Ήταν δάσκαλος.
Δάσκαλος σε όλα του, ο Κερκυραίος αγωνιστής Κώστας Χυτήρης που εκτελέστηκε από τους Ναζί κατακτητές την Πρωτομαγιά του 1944 στην Καισαριανή, στη μαζική εκτέλεση 200 κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών.
Τη μνήμη του τίμησαν οι κάτοικοι του χωριού του Κουραμάδες τις 31 Ιουλίου 2019, με εκδήλωση που οργάνωσαν η Κοινότητα και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κουραμάδων στο σπίτι που γεννήθηκε και μεγάλωσε ο αγωνιστής δάσκαλος, καθώς και στην πλατεία του χωριού.
«Τιμή και δόξα του χωριού μας, γέννημα-θρέμμα των Κουραμάδων, ήταν δάσκαλος όνομα και πράγμα», σημείωσαν οι οργανωτές, προσθέτοντας: «Η τιμητική στήλη με το όνομά του στο θυσιαστήριο της Καισαριανής, πλάι στα ονόματα όλων των διακοσίων εκτελεσμένων από τους Ναζί την Πρωτομαγιά του 1944, θα θυμίζει σε γενιές και γενιές, αιώνια, την προσωπικότητά του και τις αρετές του».
Η εκδήλωση περιελάμβανε, μεταξύ άλλων, αποκαλυπτήρια μαρμάρινης τιμητικής πλάκας, που εντοιχίστηκε στο σπίτι του ηρωικού δάσκαλου.
Τιμητική στήλη με το όνομά του στο θυσιαστήριο της Καισαριανής
Ο ηρωικός κομμουνιστής συνδικαλιστής δάσκαλος έμεινε αλύγιστος και πιστός στις ιδέες του επί 2.750 συνεχόμενα μερόνυχτα σε φυλακές, εξορίες και στρατόπεδα από τον Σεπτέμβριο του 1936 ως την Πρωτομαγιά του 1944, οπότε εκτελέστηκε από τους Γερμανούς κατακτητές. Είχε συλληφθεί από τη δικτατορία Μεταξά για τις πεποιθήσεις του και είχε παραδοθεί στους Ναζί.
«Τιμή και δόξα στην οικογένειά του, στους Κουραμάδες, στο νησί μας, που γέννησαν τέτοιον ήρωα. Τιμή και δόξα στο Κόμμα του που ανέδειξε τέτοιον αγωνιστή ως στέλεχός του», τόνισε στην ίδια εκδήλωση ο Γιάννης Μπορμπότης, Γραμματέας της Οργάνωσης Κέρκυρας του ΚΚΕ, μιλώντας για την προσωπικότητα, τη ζωή και τη δράση του Κ. Χυτήρη στη συγκέντρωση στην πλατεία Ελευθερίας του χωριού, πάνω στον κεντρικό δρόμο του που ονομάστηκε Οδός Δάσκαλου Κώστα Χυτήρη.
Υπογράμμισε, επίσης, για τον Κ. Χυτήρη και τους Κερκυραίους κομμουνιστές:
«Ήταν δάσκαλος με ψυχή και μεράκι. Αγωνιστής με πίστη, με αρχές, με αξίες. Ήρωας του λαού μας. Επειδή ήταν κομμουνιστής και δεν πρόδωσε τον λαό, παραδόθηκε από το καθεστώς Μεταξά και τους δοσίλογους στις ναζιστικές αρχές (…) Είμαστε σήμερα εδώ για να δηλώσουμε ότι είμαστε πραγματικά περήφανοι (…) Είμαστε εδώ σήμερα για να πούμε ότι δεν υπάρχει κανένας καλύτερος τρόπος να τιμήσουμε τη μνήμη του Κώστα Χυτήρη από το να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για τις ιδέες και τα ιδανικά του».
Τέταρτο παιδί του Σπύρου και της Διαμαντίνας Χυτήρη, που πάσχιζαν να θρέψουν και να προκόψουν την οικογένειά τους με αγροτικές δουλειές, κυρίως σε αμπέλια και κτήματα πλούσιων κτηματιών της περιοχής, ο Κώστας Χυτήρης είδε το φως στους Κουραμάδες το 1906. Ο ανιψιός του Σπύρος Χυτήρης διέσωσε μαρτυρίες συνομήλικών του για το πόσο αγαπητός ήταν στην οικογένειά του, στους συναδέλφους του, στους συντρόφους του, στους μαθητές, σε όλο τον κόσμο που τον έζησε.
