Ο Δημήτρης (Μήτσος) Πανδής, άκαμπτος αγωνιστής απόλυτης ηθικής συνέπειας, όπως έχει χαρακτηριστεί, γεννήθηκε στη Λευκίμμη τις 17 Νοεμβρίου 1901. Σπούδασε ελληνική φιλολογία και έγινε καθηγητής στη δημόσια Εκπαίδευση. Από το 1932 δίδασκε στο Γυμνάσιο Αρρένων στην πόλη της Κέρκυρας.
Στη διάρκεια της ιταλικής κατοχής της Κέρκυρας διώχτηκε στην Αθήνα, επειδή αντιδρούσε στην προσπάθεια «ιταλοποίησης» της Εκπαίδευσης και του νησιού.
Έζησε από κοντά και περιέγραψε με ενάργεια τη μαθητική διαδήλωση του πρωτοκύριακου του Νοεμβρίου του 1941 στην πόλη της Κέρκυρας εναντίον των κατακτητών, που έχει θεωρηθεί μία από τις πρώτες αντιφασιστικές διαδηλώσεις νεολαίας στην κατεχόμενη Ευρώπη.
«Δικαιολογημένα», έγραψε, «ο κερκυραϊκός λαός με σφιγμένη και βαριά ψυχή παρακολουθούσε τη λιτανεία του Πολιούχου του Αγίου Σπυρίδωνα την πρώτη εκείνη Κυριακή του Νοεμβρίου του 1941. Και φυσικά, παρόμοια συναισθήματα πλημμύριζαν και τις ψυχές των μαθητριών και μαθητών των Σχολείων Μέσης Εκπαιδεύσεως Κερκύρας (Α' και Β' Γυμνασίου Αρρένων, του Γυμνασίου Θηλέων, του Πρακτικού Λυκείου και της μικτής Εμπορικής Σχολής). Και πώς να μην αγανακτούν, καθώς έβλεπαν την πομπή της λιτανείας να συμμετέχει καμαρωτή με τα μαύρα πουκάμισα (μελανοχίτωνες) και η φασιστική νεολαία των Ιταλοκερκυραίων. Έτσι λοιπόν, όταν τελείωσε η λιτανεία, οι μαθητές και οι μαθήτριες, που είχαν λάβει μέρος στην πομπή, δεν διαλύθηκαν, όπως ήταν προγραμματισμένο, αλλά σαν να μίλησε ξαφνικά μέσα στη ψυχή τους μια κρυφή "άφωνη φωνή", προχωρούσαν συνταγμένοι τραγουδώντας πατριωτικά τραγούδια για την ελληνική σημαία.
Με μαθητές του στην κεντρική πλατεία της πόλης, 1938 (στο κέντρο καθιστός)
Μετά το τέλος της λιτανείας, όλοι οι μαθητές ξεκίνησαν κατά ομάδες από την πλατεία της Ιονικής Τράπεζας και κατέληξαν στο Πεντοφάναρο για να επιστρέψουν στο Γυμνάσιο, όπου έφθασαν τραγουδώντας το γνωστό τραγούδι: "Πάπια που κορφολούζεσαι στου Ιονίου τα νερά... Κι αδέρφια έχεις Κέρκυρα, δεν θα καταδεχτούνε την όμορφή τους αδερφή Φράγκοι να τη χαρούνε", το οποίο ξεκίνησαν οι μεγαλύτεροι μαθητές. Σ' όλη τη διαδρομή μέχρι το σχολείο ουδείς ενόχλησε τους μαθητές, αλλά στο σύντομο αυτό χρονικό διάστημα ενημερώθηκαν οι ιταλικές αρχές. Όταν η πορεία βρισκόταν στο Πλατύ Καντούνι είχε αρχίσει να βρέχει, αλλά ο ενθουσιασμός δεν μειώθηκε. Και ενώ οι μαθητές βρίσκονταν στη μικρή πλατεία μπροστά από το Γυμνάσιο, κατέφθασαν οι Καραμπινιέροι και όρμησαν στους νεαρούς διαδηλωτές, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο υπεύθυνος γυμναστής Ν. Καστάνιας (αργότερα μέλος του ΕΑΜ). Μέσα στη σύγχυση πολλοί μαθητές ανέβηκαν στο σχολείο, κατέβασαν την ιταλική σημαία και την έριξαν στο δρόμο».
