Ο Φραγκίσκος (Φρανσίσκο) Τζουλάτης (Τζουλάτι) γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1897. Αποτέλεσε το 1916 ιδρυτικό μέλος της Σοσιαλιστικής Εργατικής Νεολαίας της Αθήνας.
Θεωρείται ότι συνέβαλε καθοριστικά, μαζί με τον Δημοσθένη Λιγδόπουλο, στην υιοθέτηση αριστερών-επαναστατικών θέσεων από το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΕΚΕ), κατά το ιδρυτικό του συνέδριο το 1918, τασσόμενος υπέρ της Οκτωβριανής Επανάστασης στη Ρωσία και των Μπολσεβίκων του Λένιν.
Στο συνέδριο αυτό, ενώ ήταν φοιτητής της Φυσικομαθηματικής Σχολής στην Αθήνα, εκπροσώπησε τη σοσιαλιστική οργάνωση της Κέρκυρας.
«Ορίστηκε αντιπρόσωπος ο συμπατριώτης μας φοιτητής Φρ. Τζουλάτης, σοσιαλιστής με επαναστατικές αντιλήψεις, που αργότερα έγινε ο ιδρυτής του αρχειομαρξισμού στην Ελλάδα», έγραψε αργότερα ο Άγις Στίνας. Επρόκειτο, είπε ακόμη, για «νέο που ανήκε στην άκρα αριστερά του κινήματος, δίπλα στον Λιγδόπουλο».
Σχετικό έγγραφο της Σοσιαλιστικής Ομάδας Κέρκυρας προς τον Τζουλάτη έφερε στο φως από το αρχείο του τελευταίου ο Θεόδωρος Μπενάκης στην εργασία του «Νέα στοιχεία στη μελέτη του σοσιαλιστικού κινήματος της Κέρκυρας», το 1986. Το έγγραφο, με ημερομηνία 29 Οκτωβρίου 1918, υπογράφεται από την Επιτροπή της Ομάδας και συγκεκριμένα από τους Ν. Βαρότση, Carlo Satorta και Ζ. Βετούρα (Βεντούρα). Αναφέρει:
Αγαπητέ σύντροφε
Με χαρά σου αναγγέλουμε ότι σε εκλέξαμε για αντιπρόσωπο της ομάδας μας. Με άλλη τόση χαρά ελάβαμε την απάντησή σου ότι δέχεσαι την αντιπροσωπεία μας.
Λάβε όθεν την κάτωθι δήλωσιν διά να σου χρησιμεύση όπου δει.
«Η σοσιαλιστική ομάς Κερκύρας συνελθούσα εξέλεξεν ως αντιπρόσωπόν της διά το Α' Σοσιαλιστικόν Συνέδριον, το οποίον θα συνέλθη εις Αθήνας, τον κ. Φραγκίσκον Τζουλάτην του (...) διαμένοντος εις Αθήνας, Ευριπίδου 14».
Είχε προηγηθεί στις 21 Σεπτεμβρίου 1918 άλλη επιστολή, με την οποία η Ομάδα ενημέρωνε τον Τζουλάτη (αποκαλείται Φ. Τζουλάτι) ότι έλαβε γράμμα του, τον ενέταξε παμψηφεί στα μέλη της και ότι τον εξουσιοδοτεί να την αντιπροσωπεύσει στο επικείμενο ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ, αν ο εκλεγμένος αντιπρόσωπός της, Μιχαήλ Κοντός, που υπηρετούσε στρατιώτης, δεν μπορέσει τελικά να παραστεί. «Καταλαβαίνουμε ότι θα το θεορήσετε τημήν σας να αντιπροσωπεύσετε την σοσιαλιστικήν ομάδα της πατρίδος σας και ότι δεν θα αποποιηθύτε, εάν όμως πρόκειται να αντιπροσωπεύσετε άλλον όμιλλον και φυσικά δεν θα δυνηθήτε να αντυπροσωπεύσετε και μας κάμετέ μας το γνωστό αμέσως», ανέφερε μεταξύ άλλων η επιστολή.
Στο ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ, σύμφωνα με τα πρακτικά που τηρήθηκαν, είχε υποστηρίξει με τα ακόλουθα λόγια, την άποψη ότι δεν θα έπρεπε να προβληθούν, εις βάρος των κοινωνικών αιτημάτων, αστικοδημοκρατικά αιτήματα:
«Η δημοκρατία είναι μία λέξις που παρέσυρε πολλούς, γιατί νόμισαν ότι μέσα σ' αυτήν ο λαός θα ζούσε κάπως ελευθερώτερα. Ο πόλεμος έδειξε ότι η πλουτοκρατία υπό οιανδήποτε μορφήν παρουσιάζει την ίδια όψη. Σ' αυτόν τον πόλεμο δεν ήταν μόνο οι βασιλείς που κατεπάτησαν το σύνταγμα, αλλά και οι υπουργοί. Παράδειγμα όχι μόνον ο Κωνσταντίνος, αλλά και ο Βενιζέλος έκαμεν το ίδιο. Χίλιες δημοκρατίες και αν είχαμε, επειδή την Αντάντ την ενδιέφερε να μπούμε στον πόλεμο θα επέβαλε την δικτατορία. Το μεταρρυθμιστικό μπορεί να το ζητούσαν και στη Ρωσσία, αλλά θα ζητούσαν περισσότερα, ενώ εμείς εδώ με τις ελευθερίες ζητούμε λιγότερα! Εμάς δεν μας ενδιαφέρει η μορφή του πολιτεύματος. Ο αγών μας βέβαια είναι και πολιτικός, το Σύνταγμα είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών δυνάμεων. Εάν σ' ένα κράτος οι εργάται ακούουν τις λέξεις δημοκρατία κλπ. παραπλανιώνται. Με τις λέξεις δημοκρατία και ελευθερίες οι πλουτοκράτες εκορόιδεψαν πολλούς και στα στόματά των αι λέξεις αυτές είναι επικίνδυνες. Η δημοκρατία δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία τέλεια έκφρασις της αστικής. Επίσης η λέξις ελευθερία που μας υπόσχεται δεν έχει σχέση με την δικιάν μας ελευθερία, σαν και τη δική μας. Είναι ψεύτικη. Εάν εμείς ζητάμε δημοκρατίες, μεθαύριον, οι εργάτες θα μας ειπούν ότι και τα αστικά κόμματα ζητούνε τέτοια καθώς σήμερα και ο "Ριζοσπάστης". Δι' αυτά η γνώμη μου είναι ότι δεν πρέπει να γραφή στο πρόγραμμα ότι ζητάμε δημοκρατία».