Στην Ακροναυπλία (δεύτερος από δεξιά καθιστός και στη μέση δίπλα του ο Δ. Γληνός)
Στο κερκυραϊκό χωριό ο Κώστας Χυτήρης έμαθε τα πρώτα του γράμματα και ξεχώρισε για τη φιλομάθειά του. Τελείωσε τις γυμνασιακές σπουδές του στην πόλη της Κέρκυρας τη σχολική περίοδο 1922-1923, με βαθμό πάνυ καλώς, άριστα σχεδόν. Η οικογένειά του διέσωσε το απολυτήριό του, που μαρτυρεί την αγάπη του για τη γνώση, όπως και για τον ελληνικό πολιτισμό. Ήταν εσωτερικός οικότροφος σε ορφανοτροφείο της πόλης του νησιού, αφού από τριών ετών είχε μείνει ορφανός από πατέρα. Ξεπέρασε την πίκρα της πατρικής απώλειας και τα προβλήματα της φτώχειας, ρίχτηκε στον αγώνα της γνώσης, αντιμέτωπος με όλες τις δυσκολίες και αδικίες της ζωής και της κοινωνίας. Κι έγινε αυτό που από μικρός ονειρευόταν κι έβαλε σκοπό: δάσκαλος. Κατάφερε να περάσει σε Παιδαγωγική Σχολή, εξοπλίστηκε με τις αναγκαίες γνώσεις και ώριμος άντρας πια ρίχτηκε στη βιοπάλη, στον αγώνα της ζωής.
Στην Κέρκυρα ήλθε σε επαφή με τις ιδέες που τον ενέπνευσαν και σημάδεψαν τη ζωή του: τις ιδέες και τα ιδανικά της μεγάλης ρωσικής Οκτωβριανής Επανάστασης, της κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, του σοσιαλισμού – κομμουνισμού, της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας και του νεαρού τότε Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, στο οποίο έμελλε να γίνει επίλεκτο μέλος και στέλεχος και να μείνει πιστός μέχρι το τέλος της ζωής του.
Το απολυτήριό του από το Γυμνάσιο
Είχε τα προσόντα και έγινε έφεδρος ανθυπολαχαγός, απόφοιτος της Σχολής Εφέδρων Αξιωματικών, όταν ήρθε η ώρα να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία. Υποβιβάστηκε όμως, λόγω των πολιτικών φρονημάτων του, σε απλό στρατιώτη.
Μόλις 23 χρονών ήταν το 1929, όταν, δάσκαλος πια στην Ξάνθη, η προσωπικότητά του, η ενεργητικότητά του, οι απόψεις του θα πείσουν τους δασκάλους της ακριτικής περιοχής να τον αναδείξουν συνδικαλιστικό τους εκπρόσωπο. Σε τόσο νεαρή ηλικία ήταν αντιπρόσωπος των δασκάλων της Ξάνθης στη 12η γενική συνέλευση της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδος, όπως μαρτυρεί ο συναγωνιστής του δάσκαλος Γιάννης Κατσαντώνης στο βιβλίο του «Η Αριστερή Παράταξη των δασκάλων στο Μεσοπόλεμο». Καθόταν μαζί με μια εμβληματική μορφή του ελληνικού εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος, τον επίσης εκτελεσμένο αργότερα δάσκαλο και φίλο του Νίκο Πλουμπίδη, που ήταν επικεφαλής της παράταξης. Πήρε και ο ίδιος τον λόγο, μετά τον Πλουμπίδη, επιχειρηματολογώντας εναντίον κυβερνητικού νομοσχεδίου που έθετε όρια πνευματικών αναγκών και δικαιωμάτων ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις. Σε δημοσίευμά της για εκείνη τη συνέλευση στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης», το 1977, η Ελένη Μπαμπαδάκη, μέλος τότε του διοικητικού συμβουλίου της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας, αναφερόταν στον αξέχαστο νεαρό, τότε, Κερκυραίο δάσκαλο και άλλους δασκάλους που πρόσφεραν τη ζωή τους ολόκληρη, όπως είχε αναφέρει, ολοκαύτωμα στους αγώνες του λαού μας.
Επίσης, στους αγώνες του αναφέρεται στο βιβλίο της «Βασιλική δρυς» η μεγάλη παιδαγωγός Έλλη Αλεξίου, που μιλούσε γι' αυτόν με τα καλύτερα λόγια.