Αντιστάθηκε, μαζί με πολλούς άλλους εκπαιδευτικούς, στην επιβολή της ιταλικής φασιστικής Παιδείας. «Αληθινή παιδεία στο Φασισμό και στο Ναζισμό δεν ήταν δυνατόν να υπάρξει», είχε σημειώσει. «Ασφαλώς είμαι πολύ υπερήφανος που είμαι Εφτανήσιος Έλληνας», είχε απαντήσει σε Ιταλό που ζητούσε να δηλώσει υπερήφανος ως Επτανήσιος υπό τον ιταλικό ζυγό. Σε γράμμα του στον Κερκυραίο ποιητή Ιάσονα Δεπούντη το 1975 εξιστόρησε τη βίαιη μεταφορά του ιδίου και άλλων καθηγητών του νησιού τα τέλη Οκτωβρίου του 1942, από τους Ιταλούς, εκτός Κέρκυρας:
«Με διαταγή των αρχών Κατοχής, συγκεντρωθήκαμε οι καθηγητές, γύρω στους σαράντα, στη Διεύθυνση της Αστυνομίας.
Εμείναμε εκεί όλο το βράδυ όρθιοι. Και το πρωί με του ήλιου την ανατολή μας "φόρτωσαν" μέσα σ' ένα αυτοκίνητο κλουβί. Από εκείνη τη στιγμή χάσαμε την ιδιότητα του Ανθρώπου, γίναμε "φορτίο". Ξεκινήσαμε ήσυχα και σε λίγο μας "ξεφόρτωσαν" στην Κάτω Πλατεία, στην άκρη του ειδυλλιακού Μποσκέτου.
Κατεβήκαμε με "τάξη" τη σκάλα του Αϊ Νικόλα και φτάσαμε στην Κοντραφόσσα. Ένα μικρό παλιό βενζινόπλοιο περίμενε το "φορτίο". Σε λίγο, πάλι με "τάξη" καθόμαστε πάνω στο κατάστρωμα "ο ένας πλάι στον άλλον", όπως λέει ο Ποιητής. Επί τέλους άρχισε της εξορίας το ταξίδι. Όμως εκείνη τη στιγμή συνέβη κάτι που δεν θα το λησμονήσει κανένας μας.
Μόλις απομακρυνθήκαμε, πολύ λίγο από την Κοντραφόσσα, βλέπουμε ξαφνικά να μας συνοδεύουν κολυμπώντας αρκετοί από τους αγαπημένους μας μαθητές, ιδίως των μεγάλων τάξεων. Μπήκαν στη θάλασσα για να κατευοδώσουν τους Δασκάλους τους, χωρίς να υπολογίσουν τους κινδύνους όχι της θάλασσας μα της "εξουσίας".
Μας συνόδεψαν σιωπηλοί ώσπου περάσαμε το Παλαιό Φρούριο. Σπάνια η σιωπή κρύβει μέσα της τόση μεγάλη κραυγή. Κραυγή αγανάκτησης μα και αισιοδοξίας. Σε κάποια στιγμή που κολυμπώντας μάς πλησίασαν πιο πολύ από το κανονικό διέκρινα στα μάτια μερικών κάποια πίκρα. Ίσως και κάποιο δάκρυ. Όμως σαν κοίταξα πιο μέσα, διέκρινα ένα γέλιο αγγελικό, αόρατο "δια γυμνού οφθαλμού", που έβγαινε από τα κατάβαθα της ψυχής τους. Αυτό το γέλιο ήταν ένα προμήνυμα προφητείας για τον γρήγορο επαναπατρισμό μας, για την επάνοδο της ελευθερίας στη Χώρα μας…
Στην ιστορία των λαών υπάρχουν μερικές στιγμές επιφανειακά ασήμαντες. Και όμως πολλές φορές αυτές οι στιγμές οδηγούν στο δρόμο του Καθήκοντος και της Αρετής… Το ταξίδι μας κράτησε αρκετές μέρες. Το πλοίο ήταν μικρό χωρίς άνεση… Επιτέλους μας "ξεφόρτωσαν" στην Πάτρα. Μείναμε εκεί ένα μερόνυχτο και μας "φορτώνουν" πάλι. Την 1η Νοέμβρη 1942, αν θυμάμαι καλά, φτάσαμε στην Αθήνα».
