τα λιγότερο ή περισσότερο δεσποτικά πρότυπα των ευρωπαϊκών καθεστώτων της εποχής και ίσως ιδιαιτέρως εκείνου της Ρωσίας, που βάδιζαν όλο και πιο ορμητικά στον δρόμο της αστικής καπιταλιστικής ανάπτυξης υποτάσσοντας σιγά-σιγά μαζί με τον λαό και την παλιά αριστοκρατία, ένιωθε ασφυκτικά τις ραδιουργίες της ελληνικής και ευρωπαϊκής οικονομικής και πολιτικής ελίτ. Τον Απρίλιο του 1821 εξάλλου είχε γράψει ανενδοίαστα στον πατέρα του για την κυρίαρχη επίδραση που τελικά μόνο ο λαός μπορούσε και μπορεί να ασκήσει για την εξουδετέρωση των κάθε είδους δυναστών του: «Η αναγέννησις και η αληθής ανεξαρτησία ενός λαού δεν δύναται να είναι, ειμή το μόνον και ίδιον έργον του (…) Αι ημέτεραι Ιονικαί ατυχίαι καταδεικνύουν αρκετά την μεγάλην ταύτην αλήθειαν».
Ασφαλώς δεν λείπουν ούτε σήμερα οι Κερκυραίοι και άλλοι Επτανήσιοι ιστορικοί επιστήμονες και ιστορικοί μελετητές -στους οποίους δεν έχουμε την τιμή να περιλαμβανόμαστε- που θα επιχειρήσουν ξανά, εν όψει των 200 χρόνων της αστικής και εθνικοαπελευθερωτικής Επανάστασης, να φωτίσουν άξια και από πολλές πλευρές την προσωπικότητα και το έργο του Ιωάννη Καποδίστρια εκ νέου, τοποθετώντας τον όπως επιβάλλεται στην εποχή του και χωρίς να τον κόβουν και να τον ράβουν σε τρέχοντα ιδεολογικά ή άλλα μέτρα τους. Θα απαντήσουν ίσως και στο ερώτημα αν ήταν αναπόφευκτη τότε η συγκρότηση ισχυρής κεντρικής αστικής εξουσίας με σιδερένια πυγμή για την εξασφάλιση της νίκης, τη διεύρυνση της ελληνικής επικράτειας και αγοράς σε όσο γινόταν περισσότερα εδάφη και την υλοποίηση του απαραίτητου γενναίου αστικοδημοκρατικού εκσυγχρονισμού. Επίσης, στο ερώτημα αν ο εκσυγχρονισμός αυτός θα ήταν οπωσδήποτε και για γεωπολιτικούς λόγους διαφορετικός από εκείνον που πρέσβευαν η τσαρική Ρωσία και μερίδα των ταυτισμένων μαζί της εγχώριων οικονομικών συμφερόντων, καθώς ήταν εμφανώς ισχυρότερα τα συμφέροντα εκείνα που έκριναν πιο ωφέλιμη και πιο βιώσιμη για τα ίδια τη συμμαχία με τα άρματα και τις πολιτικές της ελίτ της Βρετανίας κι αυτής της Γαλλίας.
Η επέτειος άλλωστε των 200 χρόνων της Επανάστασης, ηγετική δύναμη της οποίας αποδείχθηκε η ανερχόμενη ελληνική αστική τάξη, συμπίπτει με τη συμπλήρωση των 190 χρόνων από τη στυγερή δολοφονία του συχνά ίσως δισυπόστατου στη θεωρία και την πράξη πρώτου θεμελιωτή του σύγχρονου ελληνικού έθνους-κράτους.
* Το εικαστικό έργο αφορά τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια και είναι δημιουργία του Κερκυραίου ζωγράφου Χαράλαμπου Παχή.
ΑΛΕΞΟΣ ΝΑΠΑΙΟΣ