Το όνομά του ήταν πρώτο-πρώτο το 1932, καθώς το 1931 είχε απολυθεί από δάσκαλος ο Ν. Πλουμπίδης, σε προτάσεις και υπομνήματα που η Αριστερή Παράταξη υπέβαλε στη 15η γενική συνέλευση της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας, αντιδρώντας σε μέτρα της τότε κυβέρνησης Βενιζέλου. «Η Αριστερή Παράταξη πιστεύει ότι τα επαγγελματικά συμφέροντα των υπαλλήλων δεν εξυπηρετούνται με την τακτική της υποταγής, της φιλολογίας των υπομνημάτων, της οσφυοκαμψίας μπροστά στους κρατούντες και του λιβανίσματός τους, αλλά δια της οργανωμένης αποφασιστικής πάλης όλων των υπαλλήλων ενωμένων χάριν των συμφερόντων τους», ανέφερε, μεταξύ άλλων, σε κοινή δήλωση με εκπροσώπους των συλλόγων δασκάλων από άλλες πόλεις.
Ο Κώστας Χυτήρης πρωταγωνίστησε στην ανάπτυξη του κινήματος των δασκάλων αρχικά στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη και αργότερα σε ολόκληρη τη βόρεια Ελλάδα. Σε συνδιασκέψεις στη Δράμα και στη Θεσσαλονίκη, το 1933, είχε αναδειχθεί σε εξέχον μέλος των μόνιμων συντονιστικών συμβουλίων τους.
Από την εκδήλωση στο χωριό
Έκθεση υλικών στην εκδήλωση
Το όνομά του και η υπογραφή του σώζονται σε διάφορα εμπνευσμένα υπομνήματα, διαμαρτυρίες και καταγγελίες των δασκάλων της περιοχής εναντίον νόμων και μέτρων που εμπόδιζαν την παροχή ελεύθερης, δημοκρατικής και ολοκληρωμένης Παιδείας στα Ελληνόπουλα ή έθεταν φραγμούς στην ελεύθερη κυκλοφορία των ιδεών και στα συνδικαλιστικά δικαιώματα των δασκάλων. Έχοντας περάσει κι ο ίδιος από πολλές δυσκολίες για να μορφωθεί, αφού προερχόταν από φτωχή οικογένεια, ήθελε μια Παιδεία χωρίς ταξικούς φραγμούς.
Σχεδόν πέντε δεκαετίες από τότε που ο δάσκαλος της Ξάνθης δίδασκε εκεί ήθος, ένας άλλος Χυτήρης από το χωριό, που βρέθηκε στην Ξάνθη τη δεκαετία του 1970 υπηρετώντας τη στρατιωτική του θητεία, άκουσε έκπληκτος ανθρώπους στην πόλη της Ξάνθης να θυμούνται ακόμα τον Κώστα Χυτήρη. Να του μιλούν για έναν αξέχαστο δάσκαλο. Έναν ακέραιο άνθρωπο. Έναν ανιδιοτελή αγωνιστή. Έναν δάσκαλο-μάλαμα, με φωτεινό μυαλό και ευρύτατη απήχηση. Άνθρωπο της αρετής και του καθήκοντος.
Στο περιοδικό «Νέοι Πρωτοπόροι» του 1934 διασώθηκαν πληροφορίες για τις πρώτες ίσως πειθαρχικές διώξεις που αντιμετώπισε για τη συνδικαλιστική του δραστηριότητα και τις ιδέες του. Τότε ο Κερκυραίος δάσκαλος είχε κληθεί σε απολογία από τον επιθεωρητή Ξάνθης για τη συνδικαλιστική του ενασχόληση. Ήταν η αρχή ποικίλων διώξεων που κατέληξαν στην απόλυσή του και στη σύλληψή του. Επίσης, μέσα στο 1933 η Διδασκαλική Ομοσπονδία είχε κληθεί από σύμβουλο του υπουργείου Παιδείας να θέσει υπόψη του πρακτικά συνεδριάσεων με τις ομιλίες του Κ. Χυτήρη και άλλων δασκάλων της Αριστερής Παράταξης. Στιγμή δεν πρόδωσε ο Κερκυραίος αγωνιστής την εμπιστοσύνη των συναδέλφων του, τα δίκαια της εργατικής τάξης, το Κόμμα του, αλλά και τα παιδιά του, τους μαθητές του.
Σε συνθήκες περιορισμών και διώξεων εναντίον των δασκάλων με τις δικές του απόψεις για την κοινωνία, το 1936, λίγες εβδομάδες πριν συλληφθεί και εξοριστεί, έλαβε 5.731 ψήφους επί συνόλου 12.402 δασκάλων που ψήφισαν, δηλαδή ποσοστό άνω του 46%, πολύ υψηλότερο από εκείνο της παράταξής του, όταν αυτοί εξέλεξαν, για πρώτη φορά, αιρετό εκπαιδευτικό σύμβουλο του υπουργείου Παιδείας. Αυτόν και έναν ακόμη συναγωνιστή του είχε επιλέξει η Αριστερή Παράταξή του για τις πολύ σημαντικές τότε θέσεις του τακτικού και του αναπληρωτή εκπαιδευτικού συμβούλου και οι συνάδελφοί του απ' όλη την Ελλάδα τον εξέλεξαν. Επίσης, αναφέρεται ότι αναδείχθηκε μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας.