Στην Ικαρία το 1948 (τρίτος αριστερά όρθιος και πέμπτος αριστερά όρθιος ο Μίκης Θεοδωράκης)
Γνώρισε στην Αθήνα τον κορυφαίο παιδαγωγό Δημήτρη Γληνό και εντάχθηκε στο ΚΚΕ και στο ΕΑΜ, συμμετέχοντας στους αγώνες τους. Το 1947 συνελήφθη και κρατήθηκε σε φυλακές της Αθήνας.
Εξορίστηκε την ίδια χρονιά στην Ικαρία, όπου γνώρισε τον Μίκη Θεοδωράκη και δημιούργησε μαζί του φιλική σχέση που κράτησε μέχρι το τέλος της ζωής του.
Στη Μακρόνησο (πέμπτος από αριστερά όρθιος)
Αρνούμενος να απαρνηθεί τις ιδέες του, μεταφέρθηκε αργότερα στο κολαστήριο της Μακρονήσου, όπου αντιμετώπισε με αξιοπρέπεια και θάρρος τις διώξεις.
Μετά την αποφυλάκισή του παύθηκε από καθηγητής σε δημόσια σχολεία. Εργάστηκε σε φροντιστήρια και αργότερα δημιούργησε φιλολογικό φροντιστήριο στην Αθήνα. Συμμετείχε σε όλους τους αγώνες της μεταπολεμικής ΕΔΑ.
Το 1968 έβαλε λουκέτο σε φροντιστήριο που είχε ανοίξει, καθώς η δικτατορία των συνταγματαρχών του 1967 ζητούσε πολιτική υποταγή για να επιτρέψει τη συνέχιση της λειτουργίας του φροντιστηρίου του. Το κράτησε κλειστό σε όλη τη διάρκεια της δικτατορίας.
Ο Δημήτρης Πανδής, πατέρας του κορυφαίου Κερκυραίου ερμηνευτή Πέτρου Πανδή, παρέμεινε πιστός μέχρι τη δύση του στη μαρξιστική κοσμοθεωρία, στο ΚΚΕ, στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ένωση. Πέθανε στην Αθήνα τις 12 Μαρτίου 1977.
«Στόχος και σκοπός της ζωής του ήταν η μόρφωση της ελληνικής νεολαίας. Ευαίσθητος στα κοινωνικά προβλήματα, λάτρης της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν μπορούσε να μείνει ασυγκίνητος από τους αγώνες του λαού για καλύτερη ζωή και ελπιδοφόρο μέλλον. Αυτή την ασυμβίβαστη στάση την πλήρωσε με απόλυση από τη θέση του, με συλλήψεις και εκτοπίσεις. Αλύγιστος, σταθερός δέχτηκε με ψηλά το κεφάλι όλες τις περιπέτειες», έγραψε για τον Δ. Πανδή ο Γιώργος Χατζητέγας, πρόεδρος επί σειρά ετών της ομοσπονδίας εκπαιδευτικών φροντιστών Ελλάδας.
Το ήθος και την αγωνιστικότητά του είχε εξάρει επίσης, πολύ πριν, η γνωστή παιδαγωγός Ρόζα Ιμβριώτη, με σημείωμά της στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης».
Ο Δημήτρης Πανδής ήταν «από τις εξέχουσες φυσιογνωμίες στον εκπαιδευτικό κόσμο» του νησιού, όπως σημείωσε σε δημοσίευμα στη «Φωνή της Λευκίμμης» η Βάνα Πανδή - Αγαθοκλή. Το πέρασμά του από τα σχολεία της Κέρκυρας άφησε εποχή. Είχε «σπάνια πνευματικά και ηθικά εφόδια» και «έδωσε όλη του τη ζωή στην υπηρεσία της παιδείας και των μεγάλων εθνικών και κοινωνικών ιδανικών».
Ο Δήμος της Λευκίμμης το 1990, σε ένδειξη αναγνώρισης του ήθους, της προσφοράς και των αγώνων του για την Ελευθερία και τα πανανθρώπινα ιδανικά, έδωσε το όνομά του σε δρόμο της περιοχής.