Επίσης, σε άλλες παρεμβάσεις του στο συνέδριο ανέφερε:
- «Μόνον όταν έχομεν την δύναμιν θα ζητήσωμεν μεταρρυθμίσεις και θα επιβάλλωμεν το πρόγραμμά μας».
- «Δεν είναι κανείς βασιλικός, δεν πρόκειται περί ζητήματος μεταξύ θεσμού βασιλείας και Δημοκρατίας. Το ζήτημα είναι μεταξύ αστικής και σοσιαλιστικής δημοκρατίας. Την δημοκρατίαν την επεθύμουν και την θέλουν οι πολιτευόμενοι διότι μ’ αυτήν γελούν τους λαούς».
- «Ο πόλεμος έφερε μεγάλην εξασθένησιν εις τα κράτη. Διά τον λόγο τούτο θέλουν να ενωθούν σε μιά ένωσιν, την κοινωνίαν των εθνών. Τώρα όμως άρχισε η δημιουργία καθαρών σοσιαλιστικών κρατών, εθνών. Εις την κοινωνίαν των εθνών η Ελλάς θα οδηγηθή από την κυβέρνησιν. Εμείς όμως δεν πρέπει να θέλουμε τούτο, αλλά πρέπει να πούμε στον Ελληνικόν λαόν να είναι έτοιμος να μπη στην σοσιαλιστική κοινωνία».
- «Ημείς οι σοσιαλισταί δεν είμαστε φιλειρηνικοί καθώς κοινώς πιστεύεται. Οι πόλεμοι κατά του φεουδαλικού συστήματος ήσαν προοδευτικοί. Προ 30 και δεν ξέρωμεν πόσων ετών, που οι πόλεμοι γίνονται για την μοιρασιά, την αρπαγή αποικιών, είναι πόλεμοι ιμπεριαλιστικοί. Και ο πόλεμος κατά του αστικού καθεστώτος είναι πόλεμος προοδευτικός. Μόνον για έναν τέτοιον αγώνα είμεθα υπέρ. Για κάθε άλλο, ό,τι όνομα και αν φέρει, αλλά αποβλέπει στην εξυπηρέτηση αστικών συμφερόντων, πρέπει να είμεθα κατά».
Ο Φραγκίσκος Τζουλάτης υποστήριζε σθεναρά τη σύνδεση του κόμματος με την Γ' Διεθνή των σοσιαλιστικών κομμάτων.
Το 1920 πρωτοστάτησε στη δημιουργία κίνησης στους κόλπους του Κόμματος, με την επωνυμία Κομμουνιστική Ένωση, η οποία εξέδωσε το περιοδικό «Κομμουνισμός». Το 1923 πρωτοστάτησε στην έκδοση του περιοδικού «Αρχείο Μαρξισμού», το όνομα του οποίου ταυτίστηκε με την κομμουνιστική πολιτική ομάδα που το υποστήριξε. Τα προαναφερθέντα περιοδικά δημοσίευαν, κυρίως, μεταφράσεις μαρξιστικών και λενινιστικών κειμένων. Η κίνηση των «αρχειομαρξιστών» υποστήριζε, μεταξύ άλλων, ότι πρέπει να δοθεί βάρος στην ιδεολογική επιμόρφωση του «ανώριμου» ταξικά προλεταριάτου. «Πρώτα μόρφωση και μετά δράση», ήταν ένα από τα συνθήματά της. Επίσης, τασσόταν υπέρ της μεγαλύτερης σύνδεσης του Κόμματος με συγκεκριμένες εργατικές μάζες.
Η εξουσιοδότηση για το συνέδριο του ΣΕΚΕ
Ο Φ. Τζουλάτης και τα άλλα μέλη της τάσης αυτής, οι δραστηριότητες της οποίας κρίθηκαν υπονομευτικές, διαγράφτηκαν από το ΚΚΕ το 1924.
Παραιτήθηκε από την ηγεσία της κίνησης των «αρχειομαρξιστών», δίνοντας τη θέση του στον Δημήτρη Γιωτόπουλο, το 1926.
Ο Φραγκίσκος Τζουλάτης εργάστηκε ως νομομηχανικός στη Σύρο και πέθανε εκεί, το 1943, σε ηλικία 46 ετών.