Αφιέρωμα του «Διδασκαλικού Βήματος», 1945
Είχε από καιρό στοχοποιηθεί, από τα πιο αντιδραστικά στοιχεία που πρέσβευαν μια σκοταδιστική Παιδεία. Το όνομά του είχε γίνει συνώνυμο μιας νέας αντίληψης για την Παιδεία, συνώνυμο της Αριστερής Παράταξης της εποχής, που αντιμετώπιζε κάθε είδους διώξεις.
Τότε, την άνοιξη του 1936, λίγους μήνες πριν επικρατήσει η δικτατορία Μεταξά και στερηθεί για πάντα την προσωπική του ελευθερία και τελικά τη ζωή του, είδε για τελευταία φορά το χωριό του, τους δικούς του. Έγινε κουμπάρος στον γάμο του αδελφού του, Ναθαναήλ. Δεν έμελλε να ξαναδεί το χωριό και τους δικούς του, ούτε και να χαρεί πολύ τον δικό του γάμο με μιαν αγωνίστρια που είχε τη δική του τύχη κι έφυγε κι αυτή με ψηλά το κεφάλι: τη Μαίρη Χυτήρη.
Ο Κερκυραίος αγωνιστής για μια λαϊκή και δημοκρατική Παιδεία συνελήφθη από το καθεστώς Μεταξά και εξορίστηκε στην Ανάφη. Από τον Σεπτέμβριο του 1936 μέχρι την Πρωτομαγιά του 1944, που εκτελέστηκε, η φυλάκιση ήταν η ζωή του. Δεσμώτης επί οκτώ χρόνια ήταν όταν οδηγήθηκε από τους Ναζί κατακτητές στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής και εκτελέστηκε στη γνωστή σφαγή των 200 κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, της Ελευθερίας, της Δικαιοσύνης.
Η Ανάφη ήταν ο πρώτος σταθμός της οριστικής φυλάκισής του, τον Σεπτέμβριο του 1936. Εκεί έγινε φίλος με τον μεγάλο παιδαγωγό αγωνιστή Δημήτρη Γληνό, με τον οποίο και νωρίτερα συνεργαζόταν. Σώζεται φωτογραφία τους, καθώς και με άλλους κρατούμενους, στην Ανάφη. Για να ακολουθήσουν το καλοκαίρι του 1937 η Ακροναυπλία κι αργότερα η διαδοχική παράδοση από το καθεστώς Μεταξά και τις κατοχικές κυβερνήσεις στους Ναζί, ο εγκλεισμός του στο στρατόπεδο της Λάρισας όπου πέρασε μαρτυρικές μέρες όπως έχουν αναφέρει συνάδελφοί του, η μεταφορά του στο στρατόπεδο στο Χαϊδάρι τον Αύγουστο του 1943, η εκτέλεσή του την Πρωτομαγιά του 1944, σε ηλικία 38 ετών.
Η οικογένειά του έμαθε τον χαμό του εβδομάδες μετά την εκτέλεσή του, από γράμμα συγγενή, εκπαιδευτικού.
Ο αγωνιστής γιατρός Ανώνης Φλούντζης στο βιβλίο του «Ακροναυπλία και Ακροναυπλιώτες» τον μνημονεύει ως μέλος δραστήριας ομάδας Επτανησίων κρατουμένων, ανάμεσά στους οποίους ήταν και ο δολοφονημένος το 1947 στη Λάρισα Κερκυραίος ήρωας Σπύρος Καλοδίκης. Θυμόταν τον Κώστα Χυτήρη μεταξύ εκείνων που είχαν το σθένος, τη δύναμη και το κέφι κι είχαν βρει τον τρόπο να εκδίδουν περιοδικό με επτανησιακή ύλη και, μεταξύ άλλων, με αφιέρωμα στην ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα.
Αλύγιστος. Δάσκαλος με ψυχή, με αρχές, με αξίες. Ήρωας του λαού μας. Δεν αποκήρυξε τα δίκια του λαού. Δεν κιότεψε ούτε στην Ανάφη ούτε στην Ακροναυπλία ούτε στη Λάρισα ούτε στο Χαϊδάρι ούτε στον τοίχο του εκτελεστικού αποσπάσματος στην Καισαριανή.
Δεκαπέντε μήνες μετά την εκτέλεσή του, τον Αύγουστο του 1945, η αριστερή συνδικαλιστική εφημερίδα «Διδασκαλικό Βήμα» κυκλοφόρησε με πρωτοσέλιδο αφιέρωμα στον Κώστα Χυτήρη. Έγραψαν συνάδελφοί του γι' αυτόν: «Πάντα του αφειδώλευτα και πρόθυμα αγωνίστηκε για τα δίκαια του κλάδου, για την προκοπή της λαϊκής Παιδείας. Την Πρωτομαγιά του 1944 έπεσε, μαζί με άλλους 200 εθνομάρτυρες, στα χώματα του θυσιαστηρίου της Καισαριανής, τραγουδώντας μπροστά στο απόσπασμα τον εθνικό μας Ύμνο. Μορφές σαν του Κώστα Χυτήρη δε σβήνουν με το θάνατο. Υψώνονται σύμβολα αιώνια κι ακτιδοβόλα».
Δεν τον ξέχασε ούτε η Πανελλήνια Ένωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης. Το παράρτημα Αθήνας της ΠΕΑΕΑ έχει παραδώσει στην οικογένειά του τιμητική διάκριση.
Από βόλια εκτελεστικού αποσπάσματος, ελληνικού όμως, έπεσε νεκρή λίγα χρόνια μετά την εκτέλεση του ιδίου στην Καισαριανή, η αγαπημένη του Μαίρη, η γυναίκα του. Ποντιακής καταγωγής με ελληνική εθνικότητα και γεννημένη στη Ρωσία το 1911, η Μαίρη Χυτήρη συναγωνιζόταν τον σύζυγό της σε φλόγα αγωνιστικότητας και ήταν οργανωμένη στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας από το 1932, στη Θεσσαλονίκη. Ενώ ο Κώστας της είχε εξοριστεί, το 1938, με γενναιότητα η Μαίρη Χυτήρη ανέλαβε σύνδεσμος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του εκτός νόμου κόμματός της με την εκτός νόμου εφημερίδα του, τον «Ριζοσπάστη». Συνελήφθη και φυλακίστηκε για έξι μήνες, το 1940, στη Θεσσαλονίκη. Η εκτέλεση του συζύγου της, το 1944, τη βρήκε στις γραμμές της Εθνικής Αντίστασης, στέλεχος της Εθνικής Αλληλεγγύης της Θεσσαλονίκης, όπου έναν χρόνο μετά, το 1945, εκλέχτηκε Γραμματέας της. Τον Ιανουάριο του 1948 κατατάχθηκε στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας και υπηρέτησε στην εξακοσιοστή εβδομηκοστή Μονάδα του στον Γράμμο, ως προϊσταμένη νοσοκομείου της Μονάδας. Μερικούς μήνες μετά, ενώ είχε σταλθεί από το Κόμμα της στη Θεσσαλονίκη, συνελήφθη. Δικάστηκε από το Στρατοδικείο της Θεσσαλονίκης για την ιδεολογία και τη δράση της με τις γνωστές σαθρές κατηγορίες. Καταδικάστηκε σε θάνατο. Εκτελέστηκε στη Θεσσαλονίκη το 1949, πέντε χρόνια μετά την εκτέλεση του Κώστα της. Αγωνίστηκε με σθένος κι αυτή για τις ιδέες της και τα δικαιώματα της εργατικής τάξης, του λαού μας.
Η μαρμάρινη τιμητική πλάκα που εντοιχίστηκε στο σπίτι του Κώστα Χυτήρη αναφέρει: «Εδώ γεννήθηκε και μεγάλωσε ο κομμουνιστής δάσκαλος Κώστας Χυτήρης. Εκτελέστηκε την 1η Μάη 1944 από τους Γερμανούς φασίστες κατακτητές με τους διακόσιους της Καισαριανής».
Ο κεντρικός δρόμος του χωριού ονομάστηκε Οδός Δάσκαλου Κώστα Χυτήρη με ομόφωνη πρόταση λαϊκής συνέλευσης των κατοίκων και ομόφωνη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Κέρκυρας
Στα γραφεία του ΚΚΕ στην πόλη της Κέρκυρας το όνομα του Κώστα Χυτήρη περιλαμβάνεται σε τιμητική επιγραφή με τα ονόματα των Κερκυραίων που έπεσαν μαχόμενοι για τα ιδανικά του σοσιαλισμού - κομμουνισμού.
